“He’ikai Mate Ha taha ‘i Ha’apai”: Palēmia ‘Akilisi Pohiva Featured
Palemia 'Aikilisi Pohiva & Fakafofonga Ha'apai 13 Veivosa Taka
Nuku’alofa, 17 Fepueli 2015. Na’e fakahoko atu foki ha kole ‘a e Fakafofonga Ha’apai 13 Veivosa Taka ki he Fale Alea ‘o Tonga mo e Pule’anga ke fakahoko mu’a ha tokoni faka-me’atokoni kae tautautefito ki he suka mo e mahoa’a ki he kainga ‘o e Fo’i ‘One’one.
Na’e makatu’unga foki ‘a e kole ‘a Taka ko’eni lolotonga 'a e feme'a'aki 'a e Fale Alea he pongipongi 'o e 'aho ni fekau'aki mo e Saikolone Fakatalopiki Katekoli 2 ko’eni ko Winston ‘a ia na’e lave hono hikuhiku ‘i he Vahefonua Ha’apai mo Vava'u.
Na’e ongo faka’ofa si’i tauto’e ‘a Taka ka na’e tali’i fefeka mai ‘e he Palēmia pea ne fakahā “Ha’apai ‘e ‘ikai mate ha taha”. Na’e fakamahino ‘e he Palēmia ‘i he’ene me’a ‘o tali ki he fakatangitangi ‘a Taka ‘oku fiema’u ke tu’u ‘a e kakai ‘o Ha’apai ‘o ngāue malohi pea ‘oua ‘e fakafalala he ‘oku ‘i ai moe ngaahi fatongia kehe ‘o e Pule’anga. Na’a ne fakamamafa ‘a e ‘uhinga hono ‘omi ‘e he ‘Otua ‘a e matangi mo natula ke ofi mai ki he fa’ahinga ‘o e tangata ke tau fa’a fakakaukau mo ngāue malohi.
‘Oku ‘ikai foki ko hano toki valoki’i ‘eni ‘e he Palēmia ‘a e kainga mei he Fo’i ’One’one ka na’a ne ‘osi me’a pe ki mu’a ‘i Fale Alea ‘o tapou ki Ha’apai kenau tu’u ‘o fai ha ngāue. ‘Oku mahino mai foki ‘oku faingofua pe foki ki he Palēmia kene me’a ‘o tafulu’i ‘a e kāinga he koe Ha’apai tonu pe foki moia neongo ‘ene hoko ko e Palēmia mo e Fakafofonga ‘o Tongatapu 1.
‘I he taimi tatau mahalo ‘oku mea’i lelei pe foki ‘e he Palēmia ‘a e to’onga, natula mo e angafai ‘a hono kainga he na’a ne fakahoko fatongia foki ‘i he Va’a Tokoni Afā ‘a e Pule’anga hili ‘a e afā lahi ko ‘Aisake 'i he ta’u 1982. ‘I he taimi tatau ‘oku te’eki foki ke hoko ha mate fiekaia ‘i Tonga ni pea na’a ‘oku ‘uhinga pehe pe ‘a e tapou ‘a e Palēmia ki Ha’apai. Ko e 'opisoni 'e taha ketau fakakaukau kiai na'a 'oku kina pe Palēmia he fa'a kole 'a Taka he 'oku fie kole pe mo e ngaahi vāhenga kehe.
'Oku mahino mai foki na'e ofi ange 'a Winston ki he Lolo 'a Halaevalu ka na'e te'eki fakahoko ha kole mei he Lolo.
8 comments
-
Ko e anga pe ia e ki'i faka'ali'ali 'a Vosa mo e fakakaukau 'e fai hono loto he ko e Pule'anga eni 'o e Kakai. Taimi si'i ka e tapale mai 'aki e tafulu mo e ngaahi'i lahi, pea ko e faifai pea 'uha kasitati 'a Ha'apai hono tala 'oku nau faka'ofa mo fiekaia.
-
Mahino ai pe e fakafofonga Haapai koena ko Veivosa Taka osi taimi ia ke tuku ia kitua. osi taki fu'a ,mai pe ia e me'a koe fakapikopiko Ha'apai mou tu'uu o ngaue hoomou koloa ke fakamonu , kae to ha tapuaki mei langi , kae oua e nofo pe o sio ki langi ha nga e fakafofonga falealea ia koeni ha pepeee o tangi inu hu'akau ma'u pe tuku a e hange ha pepee fakafofonga
-
Fakafofonga oe Kainga Haapai, 'ai mo mou ma. Nae osi honge pe ia teeki ai ke asi mai ae matangi? Mou tu'u o ngaue kae tuku ho'o mou fakapikopiko. Oku ikai holo ae ngoue talo moe kumala iha matangi. Oku tau maheni kotoa pe koe ngaahi mahina afaa oku kamata i Sanuali ki Epeleli pe ko Me ihe ta'u kotoa. Koefe ae teuteu naa mou fai ka hoko mai ha matangi? Koe konga oe pule'anga Temokalati oku tauhi ehe kakai a honau pule'anga. Me'a faikehe ia ko homou holi ke tauhi kimoutolu ehe Pule'anga. Koe puleanga Kominiusi pe oku pehee.
-
'Oku 'ikai toe kehe kakai fili o e Vahenga Ha'apai 13 ia mo e kakai fili o e Vahenga Vava'u 16. sukosuka pe he maalie a e fakamatala kae ikai pipiki kihe uho o e ngaue fakamaatoato mo e ofa fonua.
-
Tukuange 'a Vosa ia ke fai 'ene kole 'ana he ko'ene kemipeini pe ia 'a 'ana. Ko hono 'ikai 'oange ha tokoni 'oku mooni ai e Palemia he kuo fiu e Palemia ia he toutou lea pea 'oku ongo'i maa foki e PM he koe PTOA foki 'a e leka ni. Mahalo na'e fakakaukau 'a Vosa ia kiha tufa mahoa'a mo suka 'a e Melie Mei Langi...
-
Mo'oni e palemia. Mou ngaue Ha'apai ke fai ha me'a. 'E ha'u pe 'a Winston o fetaulaki mo Ian te'eki pe kemou tu'u 'o fai ha me'a. 'Oku ou manatui e o atu e kau ngaue 'a e MOI ke kamata fai e langa afaa he hili e afaa ko ian. Talamai 'e he kau ngaue, o atu nautolu te'eki kenau ngaue nautolu ke hiko pe a e veve pe fakama'a e ngaahi maumau ne fai e Ian. Nofo teniti pe nautolu o fakasiosio mai mo talitali ki ha tokoni. 'Ai e lau 'a Palesiteni Kennedy ki 'Amelika. Mou tu'u 'o fai ha ngaue ma'a e fonua kae 'oua temou takoto pe 'o tali ke ngaue atu e fonua ma'au.
-
'Ofa mai aa Ha'apai 13 'o taitaimi hifo keke ngalipoto, teke nofo ai pe koe 'o no e ngalivale he taimi kotoa.
-
Fakamalo atu 'Eiki Palemia, pea 'oku ou sai'ia 'aupito ho'o fo'i 'ai koena. Kuo faka'au ketau kina he faka'i'iii 'a Ha'apai tautautefito ki he ki'i fakafofonga koena. Ka ne ke tafulu'i mo va'apapa'i e fo'i tu'a ko e fe'unga ia e fakafofonga koena 'oku ke foha 'aki pe. Oo ki tahi o fangota pea oo ki 'uta 'o to ha fu'u manioke he 'oku ta'etotongi e kelekele mo e tahi. 'Ai pea pehee na'e 'i ai ha'a mou fa'etangata 'oku ketekete 'ene pa'anga ke fafanga sepuni'i ai pe kimoutolu he taimi kotoa.