Fakataha Ki Hono Fokotu'u ‘Aketemī 'Akapulu Ma'a Tonga Featured
Nuku'alofa, 4 Sune 2015. Na’e lava lelei he ho’atā ‘o e ‘aho ni ‘a e fakataha ‘a e kau puleako, kau faiako ‘akapulu ‘a e ngaahi kolisi mo e CEO ‘a e kautaha ko e Essentially Group (NZ) Limited mei Nu’usila Mr. Lou Thompson pehe ki he pule ki he va’a faka konituleki ‘a e kautaha (Contracts Manager) Mr. Simon Porter.
Ko e fakataha ko’eni na’e fakahoko ia ki he ‘Ofisi ‘o e Kautaha Lao Edwards ‘i Mataki’eua ‘i ha fengaue’aki mo e Kautaha Lao Edwards Law ‘a ia ‘oku nau fakafofonga’i ‘a e kautaha Essentially Group (NZ) ‘i Tonga ni.
‘Oku taumu’a foki ‘a e fakataha ni ke fokotu’u ha ‘Aketemī (Academy) ‘Akapulu ma’a Tonga. ‘Oku faka’amu ‘a e kautaha ni ke fakahoko ‘a e ngāue ni ‘i he kaha’u vave mai ni pē ‘o faka taumu’a ke ako’i mo teuteu’i ‘a e fānau taleniti’ia ‘i he faiva ‘akapulu.
Ko e kautaha ‘iloa foki ‘eni pea ‘oku ‘ikai sola kiai ha taha ‘i he māmani ‘o e ‘akapulu. ‘Oku nau nau pule’i mo fakafofonga’i (Agent) ‘a e kau va’inga ‘akapulu faka polofesinale pea ‘oku nau hoko koe pule ki he kau tangata ‘iloa ‘o hangē ko Richie McCaw mo Dan Carter ‘a ia ‘oku na lolotonga fakafofonga’i ‘a e Timi Hau ‘a e All Blacks.
Fakatatau ki he fakamatala ‘a Lou Thomson mei he kautaha koe peseti ‘e 70 ‘o e timi ‘a e All Blacks, peseti ‘e 70 ‘o e kau va’inga Super 15, peseti ‘e 80 ‘o e kau va’inga Nu’usila kotoa ‘oku nau va’inga ‘i muli ‘oku nau fakafofonga’i. ‘Oku nau toe fakafofonga’i foki mo e kau faiako tu’u kimu’a mo taukei ‘o hangē ko e kau faiako ‘Akapulu ‘iloa hangē ko Craham Henry, Wayne Smith, John Kirwan, Sam Joseph, Ian Foster mo e kau faiako ‘akapulu kalasi ‘uluaki tokolahi.
Na’e malava he fakataha ‘o e ‘aho ni ‘a e felingiaki fakakaukau mo e kau puleako pehē ki he kau faiako ‘akapulu ‘a e ngaahi ako’anga ‘a Tongatapu ni fekau’aki mo e kaveinga ni pea na’e hā mahino mai mei heni ‘a e poupou ‘a e kau puleako pehe ki he kau faiako ‘akapulu ‘a e ngaahi kolisi ki he fakakaukau ko’eni.
Na’e fehu’i foki ‘e Paula Fonua Puleako Kolisi Tailulu ‘a e ngaahi palani mo e fa’unga ‘o e ‘Akatemī ko’eni pea na’e fakamahino mei he ongo fakafofonga mei he kautaha ni ‘oku taumu’a ki hono teuteu’i, ako’i mo fakamaketi’i ‘a e fanau taleniti’ia ‘a e fonua ki Tu’apule’anga
‘Oku taketi’i ‘e he ‘Akatemi ko’eni ‘a e fanau ‘oku nau ‘i he ta’u motu’a koe ta’u 15 ‘a ia ‘oku fakafuofua ‘e kamata ‘aki ha toko 20 pea mei ai leva ‘a hono fakalakalaka ai pe ki mu’a honau tokolahi ‘o makatu’unga ‘i he palani mo e fokotu’utu’u ‘a e kautaha.
Na’e fakaha ‘e William Clive Edwards ‘oku nau fakafofonga’i ‘a e kautaha ‘i Tonga ni ‘i ha’ane lea fakafe’iloaki kimu’a ‘i he fakataha ko e kaveinga mahu’inga ‘eni ia pea ‘oku ‘i ai ‘a e ‘amanaki lelei ‘e hoko ‘a e vīsone ko’eni ‘o mo’oni he ‘e lelei ia ki he hakotupu ‘o e fonua. Na’e toe fakahā foki ‘e Clive koe ngāue ko’eni ‘e tu’u tau’ataina pe ia mei he Poate ‘Akapulu ‘a Tonga pehe ki he Pule’anga ka ‘oku taumu’a pe ki he fengaue’aki fakataha ki hono fakalakala’i ‘a e maa’imoa ‘akapulu ‘i he fonua.
Na’e fakamatala ‘a Kalafitoni Latu Puleako Kolisi Tonga ki he ki’i ‘Akatemī‘a e Kolisi Tonga kuo a’u ‘eni ki he toko 60 kuo nau ‘oatu ki Nu’usila mo Siapani pea ‘oku tokoni lahi ‘eni ki he kaha’u ‘o e fanau. Na’e toe fakaha ‘e Patele Seluini ‘Akau’ola koe ngāue tatau kuo kamata ‘i he Kolisi ‘Apifo’ou pea ‘oku hoko ‘a e ‘amanaki ngāue mai ‘a e kautaha lahi mo ‘iloa ko’eni ki Tonga ni he fakaloto lahi ki he’enau ngāue.
Na’e poupou ki heni ‘a Mr. Simon Porter mei he kautaha pea na’a ne fakahā ‘oku tau’atāina pē ‘a e ngaahi kolisi ka koe ‘Akatemī ‘oku nau taumu’a kiai ‘e fetokoni’aki mo e ngaahi ako pea ‘e me’angāue’aki ‘a e ‘iloa, ivi fakapa’anga mo e taukei ‘a e kautaha ke ‘unuaki ‘a e faiva ‘akapulu ‘i he fonua ni.
Na’a ne toe fakahā foki ko’enau ‘i Tonga ni ke fanongo ki he tokolahi taha tenau ala lava he ‘e tokoni lahi ia ki he ngāue ‘oku nau teuteu fakahoko. Na’a ne toe fakahā foki koe ngāue tatau kuo ‘osi fai hono fokotu’utu’u ki Ha’amoa mo Fisi.
Na’e faka’osi ‘aki ‘a e fakataha ha lea poupou mo fakamālō ‘o fakafofonga’i ‘a kinautolu na’a nau fokotu’utu’u ‘a e fakataha pea na’e fakahoko ia ‘e Dr. Viliami Latu pea toki faka’osi ‘aki ha lotu ‘e Pātele Seluini ‘Akau’ola.
2 comments
-
Kou tui koe taha eni ha ngaue lelei pea kuo tau mamata tonu he ola e ngaue 'a e ngaahi 'apiako. Kapau 'oku pehe 'enau feinga 'iatekinautolu huanoa e ngaue ko eni 'oku teu langa. 'Oku toe mo'oni moe fehu'i 'a Mark koe'uhi koe siofaki ki he 'Ikale Tahi. Ka ko hono mo'oni kuo 'osi e taimi ia e Kololia. Kuo hoko eni hotau kakai koe koloa hu atu mahu'inga ki he 'ekonomika 'a e fonua kae tautautefito ki he ngaahi famili. Tau sio ki he ngaahi famili kuo nau lave monu'ia hono 'oatu e fanau 'akapulu ki muli. Koe tokolahi taha koe ngaahi famili masiva ka kuo nau faingamalie koe fua e va'inga 'a e fanau. Kou tui kapau na'e maau 'etau komiti 'akapulu mo nau fai ha fokotu'utu'u lelei pehe ni pea 'ikai toe fai ha kee mo lau kai pa'anga kou tui 'e lava ke fokotu'u ha ngaue pehe ni.
Koe me'a ko ia ki hono fehu'ia 'a e ako, 'oku mo'oni pe mahu'inga e ako ka ne kehekehe pe ngaahi taleniti ne tufa mai pea kou tui 'oku toe tokoni e ngaahi academy 'a e ngaahi 'api ako ki hono pukepuke fanau mei he nofo kei iiki mei he ako.
Ko hono fakakatoa malo e ngaue pea 'ikai taimi tatau ke fakapapau'i e kaha'u e fanau 'e 'ikai ha'i kinautolu ki ha fa'ahinga aleapau 'e mole ai honau faingamalie.
Pola Loiti -
Fakamalo lahi atu ki he ngaue mahu'inga ko eni kuo kamata'i hotau fonua, ki hono fakalakalaka mo tokoni'i e va'inga 'akapulu, kae tautefito kihe fanau tangata taleniti'ia he sipoti ni. 'Oku mahino 'aupito pe foki e ngaahi lelei 'e ma'u mei ai - ngaahi faingamalie fakafo'ituitui ki he fanau tangata ke hoko atu hono fakatupulekina honau taleniti mo ma'u ai foki hanau kaha'u lelei. 'Oku mahino foki 'oku taketi e polokalama ko eni ki he fanau tangata ta'u 15, 'aia koe 'uhinga pe ki he fanau ako.
Koe fehu'i leva, pea 'oku fiema'u ke fakamahino mai 'ehe kautaha ko eni pe koe agent:
1. Koe ha e fekau'aki 'ae academy moe ngaahi polokalama ako 'ae fanau? 'E hange nai eni koe ngaahi academy 'i muli ke 'iai e fiema'u makehe ke a'usia 'ehe fanau ha fa'ahinga tu'unga he'enau ako koe'uhi ke 'oua 'e li'aki e ako 'ae fanau, kae 'iai pe hanau paletu'a.
2. Koe academy ko eni 'e full-time? 'Uhinga eni pe 'e langa ha senita makehe ke fakalele ai e ngaahi polokalama full time pe 'e fakalele part time pe he tuku 'ae ako moe ngaahi taimi 'ataa e tamaiki?
3. 'E 'uhinga nai eni te nau fakamaketi'i 'e nautolu e tamaiki lelei mo taleniti'ia he 'akapulu ki tu'apule'anga kae fefe si'i timi fakafonua ia 'a Tonga ni? Mo'oni pe 'oku mahu'inga e faingamalie fakafo'ituitui e tamaiki mo honau kaha'u, ka e fefe e kaha'u e 'akapulu 'i Tonga? Te tau teuteu'i pe 'e tautolu 'etau fanau lelei 'o fakamaketi ki muli ke si'i to lalo ai pe sipoti ni ia he fakalotofonua?
Kataki mu'a kae fai mai ha fakamaama ki he anga e ngaue 'ae academy ko eni.