Fakahoko ‘a e fuofua savea fakafonua ma’áe kau faingata’a’iá Featured
Ko e Pule Lahi 'o e Sitetisitika Dr. Viliami Fifita, fakafofonga mei he SPC Kaobari Matikarai, Tokoni Pule Ngāue ‘a e Potungāue Sitetisitika, Sione Lolohea mo kinautolu kuo fili kenau fakahoko a e savea
24 Sepitema 2018. ‘Oku ‘amanaki ke fakahoko ‘a e fuofua savea fakafonua ma’áe kau faingata’a’iá, ‘i ‘Okatopa ‘o e ta’ú ni, hili ‘a e kakato ‘a e ngaahi ako fakataukei ma’áe kau ‘ōfisa tenau fakahoko ‘a e saveá.
Na’e fakaava ‘i he pongipongi ‘o e ‘ahó ni ‘e he Pule Ngāue Sitetisitiká ‘a e Pule’anga, Toketā Viliami Fifita ‘a e kamata’anga ‘o e ako fakataukei ki he kau supavaisa mo e kau ‘ōfisa saveá, ‘i he holo ‘o e Siasi Tonga Tau’atāina ‘i Longolongo.
Ko e taumu’a ‘o e saveá ke fakapapau’i ‘a e tokolahi ‘a e kau faingata’a’iá, pea ke lava ke ‘ilo ‘a e anga ‘o e ‘ātakai ‘o ‘enau mo’uí, mo e ngaahi me’a ‘oku ne fakangatangata ‘enau ‘atā (access) ki ai.
‘I he fakamatala ‘a Toketā Fifita ‘oku kau ‘i he ngaahi taumu’a fakalakalaka tu’uloa ‘a e Pule’angá ‘a hono tokangaekina ‘o e kau faingata’a’iá. Pea ko e taha eni ‘a e ngaahi ngāue ‘oku uki ‘e he Pule’angá ke fakahoko ‘o fekau’aki mo e taumu’a ko ia.
“Ko e kau eni he savea lahi, pea ‘oku lahi mo e ngaahi kupu fekau’aki ‘oku nau kau mai ki ai, ‘o tautefito ki he Potungāue ‘oku nau fatongaia’aki ‘a e ngāue ki he kau faingata’a’ia ka ko e Potungāue ki he Ngaahi Ngāue Fakalotofonua (MIA). ‘Oku ngāue atu ai ‘a e Pule’anga ki hono fakalakalaka’i ‘a e ngaahi kaveinga fakalakalaka tu’uloá, ‘i he fakamamani lahi mo fakalotofonua pea uki ki ai ‘a e Pule’anga Tongá kenau fakahoko.”
Na’á ne fakamamafa’i foki ki he kau ‘ōfisa saveá ‘a hono mahu’inga ‘a e fatongia ‘oku ‘amanaki kenau fakahokó. Ko e ngāue tenau fakahoko ‘e malava ke ‘omi ia pea fatu mei ai ha ngaahi palani ngāue ke fakalakalaka’i ‘aki ‘a e mo’ui ‘a e ni’ihi ko ení.
Na’á ne pehē ko e taha ‘o e mahu’inga ‘o e ako ‘oku fakahoko ko ‘ení ke fakapapau’i ‘oku ‘ilo ‘e he tokotaha kotoa ‘ene ngāue ‘e fai. ‘Oku mahu’inga ke maau pea tonu ‘a e ngaahi fakamatala ‘e tānaki.
“’Oku mahulu atu ‘a e mahu’inga ‘o e ngāue ko ‘ení ‘i he ki’i seniti ‘oku ma’u, ‘oku mahu’inga ho fatongia mo e ola ‘e ma’u mai. ‘Oku totonu ke fai ho’o lelei taha ki hono tānaki ‘a e fakamatala. ‘Oku mahu’inga ‘ene tonu, maau, pea lava a’u lelei ki he ngaahi ‘apí. ‘E lava leva ai ‘o tala ko e hā e tu’unga ‘oku ‘i ai ‘a e ni’ihi ko ‘ení, pea fatu ha fa’ahinga polokalama ngāue kianautolu.”
Na’a ne lave foki ko e savea lalahi ‘aki ‘eni hono fā ‘oku fakahoko ‘i Tongá ni ‘i he ta’ú ni ‘i he ngaahi taumu’a fo’ou kotoa.
Fakatatau ki he Tokoni Pule Ngāue ‘a e Potungāue Sitetisitika, Sione Lolohea, ‘oku nau fengāue’aki mo e MIA pea mo e SPC ‘i hono fakahoko ‘o e Savea ko ‘ení, ‘a ia ‘e lele ia ‘i he uike ‘e fitu ke toki ‘osi ‘i he uike ‘uluaki ‘o Tīsema.
Na’á ne pehē ‘e fakahoko ‘a e ngaahi polokalama letiō mo e TV ke mea’i pē ‘e he kakai ‘o e fonuá, ‘a e ngāue ‘oku ‘amanaki ke fakahokó mo hono mahu’inga.
‘Oku ‘i Nuku’alofá ni foki mo e ongo ‘ōfisa mei he SPC ke tokoni ‘i he tafa’aki fakatekinikale.
‘I he lea na’e fakahoko ‘e he fakafofonga mei he SPC Kaobari Matikarai, na’a ne fakahā ‘oku fiefia ‘aupito ‘a e SPC ke fengāue’aki mo e Potungāue Sitetisitika mo e MIA, ‘i hono fakapapau’i ‘oku ako’i totonu ‘a e kau ‘ōfisa saveá, ke nau malava ‘o fakahoko lelei honau fatongiá ka ko hono tānaki ‘a e ngaahi fakamatalá.
“’Oku ou ‘ilo’i ‘oku ‘ikai ko ha ngāue faingofua ‘oku ‘amanaki ke fakahokó kā ‘e hoko ‘a e ako ko ‘ení ko e tokoni lahi ke lava fakahoko lelei a e ngāue pea ki he lelei taha.”
‘Oku fakafuofua ki he toko onongofulu tupu ‘oku nau kau atu ki he ako ko eni ‘a ia ‘e fakahoko ia ‘i he uike ‘e ua. Ka hili iá ‘e kamata ai pē ‘a hono fakahoko ‘o e savea ko ‘ení.
-MEIDECC
