Fehu’ia Fakafoki ‘e he Palēmia ‘a 'ene Pa’anga Totongi Folau ki Fale Pa’anga Featured
Lord Vaea & Hon. Samuela 'Akilisi Pohiva
Nuku’alofa, 22 Fepueli 2016. Na’e takataka faingata’a ki he Palēmia ke tali hangatonu ‘a e fehu’i na’e ‘oatu ‘e he Fakafofonga Nōpele Fika 1 ’o Tongatapu Lord Vaea 'i he pongipongi 'o e 'aho ni lolotonga 'a e feme'a'aki 'a e Fale Alea fekau'aki mo e tali ‘a e Palēmia ‘i he uike kuo ‘osi ki he tohi fehu’i na’e fakahū atu ‘e he Fakafofonga Nopele Fika 2 ‘o Vava’u Lord Tu’ilakepa.
Ko e tohi fehu’i foki ‘a Lord Tu’ilakepa na’a ne fehu’ia ai ‘a e me’a ‘a e Palēmia ki Nu’usila ‘i he 2015 pea na’a ne me’a pe foki he ‘api ko ‘Atalanga. Na’e fehu’i foki ‘e he Tu’ilakepa pea koe hā 'a e ‘uhinga na’e me’a ai pe ‘a e Palēmia ‘i ‘Atalanga ‘o totongi pe ‘a e pa’anga ‘e $60 ki he pō hili koia na’e ‘osi totongi ange ‘e he Pule’anga ‘a e pa’anga folau (perdiem) koe pa’anga ‘e $900 ki he pō 'a ia na'e fakataumu'a ia ki he nofo hotele.
Na’e me’a tali ngutu (hūfanga he fakatapu) foki ‘a e Palēmia ki he tohi fehu’i ko’eni ‘i he uike kuo maliu atu ‘o fakahā na’e totongi pe ‘a e pa’anga ‘e $60 ki he pō pea ko e toenga na’e fakafoki ia ki he Fale Pa’anga. Na’e fehu’ia foki ‘e Lord Vaea ‘a e tu’unga mo'oni ‘o hono fakafoki ‘a e pa’anga ko’eni makatu’unga ‘i he fakamatala falala’anga ‘oku ne ma’u na’e ‘ikai fakafoki ‘a e pa’anga ko’eni.
Na’e malie he na’e tataki ‘e he Palēmia ‘a e feme’a’aki ‘o fakahā tokua ‘oku ‘i ai ‘a e netiueka ‘i he loto Pule’anga ‘oku nau fakatotolo’i ‘a e ngaahi ngāue ‘a Pule’anga pea 'oku fakahoko ‘i he loto ‘oku kovi. Na’e me’a foki ‘a Lord Nuku ‘o fakatonutonu ‘a e Palēmia pea na’a ne fakatonutonu foki ‘oku ‘ikai koha faka-lotokovi ka ko e kumi ki he mo’oni mo e fakamaau totonu.
Na’e hoko atu foki ‘a e Palēmia ki he hisitōlia ‘o hono teu fakatau ‘o e ‘api ko ‘Atalanga 'i he 2011 pea na’a ne kau tokua ki hono fakahaofi ‘o e ‘api ko’eni mei hono teuke atu. ‘I he’ene pehe leva ‘oku ne manako ke folau ma'u pe ‘o me’a ‘i ‘Atalanga.
Na’e ‘ikai ha tali mahino ‘a e Palēmia ki he fehu’i ko’eni ka na’a ne pehe pe foki ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi tatau ‘o e tokiumeni mo e tali totongi ‘oku ne ma’u ka ‘oku ‘ikai kene fakapapau’i. Kaikehe ‘oku mahino lelei mei hono fakamafola fakahangatonu mai ‘a e feme’a’aki mei he Fale na’e ‘ikai fakatapau mo fakapapau’i ‘a e tali na’e fakahoko ‘e he Palēmia 'a 'oku kei fehu'ia pe pe na'e fakafoki 'a e pa'anga ko'eni pe 'ikai.
Na’e toe tapou foki ‘a e Palēmia ‘o hangē ‘oku ne tukuaki’i ‘a e Komisoni Fakamafolalea ‘a Tonga (A3Z) tokua ko kinautolu ‘oku nau fakahoko ‘a e fakatotolo ko’eni. Na’a ne me’a foki ‘o kole ki he kaungāue ‘a e A3Z ke nau poupou ki he ngahi ngāue ‘a e Pule’anga ‘o hangē ko’enau poupou ki he Pule’anga motu’a pea ka ‘ikai pea tukuange a ‘enau ngāue ka ōmai ha kak ai kehe ‘o fakahoko.
‘Oku ‘ikai foki ke sola ‘a e tokolahi ki he fa’a fakafoki pa’anga ‘a e Palēmia ki he Fale Pa’anga lolotonga ‘ene kei hoko ko e Fakafofonga Fale Alea pea ‘oku makatu’unga foki ‘a e fehu’i ‘a e Hou’eiki Fakafofonga Nopele ‘i he‘enau mea’i lelei ‘a e hisitōlia ‘o e ngaahi fakafoki pa’anga koia. Kuo ma'u mo e lekooti 'i he Fale Alea 'o e fakafoki pa'anga na'e fakahā pe na'e fakafoki ka na'e 'ikai hoko 'eni.
“‘Oku malie he ‘oku talaki ‘a e me’a kehe ki he fonua mo e kakai kenau fanongo kiai kae fakahoko ‘a e me’a kehe ia”, ko e me’a ia ‘a e taha ‘o e Hou’eiki Fakafofonga Nōpele ki he ongoongo ni. Na'e fakaha foki 'e he tokotaha 'i he taha 'o e ngaahi felāfoaki 'a e Letioo Tonga 'oku hoko hono fakamafola fakahangatonu mai 'a e feme'a'aki 'a e Fale Alea ke lahi 'a e kemipeini pea toe lahilahi ange mo e takihala'i e kakai e fonua.
Na’e ‘ikai foki ke me’a ‘a e Minisitā Pa’anga Dr. 'Aisake Eke ‘i he Fale Alea ke tokoni ki hono tali ‘a e fehu’i ko’eni na’e fakahoko ki he Palēmia.
16 comments
-
He'ikai pe toe tukiu e loi ia 'a e Palemia ko'eni. Faka'ofa lahi ko Tonga
-
PEA KO E TOTONGI FAKAFOKI IA HO'O PERDIUM 'EIKI PALEMAI NA'E FAI IA MEI HE PATISETI 'A E OFISI PALEMIA IKAI KO HO KATO?
KAPAU KOIA, TA 'OKU KE FU'U TAMATE TANGATA 'AUPITO PE KOE IA. -
Akilisi, talu ho'o Fale Alea te'eki keu sio au 'oku ke langa ha me'a 'i he fonua ni pe ko ha fale pe ko ha mala'e'akapulu pe ko ha pa ika, hala'ata ko e me'a pe kou sio ai ko ho'o fakakovi'i atu 'ahai mo hai. Kau memipa mo 'enau folau ke fakakovi'i 'i ho'o pepa e anga 'enau ngaue'aki o e T.A koeni ke 'alu hake 'o mio'i pea ke tala koe 'oku lotokovi atu e kakai. 'Oku ke manamanatu koaa ki ha me'a ne ke fai pe kuo puho pe ia a Nuku'alofa 'oku ke manatu'i lelei.
-
Mou tukunoa'i 'a Sione 'Eniketi he 'oku ne si'i pehe 'e ia koha 'apiako lautohi pule'anga 'eni...
-
Kene fakahaofi fefee'i oku ne taki kitautolu ki falemahaki. 'Aaa koe kae tuku ho'o kui sione eniketi taufa. Nofo o ta'aki e corrupt ahai mo hai, koena ku palemia pea ne toki corrupt holo 'i loto he me'a na ne fakaanga'i. fakatete'e holo 'ene fanau he ngaue a e pule'anga, tuku e fieme'a. Pea teu tuli mo e kau ngaue fakapule'anga, uanoa kapau na'e Tu'i, 'e 'osi 'a Tonga ni he'ene tuli.
-
Malo mu'a 'Eiki ho'o me'angaue'aki e tokotaha loto to'a ni kene fkhaofi homau pule'angaa meihe kau taki anga ta'efklotu ni....
Hanga 'o fk'aa e kau kui ni ke tuku 'enau mohe misii ka nau mamata kihe tupulaki kuo hoko kihomau kii motu masivaa....
'EMENI.....mou 'a he kuo 'aho -
koe me'a tatau ai pe 'ae kau poupou 'o 'Akilisi 'oku lau he taimi kotoa. Koe ta'aki mai e ngaahi kovi tatau he kuohili ke fakatonuhia'i'aki e faihala 'a Akili mo 'ene fanga pone. Mo'oni pe ia na'e lahi e faihala kimu'a, ka na'e kalanga a Akilisi te ne fakangata, kae ta koee 'e toe heka atu pe ia he hoosi tatau. Teu kaiha'a pe au he na'e kaiha'a pehe pe kautama ia ki mu'a.
-
Hange kiate, au koe Pa'anga Folau pe koe T/A , koe monu'ia ia 'oku fo'aki kihe Toko Taha ngaue fkpule'anga okapau 'e folau kiha motu 'e taha 'o fkhoko ha ngaue ai pea 'oku fo'aki 'ae Monu'ia ko ia ki ai, pea koe me'a tatau pe ia kihe kau memipa kotoa 'oe Falealea 'o Tonga.
Koe lahi mo 'ene si'isi'i, 'e fktatau pe ia kihe level /tu'unga he ngaue.
Koe fkfoki ki Fale Pa'anga koe me'a tau'ataina pe ia 'ae Toko taha ma'u T/A 'o fktatau mo'ete faitu'utu'u ni tauataina pe 'a kita ma'u pa'anga Folau.
Na'e 'iai ha ng Case/Keisi he ng ta'u kuo hili. koe toho T/A pe pa'anga folau tu'o ua ha kau Fkfofonga Falealea na'e me'a atu ki Muli he ng Fktaha fkvaha'a Pule'anga pea 'ilo , pea fkpatu 'a 'Akilisi 'I Falealea 'o 'ilo pea tu'utu'u ni ke fkfoki ki Fale Pa'anga he tapui he Lao ke toho tu'o ua ha taha ha'ane Pa'anga Folau ???????
Tau fiefia kotoa he fkmatala Fkikonomika 'ae Kovana Pule 'oe Tonga National Bank kihe ma'anu hotau Fonua he foko tu'tutu'u 'ae Pule'anga 'oe Kakai!!!!. Tama Tonga Tu'u 'o Ngaue... he koe 'Angi ia mei Taumu'a......................... -
Na'e 'i fe a Po'oi na'e 'ikai tokoni ai ki hono tali e ngaahi fehu'i mamafa na'e 'oange kihe PM. Koe 'atunga e kuo hele takai holo, pea 'ikai toe ha fu'u musie he'ene toi holo ai kae tekeutua mai pe hono fu'u fo'i tu'a he 'ata'ataaloa. Si'i faka'ofa e kumi mo'ui tavale holo, 'alu atu e fehu'i he me'a kehe kae heka mai ia he fu'u saliote maumau, mo tala 'oku fakalotokovi ange ki ai e kakai. 'Oku kei 'atamai faka-ngutulau pe PM ia, te'eki ke ne a'usia 'e ia e tu'unga 'atamai moe tu'unga fakakaukau ma'olunga 'oku fiema'u ke ma'u 'eha taki pule'anga. Kei 'ihe ngutulau mode pe ia, pea he'ikai toe mavahe ia mei ai he na'e ta ai hono uho. Mo'oni e lau 'ae kau palangi, you can take the man out of the bush, but you can't take the bush out of the man !!!!
-
'Oku fakaoli 'aupito e tali fehu'i 'a e PM fekau'aki mo 'ene per diem $900 he poo 'i 'Okalani NZ. Fehu'i atu e 'uhinga 'ene me'a i 'Atalanga kae totongi $60 pe he poo? Tali mai 'e ia na'e kau hono feinga'i ke ta'ofi hono teu fakatau o 'Atalanga. Fehu'i atu e tu'unga 'ene fakafoki pa'anga ki Falepa'anga? Tali mai 'e ia 'oku 'iai e netiueka 'i hono loto'i pule'anga 'oku nau fakatotolo fakalotokovi ange kiai. 'E PM, 'oku ke pehe 'oku fakapotopoto ho'o nofo malu, shower vaimafana, kai pahia, mo mohe moluu 'i 'Atalanga, ka ke totongi pe ki'i $60 he poo? Poho ee, me'a ta'e'ofa mo'oni ko koe PM. Kae sai ai leva ketau 'ilo kau ngaue fakapule'anga, ta 'oku $60 pe he poo 'a hotau 'api ko 'Atalanga.