Fakailifia ‘a e hikihiki ‘a e tukuhau ^Featured

Kuo a’u ki he tu’unga ‘oku hange ‘a e kaka ‘a e totongi tukuhau ia ha puna ‘a ha loketi ‘ene hikihiki ke toe ma'olunga ange.

‘Oku mahino pe foki koe tukuhau koe konga lahi ia ‘o e pa’anga ‘oku tanaki ke fakalele ‘aki ha fonua pea ‘oku mahino ngofua pe ia ka ‘oku ‘i ai foki hono hu’unga mo hono founga.

Ko e fonua ‘oku mo’ui mo tupu hono ‘ikonomika ‘oku ‘ikai fa’a hikihiki ‘a e totongi tukuhau pea ‘oku ne faka’ai’ai ‘a e langa faka’ikonomika mo hono fakaivia ‘o e kakai ‘i he tapa kehekehe 'o e mo'ui.

Ko ‘enau ngaahi polisii ‘oku ne fakatau’ataina’i ‘a e kakai ‘i he pisinisi mo e ngaahi me’a faka’ikonomika ‘i he taumu’a ki he lelei fakalukufua ‘a e kakai ‘o e fonua.

‘I he holo ‘ a e tukuhau ‘oku ne faka’ai’ai ‘a e ngaahi pisinisi muli mo e kau pisinisi lokolo kenau ‘inivesi ‘i he fonua pea iku ki he ma’u ngaue ‘a e kakai ai pea tupu foki mo e ‘ikonomika.

Ko e ‘aho ni ‘i Tonga ni talu ‘a e hopo hake ‘a e Palemia ki he lakanga taki mo hono malanga’i ai pe ‘a e tupu faka-‘ikonomika ‘a e fonua pea poupou kiai ‘a e ngaahi lipooti ‘a e Pangike Pule ka koe me’a ‘oku malie he ‘oku ‘ikai ha holo ‘e taha ‘i he tukuhau.

‘Oku ‘ikai ngata ai ‘oku toe hikihiki mo e totongi ‘o e ngaahi sevesi ‘a e Pule’anga pehe ki he’ene ngaahi pisinisi neongo ‘oku fai e feinga ke holoki ka ‘oku tukuhifo 'i he tafa’aki ‘e taha ka e hiki 'i he tafa’aki ‘e taha ‘o iku pe ki he’ene toe ma’olunga ange ‘i he sio fakalukufua.

Ko e natula ‘o e ngaahi pule’anga ‘oku nau taukave’i koe pule’anga ‘o e kakai ‘oku nau fuhu’i ‘a hono holoki ‘o e tukuhau pea ‘oku ha sino mai ‘i he’enau ngaahi polisii ngaue.

‘Oku nau kemipeini ‘aki ‘a e holoki ‘o e tukuhau pea ko’enau hoko ‘o fakalele ‘a e pule’anga ‘oku mahino ‘oku holo ‘a e tukuhau.

‘Oku ake e manatu ki he toutou malanga’i ‘e he Palemia ‘o e ‘aho ni ‘i he teu fili ‘o e 2014 ko ‘enau ‘uluaki ngaue ko hono holoki ‘a e totongi ‘o e ‘uhila mo e vai telia e kakai masiva.

Na’e mahino pe na’e ‘ikai hoko ‘a e palomesi pea na’e loi ‘o to noa ai ‘a e ‘amanaki ‘a e tokolahi pea na’e toe kaka e totongi ‘o e ongo sevesi ko’eni ‘o a'u mai pe ki he ‘aho ni.

‘Oku mahu’inga ‘a e tukuhau kiha fonua mo hono ngaahi fatongia ka koe pule’anga lelei ‘oku nau fa’u ‘a e polisii lelei fekau’aki mo e tukuhau pea koe laumalie totonu ‘o e polisi lelei ki he tukuhau ko ‘ene holo mo si’isi’i ange ‘a e tukuhau mo fakafiemalie ki he kakai.

‘Oku ‘ikai ke fu’u mahino ‘i hono fakamatala’i ‘i he patiseti ‘o e 2018/19 ‘a e fu’u tanaki tukuhau lahi pehe ni pea mo hono taumu’a he ‘e malava ke fakapalanisi ‘a e ngaahi fakamole ‘a e pule’anga mo e fonua ‘oku ‘ikai ke fu’u fiema’u vivili ka e fakapotopoto’i pe ‘a e tukuhau ki he kakai.

‘Oku ‘ikai ke toe fakahoko mai ‘a e Sipoti ‘a e Pasifiki ki Tonga ni ‘i he ta’u 2019 ka ‘oku kei tanaki pe ‘a e tukuhau ko’eni.

Ko e tukuhau’oku kofukofu mai ‘i hono tau’i ‘o e mo’ui lelei hange koe tukuhau ki he kiki fakatupu suka mo toto ma’olunga hange koe sipi mo e ha fua ‘oku fua ‘e he kakai hono kanonga tamaki pea neongo ‘oku ‘uhinga lelei hono hiki ‘o e totongi ‘o e sikaleti ka kuo a’u ‘eni ki he meimei pa’anga ‘e $20 ki he puha sikaleti ‘a ia ‘oku ne ‘omai ‘a e fakatata mahino ki he puna loketi ‘a e tukuhau ‘i he fonua ni.

‘Oku ‘i ai pe ‘a e ngaahi founga ke fetukuaki ‘aki ‘a e fa’u polisii ‘a e pule’anga mo e fokotu’utu’u fekau’aki mo e tukuhau ka e malava ke manava ‘a e kakai ‘i he tukuhau pea kene faka’ai’ai ke omai ‘a e kakai muli ‘o pisinisi ‘i Tonga ni ka ‘oku fefeka ‘a e tafa’aki kotoa pea kapau ‘oku faingata’a‘ia ‘a e sekitoa pisinisi fefe ai si’i kakai masiva ‘o e fonua.

Ko e pule’anga lelei ‘oku tuku ‘i he taupotu ki ‘olunga ‘o ‘enau kaveinga ngaue ‘a hono tau’i ‘a e hikihiki ‘o e tukuhau ‘i he taumu’a ke fakatau’ataina ‘a e kakai pea ke faka’ai’ai ‘a e fakatupu koloa mo e pisinisi.

Kapau ‘oku hikihiki ‘a e tanaki ‘o e tukuhau pea ‘oku totonu mo taau ke hikihiki 'a e sevesi ‘a e Pule’anga ki he kakai 'o toe fu'u lelei ange ‘i he mo’ui, ako, vahe ‘a e kau tou lekeleka, kau faingata’a’ia, fefononga’aki mo e ha fua.