Fu’u mālohi e fakafa’afa’ahi pea ‘ikai toe mahu’inga ‘a e mo’oni mo e totonu ^Featured

‘Oku faka’apa’apa ‘a e kolomu ni ki he hou’eiki moe kakai ‘o e fonua kae ‘ata ke ‘oatu ‘a e vakai tau’atāina ko’eni ki he anga ‘o e ngaahi me’a ‘oku hoko hotau ‘atakai kae tautautefito ki he manako 'a hotau kakai ke kau mo lea 'i he ngaahi kaveinga faka-politikale 'a e fonua.

‘Oku ‘i ai hoha’a lahi ‘a e kolomu ni ki he tu’unga ‘oku ‘i ai ‘a e mahino ‘a e tokolahi hotau kakai fekau’aki mo e tu’unga ‘oku fai’aki hono tataki mo hono fakalele ‘o e fonua ‘i he mala’e ‘o e politikake.

Ko e ‘alunga ‘oku ‘i ai ‘i he taimi ni ‘oku fakaloloma pea ‘oku ‘ikai ngata he mavaeua ‘a e fonua ‘i he tui faka-politikale ‘a ia ‘oku faka-natula pe ia ke hoko ka ‘oku toe pango ange ‘a e mahino mai ‘oku ‘ikai ke toe mahu’inga’ia ‘a e kakai tokolahi ia he mo’oni mo e totonu.

‘Oku ‘ikai ke puli ia ‘oku takitaha mo’ona ‘a e fakakaukau mo e tui pea ‘e kehekehe pe ia ‘o hangē ha laini palāleli ‘o faingata’a kena fetaulaki ka ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi tefito’i mo’oni 'i he sosaieti ‘oku taha kiai ‘a e fakakaukau ‘a e tangata (common understanding) ka ‘oku mahino mai ‘i he taimi lahi ‘oku ‘ikai malava ke a’usia 'eni 'i he ta'au 'oku lele ai 'a e fonua.

‘Oku ‘oatu ‘a e faka’apa’apa lahi ia ki he tui ‘a e toko taha kotoa ka ‘oku fiema’u ke fakafokifoki mai ‘a e tu’unga ‘o e fakafakakaukau ki he me’a tetau ofi ai ki ha faaitahataha neongo ‘oku faingata’a kae malava ke tau langa ha sosaieti ‘oku melino mo tolonga.

‘Oku hā mahino mai ‘oku ‘oku malele hotau tokolahi ke mahu’inga’ia ange pe he poupou ki he tafa’aki mo e tui faka-politikale ‘oku nau tui kiai ‘o tatau ai pe pe ‘oku hala pe ‘oku tonu ‘a ia koe faka’ilonga ia ‘oku ‘ikai ke lelei pea koe hala ia ki he moveuveu mo e feke’ike’i ‘o hangē ‘oku tau vakai kiai he ngaahi ‘aho ni ‘i he mītia faka-sōsiale.

Ko e me’a ia ‘oku hā mai he taimi ni ko e tokolahi ‘o e ni’ihi ko’eni ‘oku nau ngāue’aki ‘a e mītia faka-sosiale kae tautautefito ki he feisipuka pea ‘oku fu’u ‘ilonga ‘a e fu’u fiema’u ke fai hano fakamaama neongo ‘a hono faingata’a.

‘Oku ‘ikai ‘uhinga ‘eni ‘oku pehe kotoa ‘a e kakai ‘oku nau ngāue’aki ‘a e peletifoomu ko’eni koe feisipuka ka ‘oku mahino pe ‘a e kakai ako lelei, lotu, faka’apa’apa, ngāue mālohi mo taukei ka ‘oku tokolahi ange pe ‘a kinautolu ‘oku tuku ‘a e ‘isiū ia he tafa’aki ka e ta’aki faka-pesenolo ‘a e kakai pea a’u ki he kakai ma’u tu’unga mo e kakai ‘oku ‘ikai ke tatau ‘enau tui faka-politikale mo e kakai ‘oku ‘ikai ha’anau faihala pe ha'anau kovi ka ‘oku fa’u pe ‘a e loi ‘i he funga ‘o e feinga ke taufehi’a kiate kinautolu ‘a e kakai.

Ko e faka’ilonga ‘e taha ‘oku malie ‘a e heke holo ‘a e fakakaukau ‘a e kakai ‘o ‘ikai ha pilinisipolo (principle) pe koe makatu'unga ke taula kiai 'enau tui ke nau tu’uma’u kiai pea nau malele holo pe ‘o hangē ha vao masalu 'o malele noa'ia hono pe 'i he funga 'o e tufi mo e fanongo talanoa (tapu ange mo kinautolu).

‘Oku mahino mai koe heke pe koe malele ‘a e ni’ihi koe sio me’a mo e kumi mo’ui mo tu'unga pea koe malele ‘a e ni’ihi koe taufehi’a ki he tafa’aki ‘oku ‘ikai kenau poupou ki he’enau tui faka-politikale pea ‘e tatau ai pē pe ‘oku faihala ‘a ‘enau tafa’aki tenau kei poupou pe kiai.

‘Oku fakatupu fifili lahi ‘eni pea ko e ‘ata ia ‘oku ‘asi he ngaahi ‘aho ni tukukehe ange ‘a e lahilahi fakalongolongo ‘a e kakai ‘oku nau ako lelei, taukei, pisinisi, lotu mo ‘ilo lahi ki he ngaahi kaveinga mo e ngaahi me’a ‘oku hoko he sosaieti kae hopo mai ‘a e ni’ihi ‘oku fehu’ia pe ko’enau hu’u mei fē ke nau veteveteki mo ‘analasio ‘a e ngaahi me’a ‘oku hoko 'i he fonua ka ko e pango koe leini kehe ia ‘oku nau lele ai ‘o iku ki he tau lau, tau kapekape, fakafekiki he me’a ‘oku mamaha ‘enau ‘ilo kiai pea koe halanga ia ki he moveuveu.

'Oku mo'oni leva ai e lau 'a e hiva 'a Masila "Nofo e maama kae kailao a fafa'anga pea lau pe 'e he lokua ko e moana pe hono ki'i taputa".

Ko e fokotu’u kulupu ‘oku fakautututu pea koe faka’ilonga ia ‘o e fakafa’afa’ahi pea ‘oku tau manavasi’i na’a hoko atu ki he fokotu’u siasi mo e paati.

‘Oku mole ke mama’o ko hano tukuaki’i ‘eni pe kohano tukuhifo ‘eni ‘oha fa’ahinga pe kulupu he ‘oku tau’atāina pe ‘a e kakai ia ka koe me’a totonu ia ‘oku hoko pea ‘oku mo’oni ‘oku hoko ‘eni ‘a ia ‘i he filihi ‘e he kolomu ni 'a ia ko hono iku’anga koe toe mālohi ange ‘a e fakafa’afa’ahi pea ‘ikai toe mahu’inga ‘a e mo’oni mo e totonu pea ko hono tanu ia ‘o e hala ki he moveuveu mo ha Tonga 'oku ta'emahino 'i he kaha'u.

'Oku kei taimi pe ketau foki ki he mape na'e melino mo tu'uloa ai 'a Tonga talu mei tuai.