Tali ki he ngaahi tukuaki’i ‘o e Palēmia mo e Pule’angá Featured
PULE’ANGA TONGA
ONGOONGO TUKUATU
(‘Aho 31 Ma’asi, 2015)
Kuo tuku mai mei he ‘Eiki Palēmia ha ngaahi fetu’utaki ‘a ia ‘oku natula launga mo hono fakaanga’i ‘a e fakahoko fatongia ‘a e ‘Eiki Palēmia mo e Pule’angá.
‘Oku kau heni ‘a e tukuaki’i kuo ‘omai meia Clive Edwards, Minisitā Lao malolō, pehē foki kia ‘Isileli Pulu mo ‘Eliesa Fifita, ko e ongo kanititeiti ki he fili Fale Alea ‘o e 2014.
Ko e ngaahi me’a lalahi ‘o e tukuaki’i‘oku fekau’aki ia mo e me’a ‘e tolu:
1) Ko e pehē koā ‘oku ‘i ai ha ni’ihi he Kapinetí, ko e kau Minisitā ‘oku tukuaki’i ki ha ngāue ta’etotonu mo kākā fekau’aki mo ha pa’anga.
2) Ko e tukuaki’i ‘oku ilifia ‘a e ‘Eiki Palēmia ke fakahoko ha ngāue ki he kakai faihala ko ‘ení na’a movete ai hono Pule’angá.
3) Ko e pehē koā ko e founga ngāue na’e fakahoko ‘aki ‘a e tali ‘e he Kapinetí ke fakamo’oni ‘a Tonga ni ki he konivesio pe talite CEDAW ‘oku hangē na’e fakavave’i, pea maumau ai ha ngaahi founga ngāue anga maheni mo mahu’inga.
Kā, ‘i he tohi tali ‘a e ‘Eiki Palēmia ki he ngaahi tukuaki’i fekau’aki mo e ngāuehala ‘a ha taha ‘o e kau Minisitā, na’a ne me’a ko e kotoa ‘o e ngaahi me’a ‘oku fai ki ai ‘a e tukuaki’í na’e hoko ia ‘i he vaha’a ‘o e 2010 – 2014. Ko e teemi ‘eni ‘o e Pule’anga kimu’á.
“’I he’ene pehē, ‘oku ou fehu’ia ‘a hono toki ‘ohake ‘a ho’o launga ‘i he ‘aho ni fekau’aki mo e ngaahi tukuaki’i na’e hoko ‘i he kuohilí…” ko e lau ia ‘a e ‘Eiki Palemia ‘i he’ene tohi tali kia Clive Edwards, ko e taha ‘o e kau tohi fakaanga mai ki ai.
“’Oku ou fokotu’u atu na’e totonu keke fakahā ‘a e ngaahi me’a ko ‘eni he vaha’a taimi na’a mou pule’anga ai. Pea talaki ke ‘ilo ‘e he kakai ‘o e fonua..” ko ‘Akilisi Pohiva ia.
Na’a ne me’a kuo fakamanamana’i ia ke ne tautea’i ‘a e Minisitā makatu’unga ‘i he ngaahi tukuaki’i na’e ‘ikai ke ne ‘ilo ki ai; pea ko e Minisitā ko ‘ení na’e ‘i he Pule’anga kimu’a, pea ‘ikai kenau fai ha ngāue ki ai, kapau ko ‘enau tukuaki’í ‘oku tonu.
Na’e hoko ‘a Samuela ‘Akilisi Pohiva ko e Palēmia ‘o Tonga ‘i he ‘aho 1 Sanuali 2015, pea ko e kau Minisitā na’e fili kinautolu ‘i he taimi nounou pe mei ai.
Na’e me’a ‘a e ‘Eiki Palēmia, talu ‘ene hoko ko e Palēmia, ‘oku te’eki ai ha fa’ahinga me’a ia ‘e hoko, pe ko hano ‘omai ha tukuaki’i fekau’aki mo ha ngauehala pe kākā kuo fakahoko ‘e ha Minisitā. Ko e ngaahi me’a koēkuo hoko kimu’a, ko e fatongia ia ‘o e Pule’anga kimu’a ke fai ha ngāue ki ai. Ko e ngaahi me’a koē ‘oku hoko he lolotonga ni, ko ia ‘oku ou fai fatongia ki ai.
Fekau’aki mo e CEDAW, na’e me’a ‘a e ‘Eiki Palēmia ‘oku kei fai ‘a e ngāue ki ai ‘a e Pule’angá, pea ‘oku kei ‘atá peke hoko atu e tālangá fekau’aki mo e kaveinga mahu’inga ko ‘ení.
NGATA’ANGA
Tukuatu mei he:‘Ofisi ‘o e Palemia, Pule’anga Tonga, Nuku’alofa, Tonga.Tu’asila:Taufa’ahau Road, P.O. Box 62.Tel: (676) 24 644 Fax: (676) 23 888; NgaahiFaka’eke’eke- Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
3 comments
-
ngalo ange foki ko PA Po'oi pe 'oku ne teuteu e ngaahi press release ko eni.
-
Kole atu kihe 'Ofisi Palemia kapau leva 'oku 'ikai ke mou ma'u ha me'a fo'ou mo kanolelei pea tuku 'aupito ho'omou fanga ki'i press release fakapiko mo faka-primary school ko eni moe fakamole taimi. 'Oku mou pehe ko ho'omou tala me'a mai ki ha kau vale. koe vakai 'oku mata'a'a mai e mimio, loi moe ta'emaa'usia 'ae palemia mo 'ene kapineti ka mou kei fai ai pe mio'i ke 'au ki fe. Pea tuku e fa'a talanoa ia ki he pule'anga ki mu'a mo hono ta'aki 'enau ngaahi me'a na'e fai, kuo 'osi ia pea mahino pea 'ilo 'ehe tokotaha kotoa. Tau talanoa he pule'anga katuni lolotonga mo 'enau fakahoko fatongia. Koe ha 'enau me'a 'e fai ke fakalelei'i'aki e ngahai tonounou ki mu'a. Te'eki pe ke mahino kia 'Akilsi ia ko ia 'oku pule'anga he 'aho ni, pea feinga leva ke ngaue mo fakahoko hono fatongia 'o hange ha taki pe statesman. Tuku a e fakamaau lau moe ta'aki. Pea mou 'ofa mai kau ngaue 'ofisi palemia, 'ai ke fakapalofeisnale ho'omou ngaue mo ho'omou ngaahi press release ke ngali koe ha'u mei 'ofisi ma'olunga taha he ngaue fakapule'anga. Me'a ngalivale pea fakama ko ho'omou fa'ahinga ongoongo tukumai, hange ha talanoa he fakatau'anga ika 'i Tu'imatamoana!!! mahalo na'a ko homou fe'unga pe ia ke mou talanoa pe he levolo 'oe fakamaketi, fakatau ika moe fakamaaulau.
Koe vakai pe kuo kula'aho'aho mo tekeutua hake ngaahi faihala 'ae kau minisita 'a 'Akilsi kae kei tala pe 'oku 'ikai 'iai ha me'a pehee. -
Ka koeni kuo fakaha atu kiate koe e he kakai a e ngaahi me'a 'oku fai 'e ho'o kau Minisita, koeha 'ikai keke fakatonutonu ai, ka ke vakili 'e koe me'a 'a e Tongasat mo e Passport na'e fakalao kae 'ikai keke fufulu 'e ko e ho'o Kapineti he teu koeni 'o e kilisimasi ke mou ma'u ha mo'ui fo'ou ki he ta'u fo'ou na. He ka 'ikai ko ho'o mou malua kotoa ki tu'a.