Lava Lelei Siulisi Papiliki Lekisa 'a e Lo'au University Featured
Hufanga Palofesa Dr. 'Okusitino Mahina mo e ni'ihi 'o kau fanongo lea
3 November, 2018. Na'e hokohoko mei he uike kuo 'osi ki he uike ni 'i 'Okatopa mo Novema 'a e faka'ali'ali 'aati, hulu filimi hele'uhila tokiumenituli, mo e ngaahi lekisa 'e tolu ko e konga tefito 'o e Siulisi Papiliki Lekisa 'a e Lo'au University he 2018 he 'Api-ko-Ma'ananga 'ihe Lepa-i-Fualu 'i loto Pahu Tahi.
Na'e kau 'a e ongo 'atisi Lo'au ko Serene Hai-Thang Tay mo Visesio Poasi Siasau he faka'ali'ali 'aati fakatokolahi fakataha mo Tania Edwards ko e Katoanga (Celebrations) he Langafonua na'e fakaava he efiafi Tu'apulelulu 25 'o 'Okatopa, 2018, 'aia na'a nau ngaue'aki 'a e ngaahi kupesi kehekehe mei tufunga lalava hono tufunga 'enau 'aati.
Na'e hoko atu hono hulu 'ae filimi hele'uhila tokiumentuli fakaangaanga koe Faito'o ('Atamai / Fakakaukau-Ongo / Loto) Faka-Tonga moe Faito'o ('Atamai / Fakakaukau-Ongo / Loto) Faka-Uesite (The Healer and The Psychiatrist) he 'aho Monite 30, 'a ia koe ola 'oe fekumi moe fakatotolo 'i Vava'u Lahi mo tufunga 'ehe 'atolopolosisi ko Dr Mike Poltorak mei he 'Univesiti 'o Kent 'i Pilitania.
Na'e taumu'a lahi hono hulu 'ae faiva hele'uhila tokiumenituli fakaangaanga ko 'eni ke fakaanga'i 'e he kau sikola kae tefito kihe kau sikola moe kau faito'o ('atamai / fakakaukau-ongo / loto) faka-Tonga (healer) Tonga mo e kau faito'o ('atamai / fakakaukau-ongo / loto) faka-Uesite Tonga mo muli (psychiatrist).
Na'e kau ai hono fakaanga'i hono lahi ngaue'aki 'ae fakakaukau faka-Uesite mo faka-Kalisitieane ko e tevolo, 'one fetongi faka'aufuli 'ae fakakaukau faka-Tonga koe fa'ahikehe ('aia koe fa'ahi 'ae kau mate [side of the dead] 'o fehangahangai moe fa'ahi 'ae kau mo'ui [side of the living], 'aia koe fa'ahitaha pe fa'ahitatau) he 'ata-falahi 'oe fakakaukau faka-Tonga hono faito'o 'oe mahaki moe puke koe tofoto'o / tafato'o, faito'o moe tukuto'o.
Na'e kau ai 'ae ngaahi lekisa malie 'ae kau sikola ko Dr Lorenz Gosschor 'oe 'Univesiti 'Atenisi he efiafi Falaite 26, Dr Sisiveni Halapua 'oe East-West Center he efiafi Tusite 30, mo Hufanga Palofesa Dr 'Okusitino Mahina 'oe Moana University of Technology moe Vava'u Academy for Critical Inquiry and Applied Research he efiafi Tu'apulelulu 1 'o Novema.
Na'e taumu'a 'ae ngaahi papiliki lekisa ko 'eni ke fakaanga'i 'ehe matanga 'ae ola 'enau ngaahi fekumi moe fifili fakaako kihe 'ilo (moe poto) mo hono faka'aonga 'ehe fonua he ngaahi mala'e kehekehe 'oku nau fekumi mo vakili ai, 'o tautefito he ngaahi mala'e pe sapuseki koe 'atolopolosi, politiki moe 'ikonomika.
Na'e lea 'a Dr Gosschor he kaveinga ko e The Resurgence of Traditional Spirituality in Polynesia (Ko Hono Toe Fakaake 'ae 'Uhinga Tupu'a 'oe Laumalie 'i Polinisia) he'ene fekau'aki mo e 'uhinga 'oe matelie, 'o hange koe foki 'ae laumalie 'oe kakai ki Pulotu 'i Moana Polinisia Hihifo moe Hawaiki 'i Moana Polinisia Hahahe he'enau mate he hili 'enau mo'ui.
Na'e lea 'a Dr Halapua he topiki koe Afo 'oe Mafai, 'a ia na'a ne liliu faka-'Ingilisi ko e Essence of Power, 'one vahevahe kihe konga 'e fa, 'aia koe mafai fakalangi, mafai fakamamani, mafai fakataufatungamotu'a mo e mafai fakataufatungafo'ou.
Na'a ne taukave 'oku nau mate kotoa pe 'ae fa'ahinga 'e fa ko 'eni 'oe mafai kihe me'a koe pule, 'aia na'a ne liliu kihe lea Ingilisi koe control, 'o hange koe pule'anga kihe feitu'u 'oku fai ai hono pule 'oe fonua moe kakai, 'aia 'oku 'uhinga koe pule 'a e me'a 'e taha 'iha me'a 'e taha moe tukulolo 'ae me'a 'e taha kiha me'a 'e taha.
Na'a ne talateu'aki 'ene lea malie 'ene motolo fo'ou 'oku 'iloa ko e talanoa, 'a ia ko e me'angaue na'a ne ngaue'aki he'ene ngaahi ngaue fakamelino he ngaahi fonua Moana Pasifiki, pea 'oku toe mafola he ako moe mo'ui koe me'angaue 'ae faiako moe toe ngaue'aki he fakatotolo.
Na'e tatuku'aki 'ae siulisi ha lea malie 'a Hufanga Palofesa Dr Mahina he kaveinga koe Economic Development and Political Governance: A Tavaist Critique (Fakalakalaka Faka'ikonomika moe Kovinanite Fakapolitikale: Koha Fakaanga FakaTa-Va, 'aia koe fuo moe uho pe kinaua 'e taha 'oe ongo sisitemi faka'ikonomika mo fakapolitikale mohu polopalema kuo mafola 'one 'akilotoa mo kumoa katoa mo lukufua 'a mamani lahi koe kepitalisi moe temokalati.
Na'e taukave fefeka 'a Hufanga Palofesa Dr Mahina kuo fa'ofua 'a Tonga he 'ikonomika fakalakalaka (pe kepitalisi) koe fakakaukau na'e fatu 'ehe UN moe Uesite hili 'ae Tau Lahi Hono II (WWII) moe kovinanite fakapolitikale (pe temokalati) koe fakakaukau na'e toe fatu 'ehe UN moe Uesite hili 'ae Tau Momoko / Tau Lau / Tau Ngutu (Cold War) he vaha'a 'oe kominisi mo e kepitalisi pea moe 'olikai moe temokalati.
Na'e hokohoko atu 'ene taukave 'ae ma'uhinga hono fakafenapasi 'ae fepakitu'u moe fihitu'u ko 'eni 'ae ongo sisitemi faka'ikonomika mo fakapolitikale 'ae Uesite mo 'ena fehangahangi mo fepaki hangatonu moe fakakaukau mo fakangaue faka'ikonomika mo fakapolitikale faka-Tonga 'oe tauhiva moe faifatongia.
'Oku tefito 'eni he'ene 'uhinga he'ikai ke lava to'o hotau Tonga pea 'ikai koia pe ka he'ikai ke lava matu'uaki mo ta'ofi 'ae hake'uta mai 'ae peau faka'ikonomika mo fakapolitikale 'oe Uesite, 'o kei mo'oni 'ae lea heliaki poloveape 'ae kau Palangi, 'Oku sai ange 'ae tevolo 'oku tau 'ilo he tevolo 'oku te'eki ai ke tau 'ilo, 'o 'uhinga ke tau feinga ke 'ilo kanokato mo loloto 'ae tevolo ko 'eni mei he Uesite kuo melemo ai 'a Tonga.
