Lahi pe poupou ke foki kihe foung Fili Fale Alea motu’a Featured
12 Siulai, 2017. Kuo tā tu’o lahi hono toutou ‘ohake ‘i he femea’aki ‘a e Fale Alea ke fakafoki ‘a e founga fili Fale Alea ki he founga fili motu’a.
Na’e toe ‘ohake foki ‘eni lolotonga ‘a e ‘a’ahi Faka Fale Alea ‘o e ta’u ni ‘i he uike ni ‘i Houmakelikao.
Fakatatau ki he fakamatala ‘a e ongoongo ‘a e Letiō Tonga, na’e fokotu’u mei he fakataha ‘a Houmakelikao ke toe fakafoki ‘a e fili ki he founga fili motu’a ‘o fili fakakatoa pe ‘e Tongatapu ‘enau toko 10 pea tatau ki Vava’u ‘enau toko 3 mo e toko 2 ‘a Ha’apai kae si’aki ‘a e founga fili faka vāhenga hange koia ‘oku lolotonga lele ‘aki ‘i he taimi ni.
‘Oku tui ‘a e tokolahi koe founga fili motu’a tene ‘omai ‘a e kau fakafofonga ‘oku lelei ange makatu’unga ‘i he sio fakalukufua pea ke nofo ‘a e ngaahi kaveinga ngāue ‘i he langafonua fakalukufua ka e ‘ikai koe takitaha sio fakataautaha ‘a e kau fakafofonga ki honau vahenga fili.
‘Oku mahino mai ‘oku lahi ‘a e poupou ki he fakakaukau ko’eni pea ‘oku takimu’a ‘a Dr. Sitiveni Halapua ‘a ia koe Fakafofonga malōlō ‘o e vāhenga Tongatapu 3 ‘i hono teke ‘o e fakakaukau ko’eni.
‘Oku mahino pe foki koe mafai ki hono feliuliuaki ‘a e founga fili ‘oku nofo pe ia ‘i he Komisoni Fili pea ‘e ‘ikai ha fu’u liliu lahi ki he Konisitūtone mo e Lao kapau ‘e tali ke foki ki he founga motu’a.
4 comments
-
Matamata e toe foki e kau memipa Minisita o fili ehe Tui pea e hiki leva honau tokolahi mei he toko 12 kihe 16 o hange pe koia netau toki mafuli mei ai OKA lava o toe foki pe kihe founga fili motu'aeee... Kuo ha, taefalalanga e Puleanga ia e Kakai oku ai ai ketau toe foki?
-
Me'a lelei pe ia ke 'omai 'enau fakakaukau he tau mai aa 'oku mahino ia pe 'e tali pe 'ikai kae mahalo koe anga pe 'a e faka'amu.
-
'Oku 'ikai ke fai ha poupou ki he 'ai ke toe liliu 'a e founga filii, mooni 'a Fihaki faifai pea mamulu ha taha he heke holoo kae 'ikai nofo ma'u 'i he founga ko 'enii kae fai aa ha ngaue ke 'aonga ki he fonuaa. Na'a tau lelei mai hee pea mahalo ne 'i ai pee 'a Halapua kae 'ikai ke kaikaila aa ai mo 'ai ai 'ene 'uhinga ke tu'uma'u 'i he founga ko iaa. Kae 'ikai ke nofo pea ne fakakaukau na'a koe founga motu'aa 'e toe ala hu ai ki loto Falealea pea ha'u ke tala 'oku sai ange ia kae toe fai ha'ane 'aliaki hooooi.
'Oku hala ho'o pehee 'oku lahi e poupou ke liliu ki he founga fili motu'aa he ko hono 'uhingaa 'oku te'eki ke tau savea'i 'a e loto e kakaii, kae 'ikai ke fai pee ki ha lau ha ki'i ni'ihii 'oku nau ma'u faingamalie ke lea mai pea tau tala, 'oo taa ko e loto 'eni 'a e kakaii hoooi me'a piko 'osi mo'oni ko 'etau ta'e mahinoo, 'ai ketau ngali ako.
'Oku ou tui ange ki he founga lolotongaa 'aki pee 'a e 'uhinga na'e liliu mai ai ki he founga ko 'enii kae taanaki atu ki ai mo 'eni.
i. Ko e Vahenga Fili kotoa pee 'oku 'i ai 'a e kakai lelei ai kuo 'osi fai 'a hono teu'i ke fai 'a e fili pea mei ai ke fakafofonga'i mai kinautolu.
ii. 'Oku 'i ai 'a e faingamalie ke tokonia 'e he fakafofonga ko ia 'a e kakai 'i hono vaahenga, hangee ko 'enii ko e vahe 'a e fakafofongaa 'oku fka'amu ke 'inaisi ai 'a e kakai 'a hono vaahenga he na'e 'ikai mei a'u ki he Falealea ka ko e fili mai ia 'e he kakaii. Ka fai ha 'apisia 'oku fiema'u ke 'alu 'o kumi ha puha moa ke tokoni mo 'asi ki ai pea tokoni 'a 'ene vahee ki he ngaahi fiema'u vivili 'a e ngaahi kolo 'o hono vaahenga takitaha.
iii. 'Oku nofo 'a e fakafofongaa 'o ngaue'aki 'a hono mafaii ke fakatafe mai'aki ha monuu ma'ae kakai 'o hono vahengaa, pea ka liliu 'oku ou tala atu 'e toki 'asi takai holo pee kau fakafofongaa 'i he teu fili hokoo. 'Oku 'i ai 'a e mafai lahi 'i he fakafofonga Falealea ke ne alea'i ha tokoni pea mei muli ma'a hono vahengaa 'o hangee ko e HALAA, NGOUE, 'UHILA HALA, FALE TALI'ANGA PASI, VAI 'A E KOLO mo e ha fua. Ko 'eku lave ki henii mo 'eku fakakaukau ka 'i ai ha'aku faingamalie ke u kau fakafofonga mai 'a hoku vahenga ki Falealea te u fakapapau atu teu fai 'a e ngaahi tokoni 'oku ou lave atu ki aii ma'ae kakai 'a hoku vaahengaa.
iv. Ko kinautolu 'oku nau teke 'enii pea mo kinautolu 'oku nau 'i Falealea 'oku nau poupou ki henii ko 'enau fakakaukau ko e founga 'eni tenau toe foki ai ki Falealea pea mo toe hoko atu 'i he Falealeaa.
v. Ko e toe fakamole ee 'a e pa'anga totongi tukuhau 'a e kakaii 'i hono totongi e kau Falealea ke toe alea'i 'a e lao ki hano toe liliu kae 'ikai ke tu'u ma'u hee he 'oku lelei 'aupito 'o hange ko e ngaahi 'uhinga na'e fai ai 'a hono tali hi he liliu ko 'enii fakataha mo iaa mo e ngaahi 'uhinga 'oku ou taanaki atu ki ai 'i 'olungaa.
Ka ko hono fakakaatoaa mo u hanga atu aa kau Falealea 'o alea'i ha me'a ke tokoni ki hono fakalakalaka'i 'a e mo'ui 'a e kakai 'o e fonuaa kae 'oua 'e nofo pee 'i hono alea'i ha me'a 'e kau lelei fakafo'ituitui kia kimoutolu pee mo ho'omou ngaahi familii.
Fefee ka mou alea'i e uta e ngoue e kakaii ki tu'apule'angaa he 'oku pala pee ngouee 'i Tonga ni mo ma'u pee ki'i seniiti si'isi'i ai 'i hono fakatau fakaloto fonuaa pee. Fefee toutaii ke fai ha ngaue ki ai he 'oku kei fiema'u ha founga ke toe lahi ange ai 'a e pa'anga huu mai 'a e fonuaa, mo u alea'i e akoo ha founga 'e toe fakalakalaka ai, ko e mo'ui 'a e kakai 'o e fonuaa mo e haa fua.
Ko 'enau ngaue 'i he taimi nii ko e male pee ki ai ko e faka'alinga lelei kae hanga holo ha me'a mo ha founga ke hoko atu ai 'a e tanaki hi honau katoo , mo u 'ofa mai aa 'o fai ha ngaue ma'ae kakai 'o e fonuaa ka tau nofo ma'u 'i he founga ko 'enii he 'oku lelei ange ia 'i he founga motu'a.
Malo -
Ko e faifai pea tau mamulu. Koeha e uhinga netau maliu ai mei he founga fili motu'a? Mea fakaulia mooni koe mape'e holo a e founga fakalele hotau fonua ni he fiema'u fakafoituitui pe a e kau Politikale. Ko fe fakatemokalatiange ae founga fili nae tuuaki? Nae liliu fakamuimui a e founga fili nae molenga paanga ai ai etau pakupaku moe hoholi.