Maaka To'ofua (Raw Mark) mo e Maaka Tulifua (Standardized Score) Konga 1 Featured
Dr. Helu (Siosia Langitoto Helu), Puleako Tonga International Aacademy (Fika 2 Mei To'omata'u)
Maaka Fakahangatonu (Raw Mark) mo e Maaka Tulifua (Standardized Score)
Fa’u ‘e Helu Dr. Siosaia Langitoto Helu
Pule Ako, Tonga International Academy
Ko e ki’i fie tokoni eni ki he kaveinga kuo fuofuoloa mai hono tālanga’i ‘o fekau’aki mo e founga ke ngāue’aki ‘e he ngāhi high school pe kolisi ki hono fakamaaka e sivi fakapule’anga. Ko e ‘uluaki tukuaki’i na’a ku fanongo ki ai koe pehē ko e polokalama komipiuta ‘oku ngāue’aki ‘oku ngāue lelei pe ‘i he ngāhi ‘apiako tokosi’i ka ‘oku polopalema ‘i he ngāhi ‘apiako tokolahi.
Na’a ku faitohi leva ki he Talēkita Ako, ‘Emelī Moala Pouvalu, kapau ko e polopalema ia pea teu lava ‘o fakatonutonu e polokalama komipiuta tatau pe ‘i ha fa’ahinga lea (computer language) pe. Kaikehe na’e ‘ikai tali mai ‘eku tohi ‘e he Talēkita pea neu fakakaukau pe ‘oku ‘ikai ko e polopalema ia ka e mahalo koha me’a kehe pe.
Neu toe fanongo ‘i he uike ni ‘oku toe ma’anu hake ‘a e fetūkuaki ‘i he vā ‘o e raw mark mo e standardization pea ‘oku tu’unga ai ‘a e ki’i fakamatala ko eni na’a ala ke tokoni pe ki hono fakamaama ‘o e kaveinga ni. Ko e raw mark ko e māka ia ‘oku ‘oange ‘e he tokotaha ‘a’ahi sivi ki he ta’ahine pe tamasi’i ako na’a ne fai e sivi koia pe ko e sivi hisitolia, tauhi tohi pe ha lesoni pe. Ko e sivi foki ‘oku ‘osi vahevahe mai pe ‘e he tokotaha ‘oku ne seti ‘a e sivi ‘a e māka ki he fehu’i takitaha pea ‘i honau tānaki fakakātoa ‘o e māka ‘oku ma’u leva ai ‘a e māka haohaoa.
‘Oku ‘ikai ha tu’utu’uni tukupau ki he māka haohaoa ‘aia ‘e lava pe ia ke 10, 20, 25, 50, 75, 100, 120 pe ha fa’ahinga mata’ifika pe ‘o a’u ki he falakiseni pe tesimale. ‘Oku mahino pe ko e māka ma’olalo taha ko e 0. ‘I he ‘osi hono ‘a’ahi ‘o e sivi ‘e tānaki fakakātoa leva ‘e he tokotaha ‘a’ahi sivi ‘a e māka ‘o e tamasi’i pe ta’ahine ako pea koia ‘oku ui ko e raw mark.
‘A ia kapau ko hoto māka fakakātoa ‘i ha fo’i lesoni, tau pehē ko e siokālafi, ko e 65 ‘oku ala ke tala mei ai ko e māka haohaoa ‘i he sivi ko e 65 pe lahiange. Ko kinautolu he kalasi ‘oku si’i hifo he 65 ‘oku te laka kita ‘ia nautolu pea ko kinautolu ‘oku 65 ‘oku te tu’unga tatau mo kinautolu pea ko kinautolu ‘oku laka he 65 ‘oku nau laka kinautolu ‘ia kita.
‘A ia ko e fakahoa ‘oku ala fai ‘e he raw mark ‘oku makatu’unga ia ‘i he māka ‘o e tokotaha ‘oku tau to’o mai ke tau sio kiai, ko kita pe tau pehē ko Sione, ‘aia ‘oku ‘ikai tau’atāina he kapau te tau liliu kia Sione ‘e makatu’unga leva ‘e tau fakahoa ‘i he raw mark ‘o Sione.
Ko e ‘uluaki polopalema eni ‘o e raw marks he ‘oku fepaki fehangahangai mo e taha ‘o e ngāhi tefito’i ‘ulungaanga ta’ealale’eia ‘o e Ako pea moe fakatotolo fakaako ‘aia ko e fuakava ke ‘oua na’a filifilimānako (bias) mo fai hoto loto (subjectivity) ka e tuku tau’atāina (objectivity) ‘a e ngāue fakaako kotoapē.
Ko e sivi ‘a e ngāhi ‘apiako ‘oku ua hono taumu’a (1) ke vakai’i e tu’unga ‘o e manatu mo e mahino ‘a e tamaiki ako; (2) ke ‘i ai ha makatu’unga ke fai hano fakahoa ‘o e fānau ako. Kapau ko e me’a pe ‘oku tau lekooti ko e raw mark pea he’ikai ha makatu’unga ia ke ma’u ai e ongo taumu’a (1) mo e (2).
‘Oku ‘iai e me’angāue fakafika ‘oku ui ko e ‘avalisi (average), ‘a ia ko hono tānaki fakakātoa ‘o e raw marks ‘a e tamaiki ‘oku sivi pea vahevahe’aki honau tokolahi. ‘Oku lava ke ngāue’aki e ‘avalisi ki he taumu’a (1). Kapau ‘oku tokolahiange ‘a e tamaiki ‘oku ‘ova he ‘avalisi pea te tau ala fakama’opo’opo ko ha kalasi ‘oku tu’unga lelei pea ka tokolahiange ‘a e ‘i lalo ‘i he ‘avalisi pea ta ko e kalasi ‘oku polopalema.
Ko e feinga koia ke fakahoko e taumu’a hono (2), ‘a e fakahoa, ‘oku toe fiema’u leva ‘a e fo’i fua fakafika ‘e taha ‘oku ui ia ko e variance ‘aia ‘oku makatu’unga pe mo ia ‘i he ‘avalisi. ‘Oku ‘uhinga e variance ki he natula feliliuaki, faikehekehe pe ta’etatau ‘o e ngāhi me’a ‘oku fekumi kiai ‘a e kakai ako. He’ikai mole taimi ha taha ako ke fai ha fekumi ki ha me’a ‘oku tu’u ma’u ta’e liliu.
Ko e variance ko e toe ‘avalisi pe moia ka ko e ‘avalisi ‘o e faikehekehe ‘o e raw mark ‘a e tamaiki he kalasi pea mo e ‘avalisi ‘o ‘enau raw mark. ‘Oku ou ‘ilo pe ‘oku ki’i faingata’a ki he tokolahi ‘a e konga fakafika ko eni ka ko e puipuitu’a ia ‘o e fika ‘oku natula pe ke faingata’a ka ‘e mole ke mama’o ke tau tukulolo ai koe’uhi ko ‘ene faingata’a ka tau nofo pe he raw mark.
Kaikehe, ‘i hono ma’u mo e variance pea ‘e toki lava leva ke fika’i ‘a e standardized score, ‘a eni ‘oku fai ai e tālanga ‘a e fonua pe koe fe ‘e ngāue’aki, ko e raw mark pe standardized score. Ko e ‘uhinga foki ‘o e standard ko e fo’i fua ‘oku tulifua ki ai ha fa’ahinga ngāue.
Ko e standardized score ko e mata’ifika ‘oku ne fakafofonga’i ‘a e vāmama’o ‘o e raw mark fakafo’ituitui pea mo e ‘avalisi ‘o e kotoa ‘o e raw mark ‘o e tamaiki na’e sivi ‘i he kalasi. ‘Oku fai leva e fakahoa ‘o ngāue’aki e standardized score ‘o e tamaiki ako pea tau lava ‘o fakahoa a Sione mo Mele ka ko e makatu’unga kuo ‘osi tafakatatau pea kuo potupotutatau pea ‘oku ma’u leva mei ai ‘a e fakahoa tau’atāina (objectivity).
‘Oku ‘iai foki mo e ngāhi tānaki ki hono fika’i ‘o e standardized score ka ko e taumu’a pe ia ke faingfofuaange hono ngāue’aki.
(Teu toe hoko’i atu pe ‘a e fakama’ala’ala ko eni ‘i he uike kaha’u)
 mo e Maaka Tulifua (Standardized Score) Konga 1 "Pin It")
10 comments
-
Fakamalo atu ai pe kia Helu hono kamata'i mai e talanoa ni pea pehee kia Sifa moe fehu'i lelei ne toki fakahoko mai. Koe tali ki he ngaahi fehu'i ni ne 'osi fakamatala mai 'e Dr Pongi he initaviu mo Viola Ulakai kimu'a atu pea 'oku 'i he youtube. Kae tuku pe mu'a ke fai ha ki'i kohikohi atu na'a tokoni pe.
Tali ki he fehu'i 1. Ko hono lelei 'oe raw mark pe maaka to'ofua he fakalea 'a Helu, pea pehee ki he'ene fakamahino kuo pau ke kau moe maaka haohaoa ai, koe lava ke (1) vakai'i e tu'unga 'oe mahino moe manatu 'ae tamaiki ako. Koe poini 'uluaki 'eni 'a Helu he'ene 'uluaki tohi.
'Aia kapau koe raw mark koe 65 mei he 100 pea koe me'afua lelei 'aupito 'ae 65 ki he tu'unga 'oe 'ilo 'ae tokotaha ako ki he lesoni na'e sivi'i.
'Oku 'ai 'ae assumption heni koe sivi 'oku lelei pea na'ane sivi'i kotoa 'ae ngaahi naunau 'oe silapa 'oe lesoni na'e sivi'i. But that is another long story.
Ka koe ha e palopalema 'oe raw mark? Koe ki'i fakataataa simipolo pe 'eni. Sivi 'a Sione he lesoni English 'o ma'u 'ae 75 meihe 100 pea moe 90 (meihe 100 ai pe) he Chemistry. Ko Tevita na'e toe 75 moia he English kae 94 ia he fika.
'Iai e sikolasipi BSc he saienisi pea koe ongo applicant ko Sione pe mo Tevita. Ko hai leva 'oku totonu ke ne ma'u 'ae sikolasipi? Kapau koe raw mark pe, 'oku fai 'aki 'ae fili pea 'e ma'u ia 'e Tevita koe 'uhi 'oku tatau 'ena English kae laka e fika (94) 'a Tevita he 90 (Chemistry) 'a Sione.
Kae hangee koe fakamanatu 'a Helu, fefee leva kapau koe 90 ia 'a Sione koe top score ia he kau sivi Chemistry ka koe 94 ia 'a Tevita mahalo koe fika 20 ia he fakahokohoko (meaning there were 95, 96, and so on). 'Ihe 'ene pehee leva 'oku sai ange 'ae 90 ia 'a Sione he 94 'a Tevita pea tonu ke ma'u 'e Sione ia 'ae sikolasipi.
'Oku 'ikai ko ha palopalema ia 'oe raw marks ka ko hono apply 'oe raw marks for ranking. Kapau leva 'oku fiema'u ke fai ha rank mo ha tanaki tu'unga pea koe standardized score is a must. 'Aia koe lelei ia 'oe stanardize score.
Ka koe hono palopalema? Toe ma'u tali ki heni he initaviu 'o Piukala 'e Ulakai ai pe mei he Radio Tonga. Pehee 'e Piukala koe tokotaha ia na'e 43 pe raw mark ia kae 'osi e standardize ia kuo 86 ia. (I just made up the actual figure but it was along that line). Fakatokanga'i ange koe 'uhinga e standarized score ke fair hono tufaki e faingamalie hangee koe sikolasipi pe koe ngaue he pule'anga kae iku ai ki he fo'i fika 'oku 'ikai ke ne reflect totonu 'ae ability e tokotaha sivi.
Ki'i koma ai he 'oku fu'u loloa. Malo 'aupito. -
'Oku ou fakamalo atu ki he talanoa'i 'o e me'a koeni, pea na'e fa'a 'ohake pe foki 'i he media, pea ko e toki ma'u eni 'a e taimi ke fakaofiofi atu 'a e 'ilo ki he me'a koeni. Ka kou sio atu ki he tafa'aki koeni, mou kataki mu'a 'o tokoni mai ki he'eku fie'ilo?
1. Ko e ha e palopalema mo hono lelei o e raw mark ki he ako a e Tamaiki?
2. Ko e ha e palopalema mo hono lelei 'o e standardize mark ki he tamaiki ako?
3. Fefe leva 'ene tu'u faka academic i he Pacific mo e International, ko fe ia kinaua (raw marks mo e standardize e acceptable mo e 'u ako'anga ki muli mo e pasifiki?
Kou tui kapau 'e vete pehe'i i he media pea mo e public 'e lava ke si'i kaunga atu mo e fanau ako ke 'atu hanau loto he ko kinautolu tenau ako.
Kaikehe tokoni mai ha taha ki si'eku fifili
Malo -
Fakamaloo atu ki he ngāhi tohi kotoa kuo tānaki mai ‘o tokoni ke fakamaama e fokotu’u talanoa neu faia tu. Neu toe tānaki foki e ngāhi liliu ki he Konga 1 ka ne tomui kuo paaki atu ‘o kau ai ‘a e ki’i fakatātā ke fakamahino e raw mark ‘oku ou ‘oatu heni, pea mo e liliu lea ki he raw mark ko e maaka to’ofua. Kaikehe teu ‘ahi’ahi kole ki he ‘etita kene paaki atu mo e fakatonutonu ki he Konga 1. Ko e polopalema ‘o e raw mark (maaka to’ofua) ‘e mahinoange ki’i fakatātā ko eni. Kapau ‘e ma’u ‘e ha taha e maaka to’ofua ko e 65 ‘i he siokalafi he’ikai lava ke ma’u e taumu’a (1) kae ’oualeva ke ma’u mo e maaka haohaoa. ‘Oku ‘ikai ha ‘uhinga ia ‘o e 65 (‘a ia ko e raw mark ia) kapau he’ikai fakakau atu mo e maaka haohaoa. ‘O hangē ko eni, kapau ko e maaka haohaoa ko e 65 pea ta na’e haohaoa e sivi ‘a e tokotaha ni pea ‘oku ‘i he tu’unga lelei ta’ehanotatau ‘a ‘e ne manatu mo ‘e ne mahino ‘i he kalasi ko eni, ka kapau ko e maaka haohaoa ko e 130 pea ta ko e vaeua pe ‘o e sivi na’e tonu ai pea ‘oku ‘i he kongaloto e tu’unga manatu mo e mahino ‘a e tokotaha ni ‘i he kalasi ni. ‘A ia he’ikai lava ke ngāue’aki e maaka to’ofua ta’ekau ki ai e maaka haohaoa kae toki toli’a e taumu’a (1). Ko e standard score (maaka tulifua), ‘oku kau ‘i hono fika’i e maaka to’ofua, maaka haohaoa mo e ‘avalisi ‘o e feliliuaki ‘a e ngāhi maaka to’ofua ‘o e tamaiki na’e sivi, pea ‘oku fakahokohoko mei he si’i ki he lahi ‘o ne tala mahino ‘aupito ‘ a e tu’unga manatu mo e mahino kau atu mo e konga ‘o e kalasi ‘oku kau ki ai e tokotaha ko ia ‘a ia koe taumu’a (1) ia.
Mālō
Helu -
Kataki kau toe ki'i tanaki atu he 'oku ki'i ta'emahino e me'a na'aku toki tohi atu ai (blame the keyboard).
Pehe 'e Helu ' " Kapau ko e me’a pe ‘oku tau lekooti ko e raw mark pea he’ikai ha makatu’unga ia ke ma’u ai e ongo taumu’a (1) mo e (2)."
'Oku ou tui tatau au mo Helu 'ae 'ikai lava 'ehe raw marks ke ma'u 'ae makatu'unga (2). Ka 'oku ou pehee 'e au 'e lava 'ehe raw marks ia 'o ma'u 'ae makatu'unga (1). Koe toe 'ai 'e taha 'o 'eku lau, 'e lava 'e standardized mark 'o ma'u e makatu'unga (2) kae he'ikai tene ma'u e taumu'a (1).
Malo. Koe lafo ia pea tui pe kuo mahino ange 'eni mei he'eku 'uluaki fakalea. -
Poupou atu ki he taalanga mahu'inga ko'eni pea malo 'ae fakamaama kuo 'omai 'e Helu. 'Oku ou pehee 'e au 'oku lava 'e he raw marks 'o tala 'ae taumu'a (1) kau tui 'aupito kia Helu 'e 'ikai lava 'ehe raw marks 'o fakalato 'ae taumu'a (2).
Koe fehu'i leva; Koe ha 'oku fai ai e fakahoa? Koe ha 'oku toe fakahoa ai e ola e sivi hisitolia moe ola e sivi fika? Kapau leva na'aku ma'u 'ae raw mark koe peseti 'e 68 (out of 100) he sivi fika; 'e tonu nai ke pehee ko 'eku 'ilo ki he silapa lesoni fika he levolo koia koe peseti pe 'e 68. 'Oku ou tui au kiai.
Koe toe 'ai foki ke fakahoa, 'e ala 'alu hake pe 'alu hifo 'ae raw mark 58 hangee koe peseti 'e 58 (an example). Koe ha leva e 'uhinga 'oe 58 ko'eni? Sai 'e lava pe ke pehee koe 'osi 'eni hono fakahoa pe standardized. Ka koe fehu'i meihe tokotaha sivi; Why change my mark? Ki'i koma ai. -
Malo Helu pea koe levolo 'eni 'oe talanoa 'i he 'isiu ko'eni 'oku totonu ke tau lele ai kae tuku atu a 'a e fakamahamahalo he kuo maama 'a e kakai.
-
Ko e me'a 'oku fakaoli he 'oku kamata he kongaloto ta'u ni e fo'i liliu ko ia ki hono ngaue'aki e raw marks he sivi 'a e Form 7 , ka ko e fehu'i pe 'e hoko atu 'emau fanau 'o ako 'i fe he kaha'u ?..he kuo 'osi lea 'aki 'e Siaosi Pohiva he workshop na'a nau fakahoko he mahina kuo'osi 'e toki fai e feinga pe' e tali 'e NZ , Australia mo e USP e raw mark ki he fanau ako Tonga...he toki fakakaukau fakavalevale ia ko e liliu e founga kae toki kole ke tali 'enau founga...me'a pe 'oku sai he 'oku 'uluaki ma'u e seniti lahi ai 'a e foha e Palemia mo Piveni kae faka'ofa hako tupu 'o Tonga ....toki Minisita Ako ma'ulalo taha eni 'a Tonga he hisitolia e potungaue ako pea mahalo ko e kei toloi fuoloa e announce e CEO e Potungaue Ako ke kumi ha taha 'e poupou ki he tamate'i e hako tupu e fonua he 'oku 'ikai poupou ha taha ia he potungaue ki he'ene sio pa'anga 'oku fai mo hono foha
-
Me'apango 'oku 'ikai fiefanongo e minisita ako ta'e mahino ko eni ki he mataotao, Visesio Pongi, ne 'osi mole pa'anga 'a e fonua hono 'omai kae tui ia ki hono ki'i foha, Siaosi Pohiva mo Piveni, 'oku te'eki foha ha'ana fu'u manioke.
-
Malo Helu e tanaki moe huluhulu ki he talanga ni.. Oku ou tui oku totonu ke fengaue'aki e Eiki Minisita pea mo 'ene kau scholar ke 'ilo koe ha e lelei oku ma'u 'ehe raw marks moe standardized marks.. koe foki ko'nei ki he raw marks oku hange ia ha 'alu holomui ki he ta'u e 30 kuo hili ange .. koe taha e vaivai'anga e raw marks he oku 'ikai kene lava ke fakapalanisi e ngaahi lesoni .. he'ikai fktatau e physics moe fika ki he hisitolia 'I he raw marks .. kapau kuo tau foki ki he raw marks pea ta kuo toki oli ia ...
-
Malo Langitoto e fakama'ala'ala, pea neongo 'ene ki'i fihi fakafika ka 'oku aata mai e ki'i mahino ki he faikehekehe 'oe ngaahi founga ki hono faka'aoonga'i 'oe maaka sivi 'ae fanau.
Koe me'a pango pe koe fai e ngaahi fakafekikihi moe ta'u'aki tu'uaki 'ene founga ka 'e si'i musia e fanau ako 'i koto, he koe sivi pe ena 'i Novema pea 'osi e ako 'ae kau Form 7 'oku te'eki fai ha lau pau 'ae Potungaue Ako ki hono fulifulihi holo e ngaahi maaka moe ola e ngaahi sivi. Ka koe toe palopalema foki 'e taha , 'e tali nai 'ehe ngaahi 'univesiti moe ngaahi ako'anga ma'olunga ange 'ae maaka mata 'e 'oatu mei Tonga ni?
Kaekehe, kou tui 'e lava lelei pe 'ehe Talekita Ako Le'ole'o mo 'ene kau ngaue 'o fakatalatala e fonua tautefito ki he kau ako mei he fu'u fo'i fakapona fihifihi ko eni 'oku tau tofanga ai.