Kuini Sālote Tupou III ^Featured

Na’e pekia ‘ene fehuhu Kuini Lavinia ‘i he ‘aho 25 ‘o ‘Epeleli 1902 lolotonga ‘oku ta’u 2 mo e mahina ‘a e Ta’ahine ko Sālote. Na’e ‘i ai ‘a e teke heni mei he Hou’eiki ‘o e fonua ke toe ta’ane ‘a e Tama Tu’i Tupou II ke ma’u ha hako tangata ki he Taloni.

Neongo na’e toe ta’ane ‘a Kingi Tupou II ‘i he ta’u 1909 mo ‘Anaseini Takipō (Kuini Takipō) ka na’e toe ma’u pe mo e ‘alo fefine ‘e ua ‘a ia ko Pilinisesi ‘Onelua ‘a ia na’e pekia pe hili ha ngaahi mahina hono ‘alo’i pea mo Pilinisesi ‘Elisiva Fusipala Tauki’onetuku.

Na’e folau ‘a e Ta’ahine ‘i Tisema ta’u 1909 ki Nu’usila ko e kamata ia ‘ene maa’imoa ako ‘a ia na’a ne ‘i ai he ta’u ‘e 5. Na’e tu’utu’uni ‘e He’ene ‘Afio Kingi Tupou II kene me’a pe ‘i Tonga ‘i he ta’u 1914 ‘i he mahino ‘oku ‘ikai ha toe ‘amanaki kiha ‘alo tangata ke ‘ea ki he Taloni pea na’e kamata heni hono ako’i makehe ‘a e Ta’ahine ki he hisitōlia ‘o e fonua mo e tala tukufakaholo.

Ko hono teuteu ‘eni ‘o Sālote ‘i he mahino koia ‘e hoko ki he Taloni ‘o Tonga. Na’e ta’ane mo Viliami Tungī Mailefihi ‘i he ta’u 1917 ‘o ‘i ai hona ‘alo ‘e toko 3 ‘a ia ko Siaoosi Taufa’ahau Tupoulahi (Kingi Taufa’ahau Tupou IV), Uiliami Tuku’aho (pekia 1936) pea mo Sione Ngū Manumataongo (Tu’ipelehake [Fatafehi]).

Na’a ne hoko ki he Taloni ‘o Tonga ‘i he ta’u 1918 hili ‘a e hala ‘a Kingi Tupou II ‘a ia ko’ene hoko ia ko e Tu’i Kanokupolu hono 21 ‘i hono ta’u 18. Na’e malohi heni ‘ene hanga ‘o fālute ‘a e ngaahi ha’a Tu’i (Tu’i Tonga, Tu’i Ha’atakalaua & Tu’i Kanokupolu) ‘i he’ene fehuhu Lavinia ko e hako ia ‘o e Tu’i Tonga pea ta’ane mo Viliami Tungī Mailefihi koe hako totonu ‘o e Ha’a Tu’i Takalaua. Na’a ne kātoi mo lukufua ‘a e ngaahi tu’unga tupu’a mo e tumutumu ‘o e fonua ‘a ia na’e hā ia ‘i Hono hako ‘i he kuonga hono fā.

Ko e kuonga hono tolu lolotonga ‘a e pule ‘a Kuini Sālote na’e hoko ‘a Tonga koe fonua malu pea na’e mokoi hono finangalo ke fokotu’utu’u lelei ‘a e tala ‘o e fonua mo e tuku fakahoko ke tukungamalie. Na’a ne fokotu’u ai ‘a e Komiti Talafakafonua ‘i he ta’u 1954 ke tokangaekina ‘a e tafa’aki faka tukufakaholo pea koe taha ‘o e ngahi makamaile ‘i hono kuonga ko hono fokotu’u ‘a e Kautaha Langafonua ‘a Fafine Tonga ‘a ia ‘oku kei tuku’au mai ‘o a’u ki he ‘aho ni.

Na’e taku ko e Lo’au ia ‘o Tonga ‘i hono kuonga ‘o makatu’unga ‘i he’ene taukei mo fakatolonga mai ‘a e ngaahi tukituki tupu’a ‘o e fonua ‘a ia na’a ne fakatou ala ‘i sia pea mo kolonga. Na’a ne feinga ke fakafoki ‘a Tonga ki hono tu’unga totonu pea ke kei muimui’i ‘a e tala ‘o e fonua pea ke muimui ki ai hono kakai. Na’e kau heni hono fekeli ‘a e ngaahi hohoko fakatoto mo fakatukufakaholo pea na’e mokoi ke ngaue kiai hono kakai.

Ko e taleniti ‘o e Ta’ahine na’e mahulu atu ‘i he faiva lea mo e fatu ta’anga ‘a ia na’e ‘iloa ai ia koe Seikisipia (Shakespeare) ‘o e Tahi Saute ‘o makatu’unga ‘i he loloto mo e mālie ‘ene ngaahi ta’anga. ‘Oku kei a’u ki he ‘aho ni ‘a e mahulu atu ‘ene ngaahi fatu mo e fiu feinga ‘a e kau punake Tonga ‘o onopooni ke fakalaka’i ‘ene ngaahi tukutukulaumea pea fielau pe he koe ta’au ‘o e manuao.

Na’a ne ‘ave ‘a e fo’i piliote ki he tumutumu ‘o e kolope mo e tokanga ‘a mamani lolotonga ‘a e Hilifaki Kalauni ‘o Kuini ‘Elisapesi II ‘i he ta’u 1953. Na’a ne Hā’ele lolotonga ‘a e ‘uha ‘i he saliote na’a ne ‘afio ai pea tukuhifo moe fale ‘o e saliote ke fakamahino ‘ene faka’apa’apa ki he Kuini ‘o Pilitānia. Na’e ongoongoa heni ‘a Tonga ‘i mamani pea ‘oku kei talanoa’i pe ‘o a’u mai ki he ‘aho ni.

Na’a ne mokoi ke masiva pe hono fonua mo melino ‘i ha ma’u ‘a e tu’umalie kae feke’ike’i pea na’e hā pe ia ‘i hono kuonga. Na’e Hala ‘a e Ta’ahine Kuini ‘Ofeina ‘o e ‘Otu Anga’ofa ‘i he ‘aho 16 ‘o Tisema 1965 ‘i ‘Aokalani. Na'e fakaha'ele mai 'a e sino 'o e Ta'ahine ki Tonga ni 'o fakahoko 'a e ouau tukufakaholo 'a e fonua, Pule'anga moe lotu pea telio 'i Mala'ekula.