Menu
cache/resized/7a303faa48902efd848c7494b9385c2b.jpg

RED

Rapid Engineering Diagnostic

Specialize in:

...

‘Ilonga e fakapalataha Sea Fale Alea: Fepaki taumu’a pisinisi mo e fatongia Featured

Sea Fale Alea Lord Fakafanua mo e Palemia Samuela 'Akilisi Pohiva Sea Fale Alea Lord Fakafanua mo e Palemia Samuela 'Akilisi Pohiva

27 Fepueli, 2019. ‘Oku ‘i ai a e me’a malie lahi ‘oku hoko ‘i he Fale Alea ‘o Tonga ‘i he ngaahi ‘aho ni 'a ia 'oku pango pea ‘oku ne hulu’i mai ‘a e fiema’u ke tau’atāina ‘a e fatongia mei he ngaahi taumu’a faka pisinisi fakataautaha mo e ngaahi taumu’a fakafo’ituitui ‘a e kau memipa he oku ne fakatupu 'a e faihala (corruptions) pea 'e uesia ai ‘a e fatongia mo e fonua (conflict of interest).

‘I he feme’a’aki ‘a e Fale Alea ‘o Tonga ‘i he ‘aho ni Pulelulu 27 ‘o Fepueli 2019 na'e  hā mahino mei ai ‘a e tu’unga ‘oku ‘i ai ‘a e Sea ‘o e Fale Alea Lord Fakafanua ‘a ia ‘oku mahino mai ‘a ‘ene malele ke kau fakataha mai mo e tafa’aki ‘a e Pule’anga.

‘Oku ta’e’amanekina foki ‘eni he ‘oku fiema’u ke tau’atāina hono fatongia pea ‘oku toe fakatupu fifili he ‘oku ho’ata mai ‘ene mavahe mei hono fanga tokoua Nōpele. ‘Oku lolotonga alea’i foki ‘i he Fale Alea ‘a e ngaahi Lao Fakaangaaanga ‘a ia ‘oku fakataumu’a ke to’o ‘a e ngaahi mafai o e Tu’i neongo hono faka'ikai'i 'e he tafa'aki 'a e Pule'anga pea ‘oku fokotu’u mai mei he Palēmia koe ngaahi lao fakavavevave ‘eni ‘a ia ‘oku toe fehu’ia foki pea koe hā e ‘uhinga hono fakavavevave’i.

‘Oku taukave’i foki ‘e he Hou’eki Nōpele ke ‘ave ‘a e ngaahi lao ko’eni ki he kakai ‘o e fonua ke fakahoko kiai ha’a nau lau ka ‘oku fakafepaki’i ‘e he Sea 'o e Fale Alea ‘a e fokotu’u ko’eni pea ‘asili ai mo ‘ene toe kau ‘a’ana ki he tafa’aki ‘oku tokolahi.

‘I he taimi tatau ‘oku mahino koe anga maheni ‘i he tu’utu’uni ngāue ‘a e Fale Alea koe lao ‘eni ‘oku kaunga tonu ki he kakai ‘o e fonua pea ‘oku totonu ke ‘ave kiate kinautolu ke fakahoko mai kiai ha’a nau lau (public consultations).

Kaikehe, ‘oku mahino mai ‘oku ‘i ai ‘a e me’a ia ‘oku sio kiai ‘a e Sea pea ‘e malava ketau fakalea koe “sio ma’ana” pe koe “siokita” ‘eni ‘a ia ‘oku ‘i ai hono ngaahi makatu’unga mo e fakamo’oni kiai pea 'oku ne tala 'a e mahino.

Kapau koe mavahe ‘a e Sea koha ‘uhinga ‘oku mahino pea ho’ata mei ai ‘a e laumalie ‘oku tau’atāina ‘i he taumu’a ki he lelei fakalukufua ‘a e fonua pea ‘oku ‘ikai toe fehu’ia ia ka ‘oku ‘i ai ‘a e me’a ia ‘oku ‘asi mei ai ‘a ia ‘oku faka’ilonga fehu’i pea ‘oku 'uhinga leva ia 'oku tupu 'eni mei he 'ikai fe'unga  ‘a e taukei 'a e Sea mo e fepaki ‘a hono fatongia mo 'ene taumu’a fakafo’i tuitui 'i he funga 'o 'ene kumi tu'umalie (conflict of interest).

Kuo tuku mai foki ‘e he ongoongo ‘a e Pacific Periscope: Pacific Trade Invest Newsletter ‘a e ongoongo ki he ‘a’ahi mai ki Tonga ni ‘a e tangata pisinisi Nu’usila ko Shazad Ibnul ‘a ia koe pule ia ki he va’a fakalakalaka faka-pisinisi mo e maketi ‘a e Kautaha Nu’usila koe Pacific Islands PowerSmart NZ Limited ‘a ia koe va’a pe ia ‘o e kautaha lahi ko e Vector Limited ‘oku nau ‘iloa ‘i he ngaue ki he ma’u’anga ivi ‘uhila mo e kasa.

Shazad Ibnul pule Va’a Fakalakalaka Faka-pisnisi mo e maketi ‘a e Kautaha Pacific Islands PowerSmart NZ Limited

Na’e muimui mai foki ‘a Ibnul ‘i he kulupu ‘a e Kosilio ‘a e kau pisinisi Tonga ‘o Nu’usila (NZTBC- New Zealand Tongans Business Council) ‘i he ‘a’ahi mai ki Tonga ni ‘i he mahina ko Sepitema 2018 pea na’e fai ai ‘a e fealelea’aki pea mo e Sea ‘o e Fale Alea Lord Fakafanua ‘a ia ‘oku ‘a’ana ‘a e Kautaha ko e Green Energy Technology (GET).

Ko e alea foki ko’eni ‘a ia ‘oku ‘oku hoa ngaue ai ‘a e PowerSmart NZ mo Lord Fakafanua mo 'ene Kautaha GET ‘i he kole ki he Tonga Power Limited (TPL) kenau hoko ‘o ma’u ‘a e laiseni IPP ka nau fo’u mo tufaki ‘a e ‘uhila ki he konga ‘o Tonga ni.

‘I he taimi tatau fakatatau ki he lau 'a e Pacific Periscope ‘oku lolotonga kau pe foki ‘a e Kautaha GET ia ‘a Lord Fakafanua ‘i he ngaahi kautaha kuo fili (shortlisted) kenau fokotu’u ha faama solar 6MW ‘i Tongatapu ni pea kapau ‘e ola lelei ‘enau feinga pea tali ‘e he TPL mo e Pule’anga pea ‘e fakahoko leva ‘a e aleapau ngaue mo e GET ki he ta’u ‘e 25.

Ko e poini ia heni koe mahino lelei mai ‘a e fepaki ‘a e fatongia mo e taumu’a fakatatautaha mo fakafo’ituitui ‘a ia ‘oku fu’u ‘ilonga lelei ‘a e mahu’inga ange ‘a e fiema’u pisinisi ‘a e Sea mo ‘ene feinga ke fakatonu ki he Pule’anga ‘i he’ene sio loloa ki he fonua fakalukufua.

Ko e konga ‘o e liliu faka-politikale ‘o e ta’u 2010 na’e ‘ikai ke loto ai ‘a e laka hake he peseti ‘e 95% ‘o e kakai ‘o e fonua ke ‘alasi ‘a e mafai ‘o e Tu’i, Lao Kelekele mo e Hou’eiki.

Ko e ngaahi lao fakaangaanga ‘oku lolotonga alea’i ‘i he Fale Alea ‘i he taimi ni koe kamata ia ke feinga mai ‘a e kameli ki he loto teniti (hūfanga he fakatapu) pea ‘oku felave’i tonu ia mo e mafai ‘o e Tu’i, Hou’eiki mo e Kelekele neongo hono faka’ikai’i ‘e he Palemia mo e Pule’anga.

Kuo sio kehe ‘a e Sea ia ‘o e Fale Alea mei hono toe fakafoki ki he kakai he ko honau loto ia pea toe faka’uhinga mai ia ‘oku ‘ikai uesia heni ‘a e mafai ‘o e Tu’i, kelekele mo e Hou’eiki hange koia kuo tu’utu’uni kiai ‘a e Kupu 79 ‘o e Konistutone.

'I he tafa'aki 'e taha 'oku 'i ai 'a e tui 'oku 'ikai kene mea'i 'a e asenita 'oku muimui 'i he Lao Fakaanganaga ko'eni pea 'oku malava nai kene lau 'i he vahavaha'a laini 'a e iku'anga 'o e nga'unu 'oku ne fakahoko pe 'ikai?. 'Oku ne mea'i nai 'a e taumu'a 'a e Palemia fekau'aki mo e Tu'i? pe 'oku so ia ki he miliona 'i he mui'i tanolo 'e taha?.

‘Oku fu’u mahino ‘a e fakapalataha ‘a e Sea ‘o e Fale Alea 'asili ai mo 'ene tu'u mei he tafa'aki 'oku tokolahi faka paloti pea 'oku malava ketau fakalea ‘oku sio ia ke ma’u ‘e he’ene kautaha GET ‘a e monu’ia faka-pisinisi kae faka’ofa hotau tukufakaholo kuo laui senituli mai pea ‘oku kei Tonga ai ‘a Tonga ‘o kau ai mo hono hingoa tukufakaholo.

'Oku lahi 'a e laulea 'i he fonua 'i he 'aho ni 'o a'u ki he ngaahi fokotu'u kuo he'aki 'i he papulika 'o pehe kuo fu'u 'ilonga 'a e fakapalataha 'a e Sea pea kuo taimi ke fakafisi leva.

 

14 comments

  • Finau
    Finau Friday, 08 March 2019 15:31 Comment Link

    Ko e poini lelei oku talanoa mai ai a viliami hausia pea te tau sio atu oku taha pe, ko e fa'ahinga mahaki ko'eni ko e leanoa'ia kuo mafola 'i mamani ka e mafola lahi tautautefito i Tonga ni. Ko hotau tufa mei langi, osi iai pe tufa ia kia kinautolu kenau Fale Alea tufa kia kinautolu kenau alu ki uta, tufa kia kinautolu kenau lalanga mo toulalanga, tufa kia kinautolu kenau toutai. Kuo tau takitaha he tufa, pea ko e taimi koee oku tau toe kakapa atu kita ke te leanoa holo 'e 'iai pe me'a ia e hoko he fo'i taimi leanoa'ia koia, pea fakafua pe ka kita kapau oku ikai kete makataki'i ke leanoa mai a e kaunga'api he'ete me'a 'a'ata uanoa aa e taha oku te leanoa atu ki he'ene me'a.

    Report
  • viliami Hausia
    viliami Hausia Friday, 08 March 2019 14:01 Comment Link

    Tau uluaki too malmala'i akau hotua mata pea tau toki ala atu ki he malamala'i akau he niihi kehe. Ko e sea e falea alea koe fili e hai? Nagli kuo tau pehe atu eni ki he tokotaha ko ia oku hala hoo fili? Hange oku tau malele takai holo ka ikai fai e he tama koe e mea oku tau loto kiai kuo tala ia kuo palataha. Mahalo e toe pehe pe lau a e tafaaki koe kapau ne fai he sea hoku loto. 'Oange hano faingamalie ke ne faitu'utu'u ni kapau 'oku taefakalao pea ave ki fale hopo.
    Malo

    Report
  • Laukau Pouli
    Laukau Pouli Sunday, 03 March 2019 10:14 Comment Link

    Ko Lord Fakafanua 'oku 'ikai 'ofa ia he fonua. Ko e kakai 'eni na'e totonu kenau takimu'a he 'ofa he kakai mo malu'i e Tu'i. Taimi totonu ke fakafisi pea ka malava ke to'o moe hingoa Nopele pea koene sai taha ia.

    Report
  • Vakataumai 424EVA
    Vakataumai 424EVA Thursday, 28 February 2019 18:09 Comment Link

    Lord Fakafanua 'oku mo'oni koe ange 'eni 'emau ongo'i 'i he'emau fanongo atu ki he Fale Alea. 'E 'ofa ange pe kau Nopele 'ia koe pea koe tokolahi taha 'o e kakai 'o e fonua 'oku 'ikai kenau poupou ki he lao ko'ena. Ko e Palemia koho mate'anga ia.

    Report
  • Tevita Vimahi
    Tevita Vimahi Thursday, 28 February 2019 12:05 Comment Link

    Oku fakaofoofa pe tataki ia ae sea oe falealea pea oku muimui pe ia kihe fouga gaue ae fale

    Report
  • Viliami Makasini
    Viliami Makasini Thursday, 28 February 2019 09:37 Comment Link

    Na'e 'ikai fakamo'oni 'a Fakafanua he tohi tangi a e hou'eiki nopele 'o poupou ki hono fakafepaki'i faihala. 'Oku 'uhinga ia na'e 'osi alea ia mo 'Akilisi 'e poupou 'a e Pule'anga ki he'ene pisinisi 'uhila. Ko e kakai nai 'eni ke taki???

    Report
  • Uikelotu o Tonga
    Uikelotu o Tonga Thursday, 28 February 2019 08:39 Comment Link

    Fakafanua kuo mau fanongo atu pe 'o ho'o kau mo e Pule'anga. Ko ho'o Nopele koe Tu'i pea ke 'ofa mai 'o fou atu ha hala kehe.. Wake Up pea ka 'ikai pea ke me'a aa ki 'api.

    Report
  • Epalahame Taukapa
    Epalahame Taukapa Thursday, 28 February 2019 08:33 Comment Link

    Lord Fakafanua kataki o fakafisi leva. Fu'u ta'efe'unga ho'o fakafotunga pea koe ma'ulalo taha ia kuo fakahoko 'eha Sea 'i he hisitolia. Tuku e pisinisi he 'ikai ola he koe fonua 'eni na'e tuku ki langi.

    Report
  • Ofa Fonua
    Ofa Fonua Thursday, 28 February 2019 08:29 Comment Link

    Lord Fakafanua 'e 'ikai ngalo 'i he kakai 'a e 'aho ni mo ho'o li'aki kinautolu. 'Ofa atu Hou'eiki Nopele ho'omou kei piki ki he 'uhinga na'e tai'aki 'a e liliu 2010.

    Report
  • Akana Tautuaa
    Akana Tautuaa Thursday, 28 February 2019 08:27 Comment Link

    Taki tae'ilo 'e Lord Fakafanua e fonua ki he lilifa. Fakafisi leva kei taimi.

    Report

Leave a comment

Make sure you enter all the required information, indicated by an asterisk (*). HTML code is not allowed.

back to top