Ha kuo tō’ohi ai kau taki ke fokotu’u e Komisoni Tau’i Faihala? ^Featured

 ‘Oku fu’u lahi ‘a e laaulea mo hono fehu’ia pe koe hā ‘oku tuai ai hono fokotu’u ‘a e Komisoni ki hono tau’i ‘o e faihala (Anti-Corruption Commission).

Na’e tō folofola ‘a e Tama Tu’i Tupou VI ‘i he hono huufi ‘o e Fale Alea ‘i he ta’u 2019 ki he mahu’inga ke fakapa’anga pea fokotu’u ha Komisoni ke tau’i ‘a faihala (Anti-Corruption Commission).

Ko Komisoni mahu’inga ‘eni ‘i ha fonua ‘a ia ‘e fakafatongia’aki hono tau’i ‘a e faihala ‘i he fonua pea ke ‘i ai hano mafai mo hano nifo ke ‘omai ‘a kinautolu ‘oku nau faihala mo ngāuehala ‘aki ‘a e mafai mo e koloa ‘a e fonua ke fakamaau’i ‘o fakatatau ki he Konisitūtone mo e Lao ‘o e fonua.

Kuo fuoloa ‘a hono paasi ‘i he Fale Alea ‘a e Lao ki he Hono Tau’i ‘o e Faihala (Anti-Corruption Commissioner Act) pea koe toe ‘eni ke fakapa’anga kae fakahoko hano fokotu’u pea fakamanava'i.

‘Oku fai hono fehu’ia pe koe hā ‘oku ‘ikai ke fakapa’anga ai ‘e he Pule’anga ke fokotu’u ‘a e Komisoni tau’atāina ko’eni?.

‘Oku ilifia nai ‘a e kau ma’u mafai ‘i hono fokotu’u ‘a e Komisoni ko’eni na’a kau kovi kiate kinautolu?

‘Oku fu’u lahi ‘a e fetukuaki mo hono tala ‘e he Pule’anga ko ‘ee ‘a e faihala ‘a e Pule’anga ko ‘ee ka ‘oku te’eki ha Pule’anga ia ‘e lotolahi kene fakapa’anga pea fakahoko ‘a e Komisoni ko’eni ‘a ia kuo ‘osi ‘i ai hono lao pea koe toe pe ‘eni ke fokotu’u ke hoko koe sino pea ke ngāue.

‘Oku ‘ikai ngata ai ka ‘oku ho’ata mai ‘oku ‘i ai ‘a e talangata’a ki he finangalo ‘o ‘Ene ‘Afio he kuo mokoi ke fakahoko ‘a e Komisoni ko’eni he ‘oku ‘ikai puli ‘a e longoa’a mo e fehanuaki ‘a hono kakai.

Ko e Komisoni ko’eni koe taha ia ‘o e ngaahi’elemeniti mahu’inga ‘o e Pule’anga faka-Temokalati ke taliui ‘a e kau taki ki he lao mo e kakai pehe ki he fonua.

Na’e ‘ikai tokanga ‘a ‘Akilisi Pohiva ke fokotu’u ‘a e Komisoni Tau’i e Faihala pea hoko hake ‘eni kia Pohiva Tui’onetoa ‘oku toe pe hono lau mahina ‘i he lakanga mo e te’eki pe ke ongona ha fakakaukau ke fakakakato ‘a e konga mahu’inga ko’eni ke tokoni ki hono fakamalohi’i ‘a e faitotonu pea tau’i ‘a e faihala ‘i he fonua ni.

'E malava pe ia ke fokotu'u atu 'oku nau manavasi'i mo tailiili he ka fokotu'u 'a e Komisoni ko'eni 'e 'ikai ke toe lava ke fakahoko 'a e ngaahi ngāue pango 'oku tukuaki'i kinautolu kiai.

Ko e kuonga longoa’a ‘eni ‘i he fonua he fetukuaki mo e fetuhu’aki holo ‘i hono fakalele ‘o e Pule’anga mo e faihala ‘i he mafai mo e koloa ‘a e fonua ka ‘oku ‘ikai pe ue’i ‘a e tafa’aki mahu'inga ia ko’eni.

'Oku fakamālo'ia 'a e ki'i komiti koe Komiti Fakafonua ki hono Fakafepaki'i 'a e Faihala (KFFF) 'oku nau tu'u mai 'i he tafa'aki ko'eni ka 'oku 'ikai hanau mafai pe ko ha'anau koloa ke fakahoko 'aki 'a e fatongia mafatukituki ko'eni ka 'oku nau malava atu pe 'a e ki'i konga si'i.

Ko e 'Omipatimeni 'oku fakangatangata pe honau mafai pea 'oku 'ikai ke malava kenau fakahoko ha faka'ilo ka ko e lipooti pe neongo 'oku nau hoko pe koe fakapapaka ka 'oku 'i ai honau tefito'i fatongia ia 'o kinautolu.

Ko ha Palēmia mo’oni ia ‘o Tonga ha taha ‘e lotolahi mo ‘ofa fonua tene fakamu’omu’a ‘i he’ene ‘asenita ngāue hono fokotu’u ‘a e Komisoni Tau’i e Faihala.