Laka he $500,000 mo’ua Tu’i Uata mo e Kautaha Uata ki he Poate Taulanga Featured
1 Mē, 2018. ‘Oku laka he pa’anga ‘e $500,000 (Nima Kilu) ‘a e mo’ua ‘o e Minisitā Leipa Tu’i Uata mo e Kautaha Vaka Uata ki he Poate Taulanga ‘a Tonga.
Ko e mo’ua ko’eni ‘oku lauita’u ‘a hono ‘ikai ke totongi pea ‘oku a’u mai ki he ‘aho ni kuo a’u ki he tu’unga kuo totonu mo taau ke ngaue atu leva kiai ‘a e lao pea ke fakafefeka foki.
Ko e mo’ua foki ‘eni ki hono ngāue’aki ‘o e uafu ‘o kau ai mo e ngaahi totongi kehe fakatatau ki he lao mo e tu’utu’uni ngāue ki hono ngāue ‘aki ‘o e taulanga.
‘I he fakamatala ‘oku ma’u ‘e he ongoongo ni kuo launga ‘a e kau ma’u vaka tokolahi ‘a ia ‘oku nau tauhi ki he lao mo e ngaahi tu’utu’uni ‘a e Poate pea nau totongi mo e ngaahi totongi ‘oku fiema’u ‘e he lao mo e tu’utu’uni ngāue ‘i hono kei tukuange ‘a e kautaha ko’eni kenau fa’ifa’iteliha lolotonga ia ‘oku ‘ikai kenau muimui ki he lao ‘o e fonua.
Ko e konga lahi ‘o e Uafu Faua ‘oku ngāue’aki ‘e he ngaahi vaka ‘a e kautaha ko’eni pea kuo ngoto mo e taha ‘o e ngahai vaka ‘i he loto uafu ‘a ia ‘oku hoha’a lahi ki heni ‘a e Poate Taulanga tukukehe ange ‘a e uesia ki he ‘atakai mo e tu'unga ta'efe'unga 'oku 'i ai 'a e ngaahi vaka ni.
Kuo ma’u ‘e he ongoongo ni ‘a e fakamatala falala’anga mo’oni na’e a’u tonu ‘a e Sea ‘o e Poate Taulanga Steve Edwards pehe ki he CEO Mosese Lavemai ki he Palēmia ke fakahoko ha’a ne tu’utu’uni mo kole ke tokoni fekau’aki mo e mo’ua ko’eni makatu’unga ‘i he faingata’a’ia ‘a e Poate koe kau ‘a Tu’i Uata ki he Kapineti.
‘I he fakamatala kuo ma’u ‘e he ongoongo ni na’e tu’utu’uni ‘e he Palēmia ‘Akilisi Pohiva ke ngāue atu ‘a e Poate ke fakamavahe’i ‘a e ngaahi vaka ‘o e kautaha ni pea ke fakahoko ‘a e tu’utu’uni ‘a e lao.
Kapau koe tu’utu’uni ‘eni ‘a e Palēmia pea ‘oku fakapotopoto ‘eni ke fakahoko tukukehe kapau ‘e toe tukufakatafa’aki pe ‘a e lao 'o hange koia kuo toutou hoko ki mu’a.
‘Oku fehu’ia lahi he ngaahi ‘aho ni ‘a e kakai ‘oku nau kalanga ke tau’i e faitotonu mo ‘ofa ki he masiva ‘o hange ko Tu’i Uata pea hili koia pea totongi mo’ua 'a e kakai masiva ia kae fa’ifa’iteliha pe ia mo maumau lao.
‘I he taimi tatau ‘oku hala pea ‘ikai totonu ‘i he tafa’aki kotoa ke fili ha kakai kenau hoko koe kau taki pea nau tu’u mai ke fakafofonga’i ‘a e Pule’anga mo taki lolotonga ia ‘oku nau mo’ua lalahi ki he Pule’anga mo maumau’i ‘a e lao ‘o e fonua.
‘Oku fu’u fakalilifu ke hoko ‘eni ‘i ha kuonga ‘oku taku koe kuonga ‘o e temokalati mo e Pule'anga 'o e kakai.
3 comments
-
Kapau 'oku 'iai ha lao 'ae Poate Uafu 'oku laumalie, pea kapau 'oku 'iai ha tu'utu'uni mahino 'ae lao koia ki he me'a ke fai kia kinautolu 'oku nau maumau'i, hange ko eni koe ngaahi vaka 'o e Uata, koe ha nai ha toe 'uhinga lelei ki he toe 'alu 'a Steve Edwards mo Mosese Lavemai 'o 'eke kihe palemia ke fai ha'ane tu'utu'u ni, kae 'ikai ke na fakahoko e me'a 'oku tu'utu'uni mai 'ehe lao. Koe me'a eni 'oku ui koe fasi'a, malualoi moe fesi lousi. Koe toe o 'o 'eke ki he palemia kene fakangofua mai e poate ke fakahoko e tu'utu'uni 'ae lao??? ko hai 'oku maumau lao pea vave hono tautea pea ko hai 'oku maumau lao pea toe fakaongoongo holo hono fakahoko e tu'utu'uni 'ae lao. Kole atu kia Mosese mo 'ene poate tuku a foki e fasi'a moe malualoi he kuo tau pahia pea fakapiko'ia. Kapau 'oku mou ma'u e mafai fakalao ke tautea, fai mo tautea. Koe ha e 'uhinga ho'omou toe totolo malualoi holo. 'Oku pule e lao ka 'oku 'ikai ko 'akili.
-
Malo mu'a Nepituno 'a e 'analaiso fakaako mo faka'ilo mo fakapoto loloto pea to e 'oku toloto mo kanoloto he maama mo e mahino mohu mo fonu.
'Oku 'ikai ngata pe he'ene fakaoli ka e to e fakatupu'ita pea 'oku tau kata ko 'ene fakaoli pea ko 'etau kata ko 'etau 'ita. 'Oku tau tui kotoa pe ki he tau'ataina 'a ia ko e me'a lelei lahi he ''oku tefito he valelei, fiefia, melino mo e maama mo e mahino lahi.
'Oku ;ikai ha me'a ko e ta'ataina 'ata'ata ka 'oku ma'u 'a e tau'ataina mei he'etau popula kotoa kihe pule 'a e lao ka e 'ikai ko hono tekelele ki tu'a ka e fainoa'ia 'a e ngaue. 'Oku lomatolu 'etau popula hono to'o ta'e fakaonhonoa 'ae lao kae nofo ta'elao ko e hala ia ki he kaivao mo e tikitato.
'Oku mo'oni fau 'a e lau 'a e ngaahi Paloveape 'o e Uike kae tautonu ki he ngaue 'a e PM mo e PTOA mo e fu'u kakai kuo nau muimui kuikui ai ko e poto he lau ka e vale hono fai mo e 'ikai tatau 'a e ngutu moe tuhu mo e tupu 'etau fa'a he ko e fehokokaki tavale hono he ngaahi siakale kehe.
'Oku lau 'a e 'otu mo'ua 'o Semisi Sika mo Tu'i Uata ka e fefe 'a e 'otu mo'ua 'o 'Etuate mo 'Akosita Lavulau he'ena ngaue'aki 'a e Senita Fakafonua 'i Tofoa lolotonga ko ia na'a na tanaki 'a e lauikilu lahi he lesisita moe totongi ako 'ena 'apiako ko e 'Unuaki 'o Tonga. -
TUKU E LAO KI HE TAFA'AKI MA'A E KAU MA'OLUNGA, PEA LAO 'E TAHA KI HE KAKAI 'O E FONUA...ko e founga ia 'o e ngaue 'a e Pule'anga lolotonga ni. Faka'ilo 'a e ta'e totongi tukuhau mo e mo'ua faka-Pule'anga 'a e kakai kotoa 'o e fonua ka e faka-haofi pe fanga pone 'a e PM mo e kau PTOA. Fehu'i ke tali: (1) Ko e ha e kaunga 'a Minisita Tu'i Uata ki he kautaha 'a e famili ko e 'Uliti Uata Shipping? (2) 'O kapau ko e 'ea ki he kautaha, ta ko e kautaha faka-fo'ituitui (sole prioprietorship) 'a Tu'i Uata, pea ko e mo'ua ko hono mo'ua taautaha kene totongi. (3) 'O kapau 'oku 'ikai ko 'ene kautaha fakalao, pea totonu ke puke fakalao 'e he Pule'anga 'a e kautaha 'o fakatau tuki ke totongi 'a e ngaahi mo'ua.
Totonu ke takimu'a e kau minisita mo e kau taki pule'anga 'i he tauhi 'o e lao. Ta'ofi e faka-tolonga 'o e tauhi e tu'unga lao 'e ua (double standards): Lao ki he kakai kotoa, mo e lao kehe ki he kau tu'umalie mo e fanga pone mo e famili 'o e kau taki faka-pule'anga.