Faingamalie ke langa hake ‘a e Sekitoa ki he Takimamata mo e Tu’unga Faka’ekonomika Featured
Chinese tourists in Tonga
Nuku'alofa, 10 Sune 2016. ‘Oku ‘i ai ‘a e ‘amanaki ‘a e Pule’anga ‘e toe langa’i hake ‘a e sekitoa ki he takimamata mo e ‘ekonomika ‘a Tonga ni.
Ko e hiliange 'eni ‘a hono tali pea fakamo’oni ‘a e ‘Eiki Palēmia, Samuela ‘Akilisi Pohiva pea mo e ‘Amipasitoa Siaina ki Tonga ni, Mr Huang Huaguang ‘aneafi ‘a e aleapau ‘i he vā ‘o e Pule’anga Tongá pea mo e Lepupilika ‘o e Kakai ‘o Siaina ‘o felotoi ke faka’ata ‘akinautolu ‘oku nau ma’u paasipooti taautaha Tonga mo Siaina ke tu’uta ‘ikai toe fiema’u ha visa ki he ongo fonua ni.
Na’e me’a ‘a e ‘Eiki Palēmia ‘i hono fakamo’oni ‘o e aleapau ni, “ ko e taha eni ‘o e tu’unga ma’olunga ‘o e fengaue’aki mo Siaina pea te ne hanga ‘o e toe tu’uaki ‘a e fengaue’aki fakakaume’a, langa hake ‘a e Takimamata pea mo e ngaahi sekitoa fekau’aki, tokoni ki he tu’unga faka’ekonomika pea fakafaingamalie ‘a e fengaue’aki ‘a e kakai ‘o e ongo fonua’.
Ko e aleapau ni te ne ‘oange ki he tokotaha Siaina folau’eve’eva mai ki Tonga ni pe ko ha tokotaha Tonga folau’eve’eva ki Siaina ke ma’u ha’ane visa ‘aho ‘e 30 ‘i he’ene tu’uta he mala’evakapuna. Ko kinautolu ‘oku nau faka’amu ke toe nofo loloa atu he ‘aho ‘e 30, ‘i he ‘uhinga ko e ako, ngaue pe ke nofo he fonua ko ia, kuopau ke kole ‘enau visa kimu’a pea nau toki tu’uta.
‘Oku fie fakamahino ‘e he Pule’anga ko e aleapau ni na’e fai ‘a hono fakakaukau’i lahi pea ‘oku mateuteu ‘a e Pule’anga ki hono tokanga’i. ‘I Tonga ni, ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi kautaha (Tour Operators) kuo ‘oange ‘enau ngaahi laiseni ke nau tokanga’i ‘a e kau folau ‘eve’eva mai mei Siaina ki Tonga ni, mei he’enau tu’uta ki he’enau foki. ‘A ia ko e ngaahi kautaha ko eni ‘oku nau malu’i (guarantee) ‘a e kau folau ‘eve’eva mai, te nau ha’u pea nau foki. ‘E toe tokanga foki mo e Potungaue Immigration ki hono vakai’i ‘a e kau folau mai mei Siaina ki Tonga ni ‘o ngaue’aki ‘a e faingamalie ni, ke mahino ‘oku nau foki ‘i he ‘osi ‘a e ‘aho ‘e 30, pea kuo ‘i ai mo e lao ke ngaue’aki kiate kinautolu ‘e laka hake ‘enau nofo ‘i Tonga ni he ‘aho ‘e 30, he’e lau kuo nau nofo ta’efakalao, ‘o tatau pe mo e kau Tonga ‘e folau atu ki Siainá.
‘I he taimi tatau ‘oku tui ‘a e Pule’anga ‘e hoko eni ke toe toe langa’i hake ai ‘a e sekitoa ki he Takimamata, he ‘e toe tokolahi ange ‘a e kau folau ‘eve’eva mai ki Tonga ni mei Siaina. Na’e kau foki ‘a e maketi takimamata ‘o Siana ‘i hono fakataumu’a ki ai ‘a e interview ‘a e ‘Eiki Palemia ‘i he makasini Forbes ‘i he ta’u kuo’osi, he na’e liliu ‘a e interview ‘o paaki ‘i he lea faka-Siaina ko hono tu’uaki ‘a Tonga ni. Ko ia ‘e fiema’u e kakai Tonga ke tau toe mateuteu ange hange ko e ngaue fakamea’a (handicrafts) mo e ngaahi fale talitali’anga kakai (accommodation) mo e ngaahi sevesi ko ia he ‘e toe lahi ange hono fiema’u. ‘E tokoni eni ki he tu’unga faka’ekonomika ‘a e kakai pea ki he fonua fakalukufua.
‘Oku fakatokanga’i foki ‘e he Pule’anga ‘oku kau ‘a e kakai ‘o Siaina ‘i he kau folau‘eve’eva ‘oku fakautuutu ki he tokolahiange ‘i he kau folau ‘eve’eva mai ki he ngaahi fonua ‘o e Pasifiki, pea ‘oku kau ‘a Tonga ni ‘i he ngaahi fonua fakamuimui ‘o e Pasifiki ke fakahoko ai ‘a e aleapau ni mo Siaina. ‘Oku ‘i ai e ‘amanaki ‘e hoko e aleapau ni ke toe tokolahi ange ‘a e kakai folau ‘eve’eva mai ki Tonga ni fakalukufua ‘i he kaha’u pea te ne langa hake ‘a e sekitoa ko eni pea mo e ngaahi sekitoa felave’i.
'Ofisi Palemia, Nuku'alofa.
5 comments
-
FIE'ILO...'Oku 'ikai tapa-ua 'a e alea kotoa. 'Oku lahi 'a e ngaahi 'uhinga (variables) 'oku nau faka-hoko ai 'a e ue'i 'o ha fakakaukau ke hoko.
1. Mo'oni ai 'etau fo'i lea Tonga ko e "fokifokihi." Pea 'oku totonu ketau hu'uhu'u (critical thinking) ke faka-mavahe'i 'a e faitotonú mo e tuku ongoongo mai (propaganda) 'a e Pule'angá.
2. Ko e founga 'e taha na'e lava ai 'a e fakakaukau ta'e faka-potopoto ko 'eni ki he foaki e ngofua Visá ki he kau Siainá ko e totongi'i 'i he lalo tēpilé. Kohai ia kuo ne fa'o ki hono kató ha lau kilu, ko ia kuo fakavavevave hake ai hono fakahokó?
3. Mei he lêkooti 'o e Palēmiá mo e Pule'angá ni, 'oku lahi 'enau toki fai pë ha me'a ke ma'u ai ha'a nau faingamãlia ma'a kinautolu pe.
4. 'Oua na'a tau pehē hotau valé ko e fai eni 'i he 'ofa fonua. 'Oku nau toki kakata 'tokua 'oku nau potoange 'iate kitautolu kotoa. -
Fieilo 'oku ou poupou atu ki he ngaahi poini 'oku ke tukumai pea koe floodgate ia 'oku tau manavasi'i kiai 'o hange ko ho'o fakalea koe tafa'aki ia 'o e koini 'oku tau tokanga kiai. Na'e tuku mai pe foki 'e he 'etita 'ene vakai fakalukufua ka koe konga 'ena hono fakaikiiki 'oha fakatamaki tene kapa 'a e fonua he kuo 'osi hoko pea 'oku malava pe ke hoko 'i ha levolo 'e toe lahi ange hange koia ko hano tukuange tokolahi mai 'a e kainga ni 'i he folau 'eve'eva pea 'ikai toe fime'au ha visa. 'Oku 'i ai pe 'a e 'amanaki 'oku sio 'a e kau ma'u mafai ki he tafa'aki koia pe kuo fakatekiteki kinautolu kae tukuange mai 'a e vaitafe ketau kakau ai.
-
Koe tafa'aki pe 'eni 'e taha 'o e koini (Takimamata) 'oku tau sio kiai, ka koe koini kotoa pe 'oku tafa'aki ua. 'I he tafa'aki 'oku puli, 'oku ou manatu ai au ki he Siaina ko Mr Yixin Gan moe 250 kgs drugs na'a ne fakafou mai 'i Tonga ni mei Siaina ke 'ave ki NZ he ta'u 'e 2 kuohili. Pea 'oku kei ngaue popula ni atu ai 'etau ki'i motu'a pisinisi cargo Tonga 'i NZ, he koia na'e ngaue'aki 'e Yixin Gan. Koe $6 mano na'e homo ai 'ene kaati, ko hono pick up pe mo drop e 250 kgs drugs meiha veeni. Koe drugs koia fakataha moe ngaahi drugs ne fou mai 'i Tonga ni 'o fakataumu'a ki NZ & 'Aust. he kuo hili, na'e hao molemole atu pe ia mei Tonga ni 'o toki ma'u mai pe mei NZ & Aust. Kapau tetau pehe 'e toe malu ange 'a e border 'o Tonga ni, pea tuku ia moe fakaoli. He kuo 'ilo lelei 'ehe matakali ni ia e tu'unga 'etau me'angaue sivi uta 'i mala'evakapuna, pehe ki he natula e ongo ki'i kuli fakananamu 'a e kau Polisi. Pea ka toe mono atu moha ki'i $1 mano (kili'i pinati), koe 'ene hao molemole ai pe ia.
Kuopau ketau toe 'aa'aa ange 'i Uafu, he kou tui au 'e meimei ma'u kotoa 'ehe CCECC 'etau ngaahi langa ki he Sipoti 2019 he 'oku ma'ulalo ma'u pe foki 'enau bid 'anautolu. Toe ake ai 'etau manatu ki he ngaahi u'u koniteina makamaka moe 'uu koloa langa moe ha fua, na'e uta mai 'e Dr Wong ki he'ene langa hotele. Pea kapau kuo hao mo'ui mai pe fanga mangukuusi he koniteina 'o hola 'i Tonga ni, pea huanoa aa ka toe lahiange e 'uu koniteina koloa langa 'e 'omi mei Siaina. Kaikehe koe tafa'aki 'eni e taha 'o e koini ke fai kiai e sio, pea ketau matu'aki tokanga kiai he kuopau ke 'asi mo e ngaahi ola kehe. Pea ka 'ikai 'asi, pea vakai'i atu pe he 'oku kei puli. -
Pau pe ke pehee Mokofisi kuo toki tautu a Akilisi kihe lakanga pea ne toki sio atu kihefakaanga naane fai nae ikai tokoni ia kihe fonua. Ka koeni ku toki vakai tavale kiha mea ke mau mei ai ha seniti ke fakalele aki e fonua. Tau manatu kihe Fale Alea oe Puleanga kuoosi enau tuu kaivi mo Taione mei he tepile a e kakai ke tukuhifo e tukuhau kihe ha moe ha moe fakaofa e kakai. Koeni kuo hiki e patiseti moe fakamole ke fiemalie e kakai pea toe tili mo fiefia ange foki ai a e Kapineti maalie Puleanga oe kakai e！
-
'OKU 'IFĒ 'A E NGAAHI ALEA NA'E 'OSI FAI 'E LAVULVAU 'I HE TA'U KUO 'OSÍ, TOKUA KO E ALEAPAU KI HE FETUKU MAI 'O E KAU 'EVE'VA SIAINA?
1. 'Oku 'ifē 'a e kau Siaina na'a nau kākā'i e fakatau 'o e Dateline Hotel? Ko e 'ū hotele fua 'ifē 'e nofo ai 'a e fu'u kakai 'e folau mai?
2. Na'e faka-fepaki'i 'e 'Akilisi Põhiva 'a 'Ene 'Afio Tupou IV 'i he fakatau paasipooti ki he kau Siaina 'o Hong Kong.
3. Ko eni kuo foaki lūkufua ange pē 'a e Visá 'e 'Akilisi Põhiva ke fetuku tavale mai 'a e vale mo e poto Siaina. Ko e tokolahi tenau nofo 'ova ko 'enau fie nofo 'i Tonga ni. 'Oku tokolahiange 'a e kakai masiva mo fie mavahe mei Siainá 'i he tokolahi 'o Tongá ni.
4. Ko e tokofiha 'o e kakai Tonga 'e fie folau, pe 'e lava 'o totongi folau 'eve'eva ki Siaina? Mahalo ko e kakai Tonga kotoa kuo tāpuni honau ngaahi fale koloá, ko e ngāue 'a e kau Siainá e? Kenau ō 'o ako fakalele fale koloa 'i Siaina?