'E malava ke fakafoki mai e koloa 'a e Pule'anga: Hon. Poasi Tei Featured
Vao 'Akau Papa 'i he Fungafonua 'Eua
19 ‘Aokosi, 2016. Na’e fakahā ‘e he ‘Eiki Minisitā ki he Ngaahi Pisinisi ‘a e Pule’anga Hon. Poasi Tei ‘e malava ke toe fakafoki mai ‘a e koloa ‘a e Pule’anga (Tonga Forest Products Limited) kapau ‘e ‘ikai fai pau ‘a e Kautaha Maori ‘oku nau lisi ‘a e kautaha ki he aleapau na’e fakahoko.
Ko e fakahā ‘eni ‘e Tei lolotonga hono fakafehu’i ia ‘e Lord Nuku ‘i he Fale Alea ‘o Tonga lolotonga ‘a e feme’a’aki ‘i he ‘aho ‘aneafi. Na’e hoha’a foki ‘a Lord Nuku fekau’aki mo e mole ‘a e ngāue ‘a e kau ngāue he kautaha ni hili koia na’e palōmesi ‘a e Pule’anga he’ikai mole ha ngāue.
Fakatatau ki he me’a ‘a Lord Nuku kuo mole ‘a e ngāue ‘a e toko 13 pea koe monū’ia vāhenga pe ki he uike ‘e 2 na’e foaki ‘e he Kautaha ni ki si’i kau ngāue ko’eni.
Na’e fakahā foki ‘e he Fakafofonga Ha’apai 12 Vili Manuopangai ‘oku totonu ke fakamu’omu’a ma’u pe ‘e he Pule’anga ‘a e ngaahi Kautaha Tonga mo e kakai Tonga ‘i hono fakatau atu pe lisi ‘a e ngaahi koloa ‘a e Pule’anga.
Ko hono lisi ta’u ‘e 50 atu ko’eni ‘a e Kautaha Vaotā mo e ‘Akau Papa ‘a e Pule’anga (Tonga Forest Products Limited) ki he Kautaha Maori ko’eni na’e lahi e lau lea kiai ‘a e kakai ‘o e fonua pea na’e mo’ua foki ‘i he Fakamaau’anga Nu’usila ‘a e pule ‘o e Kautaha ni.
‘I he taimi tatau na’e tuku mai ha ongoongo tukuatu mei he Potungāue ki eh Ngaahi Pisinisi ‘a e Pule’anga ‘o fakahā ‘oku malu pe ‘a e aleapau ko’eni.
5 comments
-
Jay, malo ho'o fakamatala. Ka koe me'a koe alea fakapisinisi he levolo ma'olunga taha he pule'anga 'oku matu'aki fakapapau'i e kakai 'oku fai e alea mo ia. Ko 'ene 'asi pe ha 'ila pe ha 'ulungaanga ta'etotonu he me'a koe pa'anga pea 'oku ui leva ia koe ta'efalala'anga. Pea kapau 'oku ne toho ta'epoaki e pa'anga
'ene kui, pea 'oku ke pehee leva 'e faitotonu mai kia Hon Tei 'oku 'ikai ke 'iai ha'ana ki'i pikinga 'e taha. Koe vaivai ia 'enau alea moe tonounou 'enau maheni ngaue he lelolo 'oe alea fakatu'apule'anga 'oku 'ikai ai ke nau ma'u ha kautaha falala'anga mo hala he lekooti kakaa, ka nau pafua he fu'u mauli toho pa'anga kakaa. Koe poini ia Jay. -
Ka koeha e toko 14 koaa pe 13 na'e fakamaloloo'i mei he Tonga Forest hange koena ne 'ai hake he taalanga 'a e Fale Alea Jay? Pea koeha ku lesisita ai 'i Vanuatu? Oku iai e fo'i mamio fekau'aki mo e laumiliona ki he replanting ke ha'u ki he kautaha, pea 'oku kaunga kiai 'a Siaosi Sovaleni 'o fakatatau ki he fakamatala kuo tau mai. Pea kou siosio ko e Tokoni Palemia 'oku fu'u mahulu ia he tafa'aki alea okapau ko e mo'oni.
Koia ai Jay 'oku 'ikai ko ha alea fakapotopoto. -
Mark Hanson 'oku 'ikai ke fakatau 'e he pule'anga 'a e tonga forest ki he kautaha nz ko eni ka ko e lisi 'i he ta'u 'e 50 pea ke toe fakafoki ki he pule'anga 'i he 'osi 'a e ta'u 'e 50 ko eni. Pea ko e kautaha nz ko eni 'oku 'ikai ke bankrupt ka ko e pule 'o e kautaha ni ne 'i ai 'ene mo'ua personal pe ia 'a'ana 'i he'ene toho ta'epoaki 'a e pa'anga mei he account 'a 'ene kui 'o fakatau faama 'aki. Pea ko e mo'ua ko eni 'oku 'ikai ke 'i ai ha kaunga ia kiai 'a e kautaha nz ko eni. Kaekehe ko e feinga pe foki 'a e pule'anga ha me'a ke 'oua 'e mole ai 'a e ngaue 'a e si'i kakai tonga 'oku nau ngaue 'i he kautaha ni kae tautautefito ki he'enau va'a 'i 'Eua. Pea ko e fo'i option lelei taha pe eni ki he pule'anga ke lisi atu e tonga forest ke hanga 'e he kautaha nz ko eni 'o fakama'anu hake 'a e kautaha ni ke lele lelei pea ke kei ma'u pe 'a e ngaue 'a e kakai Tonga ko eni 'i he kautaha ni.
-
Koe toki kau minisita ngalivale mo'oni eni. 'Oku nau 'uluaki 'oho 'o pafua pea nau toki fakakaukau. Koe toe lau ke fakafoki mai e koloa 'ae pule'anga ka koe ha na'e 'ikai 'uluaki fai ai 'enau fekumi ke maau. Pea koe ha koaa 'oku nau fakatau atu ai e koloa 'ae kakai e fonua? 'osi atu e hono foaki mola atu 'e lavu e fepuna'aki fakalotofonau ma'ae Fiji Airways, tu'u atu koe hofoa kuka 'o foaki e tonga forest kihe fu'u Mauli pengilapu. Ko ho'o foaki takai holo he koha koloa ho'omou tamai ke mou fa'iteliha ki ai. Koe me'a pe 'ae pule'anga ko eni 'oku fai ko hono foaki atu a Tonga ki mamani. 'Ikai toe malolo a 'akili ia he fakamo'oni aleapau moe kau siaina . Pea tuku a foki e mata'ifiepoto moe fakalanga ta'aki, 'a tokoni palemia mo 'ene ki'i kau tonga high kanisa me'a kehekehe ko ena he kapineti. Sai pe he'e muimui atu e kakava moe ivi 'oe kakai 'ia moutolu mo homau hako.
-
Ko e koloa totonu ena a e fonua kemou paakakihi kiai. Tuku e Tongasat ia koe kautaha taautaha ia.