Fehu’ia Fakafoki ‘e he Palēmia ‘a 'ene Pa’anga Totongi Folau ki Fale Pa’anga Featured
Lord Vaea & Hon. Samuela 'Akilisi Pohiva
Nuku’alofa, 22 Fepueli 2016. Na’e takataka faingata’a ki he Palēmia ke tali hangatonu ‘a e fehu’i na’e ‘oatu ‘e he Fakafofonga Nōpele Fika 1 ’o Tongatapu Lord Vaea 'i he pongipongi 'o e 'aho ni lolotonga 'a e feme'a'aki 'a e Fale Alea fekau'aki mo e tali ‘a e Palēmia ‘i he uike kuo ‘osi ki he tohi fehu’i na’e fakahū atu ‘e he Fakafofonga Nopele Fika 2 ‘o Vava’u Lord Tu’ilakepa.
Ko e tohi fehu’i foki ‘a Lord Tu’ilakepa na’a ne fehu’ia ai ‘a e me’a ‘a e Palēmia ki Nu’usila ‘i he 2015 pea na’a ne me’a pe foki he ‘api ko ‘Atalanga. Na’e fehu’i foki ‘e he Tu’ilakepa pea koe hā 'a e ‘uhinga na’e me’a ai pe ‘a e Palēmia ‘i ‘Atalanga ‘o totongi pe ‘a e pa’anga ‘e $60 ki he pō hili koia na’e ‘osi totongi ange ‘e he Pule’anga ‘a e pa’anga folau (perdiem) koe pa’anga ‘e $900 ki he pō 'a ia na'e fakataumu'a ia ki he nofo hotele.
Na’e me’a tali ngutu (hūfanga he fakatapu) foki ‘a e Palēmia ki he tohi fehu’i ko’eni ‘i he uike kuo maliu atu ‘o fakahā na’e totongi pe ‘a e pa’anga ‘e $60 ki he pō pea ko e toenga na’e fakafoki ia ki he Fale Pa’anga. Na’e fehu’ia foki ‘e Lord Vaea ‘a e tu’unga mo'oni ‘o hono fakafoki ‘a e pa’anga ko’eni makatu’unga ‘i he fakamatala falala’anga ‘oku ne ma’u na’e ‘ikai fakafoki ‘a e pa’anga ko’eni.
Na’e malie he na’e tataki ‘e he Palēmia ‘a e feme’a’aki ‘o fakahā tokua ‘oku ‘i ai ‘a e netiueka ‘i he loto Pule’anga ‘oku nau fakatotolo’i ‘a e ngaahi ngāue ‘a Pule’anga pea 'oku fakahoko ‘i he loto ‘oku kovi. Na’e me’a foki ‘a Lord Nuku ‘o fakatonutonu ‘a e Palēmia pea na’a ne fakatonutonu foki ‘oku ‘ikai koha faka-lotokovi ka ko e kumi ki he mo’oni mo e fakamaau totonu.
Na’e hoko atu foki ‘a e Palēmia ki he hisitōlia ‘o hono teu fakatau ‘o e ‘api ko ‘Atalanga 'i he 2011 pea na’a ne kau tokua ki hono fakahaofi ‘o e ‘api ko’eni mei hono teuke atu. ‘I he’ene pehe leva ‘oku ne manako ke folau ma'u pe ‘o me’a ‘i ‘Atalanga.
Na’e ‘ikai ha tali mahino ‘a e Palēmia ki he fehu’i ko’eni ka na’a ne pehe pe foki ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi tatau ‘o e tokiumeni mo e tali totongi ‘oku ne ma’u ka ‘oku ‘ikai kene fakapapau’i. Kaikehe ‘oku mahino lelei mei hono fakamafola fakahangatonu mai ‘a e feme’a’aki mei he Fale na’e ‘ikai fakatapau mo fakapapau’i ‘a e tali na’e fakahoko ‘e he Palēmia 'a 'oku kei fehu'ia pe pe na'e fakafoki 'a e pa'anga ko'eni pe 'ikai.
Na’e toe tapou foki ‘a e Palēmia ‘o hangē ‘oku ne tukuaki’i ‘a e Komisoni Fakamafolalea ‘a Tonga (A3Z) tokua ko kinautolu ‘oku nau fakahoko ‘a e fakatotolo ko’eni. Na’a ne me’a foki ‘o kole ki he kaungāue ‘a e A3Z ke nau poupou ki he ngahi ngāue ‘a e Pule’anga ‘o hangē ko’enau poupou ki he Pule’anga motu’a pea ka ‘ikai pea tukuange a ‘enau ngāue ka ōmai ha kak ai kehe ‘o fakahoko.
‘Oku ‘ikai foki ke sola ‘a e tokolahi ki he fa’a fakafoki pa’anga ‘a e Palēmia ki he Fale Pa’anga lolotonga ‘ene kei hoko ko e Fakafofonga Fale Alea pea ‘oku makatu’unga foki ‘a e fehu’i ‘a e Hou’eiki Fakafofonga Nopele ‘i he‘enau mea’i lelei ‘a e hisitōlia ‘o e ngaahi fakafoki pa’anga koia. Kuo ma'u mo e lekooti 'i he Fale Alea 'o e fakafoki pa'anga na'e fakahā pe na'e fakafoki ka na'e 'ikai hoko 'eni.
“‘Oku malie he ‘oku talaki ‘a e me’a kehe ki he fonua mo e kakai kenau fanongo kiai kae fakahoko ‘a e me’a kehe ia”, ko e me’a ia ‘a e taha ‘o e Hou’eiki Fakafofonga Nōpele ki he ongoongo ni. Na'e fakaha foki 'e he tokotaha 'i he taha 'o e ngaahi felāfoaki 'a e Letioo Tonga 'oku hoko hono fakamafola fakahangatonu mai 'a e feme'a'aki 'a e Fale Alea ke lahi 'a e kemipeini pea toe lahilahi ange mo e takihala'i e kakai e fonua.
Na’e ‘ikai foki ke me’a ‘a e Minisitā Pa’anga Dr. 'Aisake Eke ‘i he Fale Alea ke tokoni ki hono tali ‘a e fehu’i ko’eni na’e fakahoko ki he Palēmia.
16 comments
-
TALAMAI E KOE AKILISI KETAU LILIU PULE'ANGA HE E TUUMALIE A E TAHA KOTOA KOENI TUUMALIE TOKOTAHA PE KOE MO HO FANAU MO HO KAU KAVE.
Nae lea pe a Sevele o fakahalaki hoo lau kae maalohi pe koe mo le'olahi pea kaukaua moe kakai nae tui atu ka te koe. Ko e aho ni leva ko ho'o sio tevolo pe 'au ki ho'o maalolo. Kuo mapaki atu a Lavu ko koe e mapaki hoko. -
Kuo hoko e takihala mo e mata fefeka ko e kakano ia e Pule'anga ko eni.
'Ofa mai a PM tuku ho'o fa'a lau fklotu mai mo e fkoli. Heku 'oku ke lea mai he me'a kehe kae fai 'a e me'akehe. -
Ko e founga motu'a pe ena ia pea kuo fai anga 'a e tala 'oku fakafoki kae takai hake ia 'o kole ke toe toho pe. Malie ee...
-
Akilisi ka ne koau koe osi fakafisi au he kuo ikai toe ha'o mafihunga hono ma'u lelei ho'o loi. Koeha fau e fu'u loi pehee he oku fanogo atu e kakai totongi tukuhau ki ho 'ata totonu. Na'e pehee ko koe pe ke 'ofa he kakai totongi tukuhau. Teke malanga ai pe o talakovii e ngaahi Pule'anga kimu'a hono faka'auha e kakava e kakai totongi tukuhau, koeni ia ke kovi faufaua ange koe.
Ko ha'o toe ki'i hako e hoko hake ke hokosi ho'o ngaue fakapolitikale heikai pe ke toe falala'anga ia he kuo ke to 'e koe a e tenga oe LOI，'AFUNGI, TA'EFAKA'APA'APA, TA'EUFI MO E LOTOKOVI.
Pea ko ho kau poupou KO HA FALUKUNGA KAKAI PE OKU MOU ULUNGAANGA TATAU. -
Kuo hangee eni ia kapau koha me'a kovi kuo fai 'e 'Akilisi pea sai pe ia. Ka ko hono toe fai pe ia 'e ha taha kehe kuo lau ia kuo kovi.
Kapau e nofo hifo a 'Akilsi 'o lau 'ene me'a pehe ni ne fai he kuohili he'ikai te tau fa'a malava ke lau. Ka ko eni kuo ne lele holo hono 'eke pea fkmana'i mo e kakai ke nau o 'o kumi ha'anau ngaue kehe.
Te'eki ai keu sio he pm 'ulukovi mo'oni -
Ko e me'a foki eni ne fai 'e 'Akilisi he ngaahi 'aho 'aneafi 'ene 'alu holo fktotolo e pa'anga me'afolau mo e 'u me'a pehee i FalePa'anga. Ka ko eni kuo ne tala 'e ia ko e fklotokovi. 'E ui leva koeha 'ene me'a ne fai ha ngaahi 'aho 'aneafi?
Kau eni he PM mio'i 'ai pea tuku a ho'o mio'i na'a hipa ai pe ho ngutu.