Hoko 'a e Letio Tonga koe me'angaue faka-politikale ‘a e Pule’anga ^Featured

‘I he’ene tu’u koia he ‘aho ni koe Letio mo e Televisone Tonga ko e me’angaue faka-politikale ke vaka atu ai ‘a e ‘a e ngaahi kemipeini mo e ngaahi tefito’i tui faka-politikale fakapalataha mo ‘ikai mo’oni (propaganda) ‘a e Palemia mo e Pule’anga.

Na’e ngaue’aki foki ‘e he Minisita ki he Propaganda ‘a Hitila ko Joseph Goebbels ‘i he kuonga ‘o e pule ‘a e Paati Nazi ‘i Siamane ‘i he kuonga ‘o e tau lahi ‘a mamani hono ua ‘a e founga ko’eni ko hono pule’i fakaaoao mo ngaue’aki ‘a e mitia mo e hu’unga fakamatala ‘a e fonua ke tukutaha atu ai ‘enau tui fakapalataha fakapolitikale.

Ko e fakahinohino foki ia ‘a Hitila mo Goebbels ke ‘ave ‘a e fekau ‘oku ‘ikai mo’oni mo ta’e malava ki he kakai ‘i he fakalea ‘oku faingofua pea toutou ‘ave ma'u pe he ‘e iku pe ‘o nau tui kiai koe mo’oni. “If you repeat a lie often enough, people will believe it, and you will even come to believe it yourself.”

‘Oku faingata’a ke toe fakafekiki’i ‘eni ia he ‘oku mo’oni ‘a e fakamalanga ‘a e kau taukei folofola koe lesoni mahino ‘eni ia pea ‘oku lahi hono ngaahi fakamo’oni.

Ko ‘ene toki a’usia mo’oni ‘eni ‘e he Komisoni ko’eni ‘a ia ‘oku ‘i ai ‘a e Letio mo e Televisone Tonga ‘a e me’a ‘oku ui ko e pule faka-tikitato talu mei hono fokotu’u ‘i he fonua ni pea koe fakatata mahino ia ‘o e halafononga ‘oku hu’u kiai ‘a e fonua he ngaahi ‘aho ni mo e temokalati ‘oku tu’uaki ‘e he kau taki.

Na’e fakatoka pe ‘a e fakaukau ko’eni ‘i he loto ‘ikai hangamalie ‘o e Palemia ki he kau ngaue faiongoongo taukei mo ako lelei ‘a e Letio Tonga ‘i he’ene hoko hake pe ki he lakanga Palemia ‘i he 2015 pehe ki he kakai ako lelei mo taukei na’a nau memipa mo fakalele ‘a e Poate ‘a e Komisoni ‘o iku ki hono veteki pea fakahiki mo e ni’ihi ‘o e kau ngaue pea tu’utu’uni ke fakafisi mo e kau memipa ‘o e Poate.

Na’e fakahu mai leva ‘a e kakai ‘ikai ke taukei ‘o kau kiai ‘a e kau Sea fo’ou ‘o e Poate pea tu’utu’uni’i ‘a e kau faiongoongo ke fakahoko ‘a e ongoongo ‘oku loto kiai ‘a e Pule’anga mo e PTOA pea koe fakamuimui taha ko e mavahe ‘a e pule ‘o e loki ongoongo ki he’ene ngaue’anga fo’ou pea mo e mahino 'a e natula fakaaoao ‘oku hoko ‘i he Letio & Televisone Tonga.

‘Oku ‘ikai ke toe faka’uli’ulilatai ‘a e mahino ki Tonga ni moe Pasifiki koe Sea ‘o e Poate mo e Pule Le’ole’o he ‘aho ni ‘oku ‘ikai ha’ana taukei ngaue pea ‘oku pule’i kakato pe ‘e he Pule’anga ‘a e Letio mo e Televisone mo e ongoongo ke tukuatu ‘a ia ko hono ola ‘eni ko e mole 'a e tau'ataina 'a e ongoongo mo e ‘ikai toe manakoa ai ‘a e Letio Tonga ‘o hange koia na’e anga maheni kiai.

‘Oku fehangahangai ‘a e founga ko’eni mo e laumalie tau’ataina ‘o e ongoongo mo e fakamatala hange koia ‘oku foaki ‘e he Konisitutone pea ‘oku nga'unu atu ‘a Tonga ni ki he founga ‘oku lele ai ‘a Kole Tokelau mo e ngaahi fonua ‘e ni’ihi ‘o mamani ‘oku kei pule’i faka-polisi (police state).

Na’e tuku mai foki ‘e he ongoongo ‘a e Letio Tonga ‘i he pongipongi Pulelulu 10 ‘o e uike ni ‘a hono faka’eke’eke ‘e he tangata faiongoongo ‘amatua ko Vilisoni Tu’iniua ‘a e Minisita Leipa Tu’i Uata fekau’aki mo e ngaahi tukuaki’i ‘o e Palemia ‘i he tohi tangi, Fale Alea mo e lipooti ‘atita pehe ki he ngaahi tukuaki’i ‘i he mitia ki he taki kovi mo e ngaahi ngaue 'ikai fakalao pea koe tali ‘a Uata koe fakatataa mahino ia ‘o e ngaue faka-propaganda ‘oku lolotonga fakahoko ‘e he Letio ko’eni.

Na’e ‘ikai ke ‘omai ‘e Uata ia ha ‘uhinga ‘e taha ka ko’ene tukuaki’i pe ‘a e kakai ‘oku nau fakaanga’i ‘a e Palemia ‘oku nau loto kovi mo loto ke tukuhifo ‘a e Palemia kanau hoko hake ‘o ma’u hono lakanga.

Ko e poini heni ko hono tuku mai ‘a e tali ‘oku faingofua pea toutou ‘omai ‘i he taumu’a ke tui kiai ‘a e kakai pea hoko leva ia ‘o mo’oni kae ‘ikai ke ‘omai ha ‘uhinga pe koha makatu’unga pea toe fakata’e’aonga’i mo e fakaanga ka koe tama’imata ia ‘o e temokalati.

Kuo lahi ‘a e ngaahi fakamo’oni ki he to nounou fakataki ‘a e Palemia mo e Pule’anga pea kuo kole fakamolemole ‘a e Palemia he taimi lahi tukukehe ange ‘a e ngaahi tu’utu’uni Fakamaau’anga mo e ngaahi lipooti faka-‘atita ‘oku ne tuhu’i tonu mai ‘a e faihala mo e tonounou fakataki ‘a e Palemia mo e Pule’anga.

‘I he tafa’aki ‘e taha ‘oku ‘ikai toe veiveiua koe kuonga longo’a’a taha ‘eni ‘o e fonua makatu’unga ‘i he tu’unga faka-taki ‘oha Palemia.

‘Oku ‘i ai ‘a e fakame’apango’ia he me’a ko’eni kuo hoko ki he Letio 'a e fonua ka ‘oku ‘ikai ke kei ma’u ‘e he Letio Tonga & Televisone Tonga ‘a e tau’ataina fakamitia mo faka-fakamatala ka kuo hoko ko e misini ke vaka ai ‘a e tui mo e tataki fakapalataha ‘a e Palemia mo e Pule’anga ‘a ia ‘oku fa’a ui ‘i he lea faka-Pilitania koe propaganda machine.