Tālanga 'o e Maaka To'ofua (Raw Mark) mo e Maaka Tulifua (Standardized Score) ^Featured

Puipui ange he mo ha’a vavanga mo ha’a tufunga he faiva ‘ilo ka e fai ha ki’i fakalavelave atu ki he kaveinga ko eni ‘oku hulu pea ope atu hono mahu’inga. Ko e ngaahi kau peau ‘o e faitu’utu’u ni ‘i he me’a ko eni ko e standardise ‘oku ope atu ia ‘o ‘ikai ngata pe ia ‘i he fo’i maaka ‘oku ma’u he sivi ka ‘e malava pe ia ke toe faka’uhinga’i koe ola ia ‘o e ngaahi fetuiaki moe fefusiaki a e ngaahi ivi fakapolitikale moe faka’ekonomika ‘oku kofukofu ‘i loto ‘i he kaveinga ni, raw mark pe standardise.  

Ko e me’a ko ia na’e ‘ai koe standardize na’e ngāue‘aki ia mei Fisi ki he sivi ‘a e form 6 pe ko ia na’e ‘iloa ko e PSSC, hange kia te au koe Pacific Secondary School Certificate. Ko e sivi ko ‘eni na’e sivi ai ‘a e fonua nai na’e a’u pe ‘o hongofulu ‘i he ngaahi tukui motu ‘o e Pasifiki. Ko e me’a koi a na’e ui ko e standardise ko e fo’i ‘ekuasi pe ko e pupunga ‘ekuasi fakafika.

Na’e hanga leva ‘e Fisi ‘o fakafuofua’i ‘a e lahi pe peseti ‘o e kau sivi te nau ma’u e maaka taki taha ‘i he tu’unga takitaha ‘o hange koe A+, A, A-, B+, B, B-, C+, C, C- ‘o faai hifo ai ‘o hange ko ia ‘i he bell-shape normal distribution ‘o hange ha fotunga ha fafangu. Na’e ‘osi vahevahe ki ai ‘a e tokolahi pe ko e peseti ‘o e kau sivi tenau ma’u ‘a e ngaahi grade takitaha he na’e kehekehe ‘a e tu’unga ‘o e ola ‘a e sivi mei he Fonua ki he Fonua.

Ko e ngaahi lesoni ko e na’e fu’u tokolahi ai ‘a e kau maaka ma’olunga na’e scale hifo ki nautolu ke ma’u pe fo’i peseti kuo ‘osi vahe’i ki he ngaahi grade takitaha. Tau fakatata, kapau kuo vahe’i ko e A+ ko e  peseti pe ‘e 5 ‘o e kotoa ‘o e toko 5000 ‘oku nau sivi ten au ala ma’u pea ‘e tu’usi leva ‘a e maaka tau pehe pe 92% ki ‘olunga ‘o e raw mark ke nau A+ pea kamata leva e A ‘i he 91% ki he 87% pea toki A- ki he 86% ki he 81% ‘o holoholo pehē hifo ai pe ki he grade ma’olalo taha.

Ko e meimei kotoa ‘a e ngaahi lesoni na’e ‘iai ‘a e konga ‘o e final grade pe maaka haohaoa (100%) na’e fakahoko hono sivi’i fakaloto ‘apiako pea na’e ui ia ko e IA (Internal Assessment). Ko e ngaahi lesoni hangē ko e English na’e peseti ‘e 20% ‘a e IA, Economics 30%, Biology 40%, Chemistry 40%, Music 80% mo e ngaahi lesoni kehe (ko ‘eku fakaofiofi pe eni he kuo ngalo e ngaahi peseti totonu ‘o e IA).

Tau fakatātā pe kapau leva koe ‘Ekonomika na’e ma’u ‘eha taha ia ‘a e fo’i 25 mei he 30 ‘o e maaka IA ko e peseti ia ‘e 83% ‘okapau ‘e fakamaaka mei he peseti ‘e 100% ‘a e IA peseti ‘e 30%. Ko e sivi PSSC leva ‘oku totonu ke ofi ‘a e maaka ‘o e tokotaha ko eni he peseti ‘e fitungofulu tupu ki he valungofulu ke hoa mo ‘ene IA peseti ‘e 83% pea he ‘ikai leva ke toe tuku hifo hono maaka IA.

Na’e ‘iai leva ‘a e fo’i ‘ekuasi ‘e taha ko e konga ia ‘o e standardise ke moderate ‘aki ‘a e maaka ‘o e tokotaha sivi ke hohoa tatau ‘ene maaka fakaloto ‘apiako mo e ola ‘o ‘ene raw mark na’e ma’u ‘i he sivi faka’osinga ‘o e ta’u. ‘I he taimi lahi na’e fa’a tukuhifo ‘a e maaka IA ‘o e tamaiki sivi ke hoa mo ‘enau raw maaka na’e  ma’u ‘i he sivi fakatu’a ‘apiako pe ko ia na’e ‘iloa koe external examination.

Na’e a’u mahalo ki he 2012 na’e fakafoki mai ‘e Fisi ‘a e sivi PSSC ke fakahoko pe ‘i Tonga ni ‘a e kotoa ‘o e ngaahi ngāue ko eni kou lave ki ai ‘i ‘olunga, pea ‘omai ai moe polokalama komipiuta ko ē na’e fa’a lahi e lau ki ai. ‘Oku ‘ikai koha fo’i ‘ekuasi pe ‘e taha ka ko e ngaahi pupunga ‘ekuasi ‘oku fokotu’utu’u ‘o felalave’i ‘enau fengāue’aki pea ko e ola ‘o e fo’i ngāue ko eni ko ia ia na’e ui ko e standardise mo hono moderate ‘o e maaka.

Kapau leva na‘e tolalo ‘a e mean ‘o ‘i lalo ‘i he peseti ‘e 50% ‘e hiki leva ia ki ‘olunga ke tokolahi e kau lava ke malava ‘o fakakakato ‘a e fo’i tokolahi na’e ‘osi fakafuofua’i ki he ngaahi grade taki taha ke ma’u e fo’i peseti lava ‘o e kau sivi na’e ‘osi fokotu’u mai ‘i he normal distribution, pea kapau leva na’e ma’olunga ‘a e mean pea ‘e tuku hifo leva ‘i he ‘uhinga tatau mo ia neu lave ki ai ‘i ‘olunga.

Mahalo na’e ngāue lelei pe founga ko eni ‘i he konga ki mu’a ‘o e 2000 tupu ka ‘i he ngaahi ta’u mai ki mui ni na’e to ki lalo ‘a e ola ‘o e sivi ‘o fa’a lahilahi ai ‘a hono scale ki ‘olunga ‘a e mean mo e maaka ‘o e tamaiki sivi. ‘I he ta’u kuo ‘osi na’e toe fakalele ai ‘a e ngaahi kalasi mekehe ‘I USP Campus ‘I Tonga ni ki he ni’ihi na’a nau kau ki he ako mata’i tohi ‘I he ngaahi lesoni Saienisi kae tautautefito ki he lesoni ko e Paiolosi.

Na’e toki fakatokanga’i ia ai ko e ni’ihi ko eni na’e ngata pe ‘enau lava ‘i he Biology ‘i he form 4 pea ‘i he ‘enau a’u ki he sivi ‘i he form 5 na’e to lalo ‘a e mean pea na’e moderate leva ‘a e maaka pea ‘alu hake ‘a e maaka uofulutupu mo e tolungofulu tupu ‘i he sivi lahi ‘o ma’u e grade ko e C mo e C+ pea na’a nau pehepehē ai pe ‘o ‘au ki he’enau sivi ‘i he form 7 mo ‘enau kei talaa’ofa ai pe ‘i he ngaue ‘a e standardise ‘o e maaka, ‘a ia ko e fakatupunga ia ‘ehe tolalo fakatokolahi ‘a e ola ‘o e maaka ‘o e kau sivi ‘o nau fusi ai ‘a e avalisi ki lalo.

Ko e me’a na’e fakaloloma he na’e ‘ikai lava ‘ehe maaka mo ‘enau grade na’e ma’u ‘i he ‘osi hono standardise ‘o e maaka ‘o fakafofonga’i totonu ‘a e tu’unga ‘o ‘enau mahino mo e ‘ilo ki he lesoni. Na’e makatu’unga heni ‘a e kole ‘a e kau faiako tokolahi ke fakafoki mu’a ‘a e founga fakamaaka ke ngaue’aki ‘a e raw mark ke malava ‘o ma’u ai ha fakafuofua ‘oku ofiofi ki he tu’unga mahino mo hono ‘ilo’i ‘ehe ta’ahine moe tamasi’i ako ‘a e lesoni.
Teu ngata ai leva he ‘oku ki’i maa’u loloa ka tau toki hoko atu.

Tu’a ‘ofa atu
Fongoloa mo e Vai

[FAKATOKANGA’I ANGE; Ko ‘eku ki’i ma’u pe eni ‘a‘aku ‘ihe taimi na’a ku kei faiako ai pea mole ke mama’o ha faitukuaki ka koe anga pe eni ia ‘ete faka’uhinga’i e kaveinga makatu’unga ‘i he ngaahi fepotalanoa’aki moe kakai na’a mau ngāue fakataha ‘i he taimi ko ia].