Mahu'inga 'o e fatongia fa'u lao ‘o e Fale Alea ^Featured

Ko e fatongia tefito ‘o e Fale Alea koe fa’u lao pea ko e ngaahi lao ‘oku fatu mo tipeti’i ‘e he Fale Alea koia ‘oku ngāue’aki ki hono fakalele ‘o e fonua.

‘Oku fu’u matu’aki mahu’inga ke mahino ki he kakai ‘o e fonua ‘a e fatongia mamafa ko’eni kuo hilifaki ki he uma ‘o e Hou’eiki memipa ‘o e Fale Alea ke fatu ‘a e ngaahi lao pea ke fakapapau’i ‘oku malu ai ‘a e totonu mo e koloa ‘a e kakai ‘o e fonua pehē ki he’enau tau’atāina.

‘Oku tau fakaofiofi atu ‘eni ki he ‘amanaki teu fili Fale Alea ‘i he mahina ko Nōvema 2021 pea ‘oku mahino ‘e tokolahi ‘a e kau kanititeiti tenau veipā ki he ngaahi sea ‘o e ngaahi vahenga fili ‘e 17 ki he Fale Alea ‘o Tonga.

Ko e me’a ia ‘oku totonu mo taau ke fakamanatu ki he kakai fili ‘o e fonua ko ‘enau fili mai ha kakai ‘oku fe’unga mo taau pea ‘oku nau toe ma’u moha naunau ki he fatongia tefito ‘o e Fale Alea ‘o e fonua hangē koia kuo vahea ‘a e Konisitūtone mo e fa’unga faka-politikale ‘o e fonua.

‘Oku mahu’inga pe ‘a e ngaahi naunau kehekehe ia ‘oku totonu ke ma’u ‘e he tokotaha kanititeiti ‘oku ‘amanaki ke kau atu ki he pue hangē ko e tokotaha ‘oku lotu mo tui ‘Otua, Ako mo ‘Ulungaanga lelei, ‘ikai ha lekooti faihia pea ‘ofa ‘i he fatongia mo e fonua pea koe konga tefito leva ‘oku ne ma’u ‘a e naunau koha tangata kuo fakanaunau’i ki he fatongia fa’u lao 'o a'u ki he fa'u tu'utu'uni mo e tu'utu'uni ngaue (policy) he 'oku nau fekau'aki .

Ko e Fale Alea koe Pule Tolu ia ‘o e fonua pea ko e Pule’anga pe koe va’a fakahoko ngāue (executive) ‘a e Pule ‘Uluaki ‘a ia ‘oku nau fakahoko ‘a e ngaahi fatongia ‘o e fonua fakatatau ki he lao pea mo fakamamafa’i hono tauhi mo e muimui (enforcement) ki he lao kuo fa’u pea ‘e tatau ki he tokotaha kotoa mei he ma’olunga ki he ma’ulalo.

Ko e fatongia leva ‘o e Pule Ua ko e Fakamaau’anga (Judiciary) ko hono faka’uhinga ‘a e lao kuo fatu mei he Pule Tolu pe koe Fale Alea pea 'apalai totonu pea ‘oku nau fengāue’aki leva'a e ngaahi pule 'i he malumalu 'o e lao ki he lelei, malu mo e ma’uma’uluta ‘a e fonua.

‘Oku mahu’inga ki he tokotaha Fakafofonga Fale Alea ke toe ‘ilo ki he lao he ko e fatongia kotoa pe tene fakahoko kuopau ke fakatatau ia mo e pule ‘a e lao pea ‘e malava leva ai ke fakasi’isi’i ange ai ‘a e faihala pehe ki hano fakahoko ha ngaahi fatongia ‘oku ‘ikai hōhōa tatau mo e lao pea iku ke longoa’a ai ‘a e fonua.

Ko e Tō Folofola ‘a e Tama Tu’i ‘i hono fakaava ‘o e Fale Alea ‘i he ta’u ni ‘oku hā mahino mei ai ‘a e Langimama’o ‘a e Tama mo ‘ene faka’amu ke fakahoko ‘e he kau Fakafofonga Fale Alea ‘a honau fatongia totonu pea fakahoko ke lelei tautautefito ki honau fatongia fa’u lao 'o a'u ki he fa'u tu'utu'uni mo polisi 'e lelei ki hono tataki e fonua.

Na’e mahino mei he ta’efiemalie ‘a e Tama Tu’i ‘i he’ene Tō Folofola ki he fakahoko fatongia ‘a e Hou’eiki Memipa ‘o e Fale Alea pea ko hono fafangu ia ‘o e fonua kenau ‘a ‘o fakatokanga’i honau fatongia totonu ke filifili lelei mai ‘a e kakai totonu ki he Fale Alea ‘a ia tenau malava ke fakahoko ‘a honau fatongia ‘o potupotu tatau he tapa kotoa kae tautautefito ki he fatongia fa’u lao.

‘Oku sai pe ‘a e ngutu malie mo fakamatala (hūfanga he fakatapu) pehē ki he toutou palōmesi mo e foaki me’a’ofa ka ‘e lelei ange ki he fonua ‘a e ‘ilo mo muimui ki he lao pea mo hono fatu ha ngaahi lao mo ha ngaahi tu'utu'uni ngaue ‘e lelei fakalukufua ki he fonua mo hono kaha’u pea tu'uloa mo melino ai 'etau nofo.