Ko e ha 'a e Tonga mo'oni 'oku tau fiema'u? ^Featured

Tufuenga

Nuku'alofa

11 Me, 2018

Tangata’eiki:

‘Oku ‘iai ‘a ‘eku tokanga makehe ki he kaveinga ko ‘eni he ‘oku ‘iai ‘a ‘ene fekau’aki tonu pea mo e anga ‘a hono fakalele hotau pule’anga.Ko e kaveinga ko ‘eni na’e ‘ohake ia ‘i he talanga fakafonua na’e fakahoko ‘i he ‘aho 3 mo e 4 ‘o Mee ni 2018 ‘a ee na’e tataki ‘e he pule’anga mo e letioo Tonga pea ne fakahoko ‘a e talanga ko ‘eni ki he hall ‘o e Siasi Uesiliana Tau’ataaina ‘o Tonga ‘a ee ‘oku ‘iloa ko Epworth ‘i he Hala Tu’i ‘i loto Kolofo’ou.

Ko e fehu’i ‘eni ia kuo tuku mai mei he talanga fakafonua ‘a ee na’e taki tau mai ai ‘a e pule’anga ‘o ne fakamu’omu’a mai ‘a e sea mo e poate fakamafola lea ‘a Tonga mo e Letioo kae pehe ki he Televisone ki he kakai ‘o e fonua ke ‘oange ha’anau lau ki he kaveinga ko ‘eni. Koe’uhi ko e mahu’inga kaite au ‘a e kaveinga ko ‘eni pea mo e lelei fakalukufua ki he kakai ‘o e fonua ko ia ai ‘oku mahu’inga kiate au ke ‘oatu ha’aku tali ki he kaveinga mahu’inga ni.

Koe’uhi ko e fakalilifu mo e fakamanavahe ‘a e ta’efaitotonu ‘i hotau ki’i fonua kae pehe ki hotau ki’i pule’anga ‘oku makatu’unga mei ai ‘a ‘eku loto ke vahevahe atu ‘i he tafa’aki ko ‘eni. Ko e anga pe ‘eni ia ‘a ‘eku vahevahe tau’ataaina pe ia ‘a’aku fekau’aki mo e ngaahi mo’oni’i mo’oni ‘i he anga ‘o ‘eku a’usia,taukei,’ilo pea mo ‘eku vakai ki he ngaahi ngaue ‘oku hoko ki hotau fonua ‘i he famili,Siasi,pule’anga kae pehe ki hotau ki’i fonua.

Ko e taha he ngaahi kaveinga ‘oku mahu’inga ki he kakai hotau fonua ko e lotu. ‘Oku ‘iloa hotau ki’i fonua ‘i mamani ko e fonua Kalisitiane. Talu hono foaki ‘e he ‘Uluaki Fa hotau ki’i fonua ki he langi ke malu’i mei ai mo hono fai poupoua ‘e he kakai ‘o e fonua ‘a hotau fatongia totonu ko hono pukepuke ‘a e lotu ‘o hoko ko ‘etau mata’i koloa.

’Oku fesitu’a’aki ‘a e lotu lelei ‘a hotau Eiki pea mo e ngaue ta’efaitotonu ‘o hange ha laine palaaleli ‘o ‘ikai ha taimi te na fetaulaki ai.’Oku mahino mai mei he ngaahi palopalema ‘oku hoko ki hotau ki’i pule’anga ‘oku ‘ikai ko hotau palopalema ko e masiva he pa’anga, ka ko e masiva he faitotonu ko e palopalema lahi taha ia kuo fekuki mo hotau pule’anga ‘o a’u ai pe ki hotau fonua ‘i he ngaahi ‘aho ni.

Na’a tau pehe foki ‘i he kuohili ko e palopalema ki hotau fonua ko e ‘ikai ke ako lelei hotau kakai ka ‘oku to e ha mai ia he ngaahi ‘aho ni ‘o fakafehu’ia lahi ‘aupito ‘a e ‘alu ke lahi ange ‘a e kau ma’u mata’itohi kae to e hulutu’a ange pe ‘a e ta’efaitotonu ia.

Ko ia ai ‘oku lau ‘e he fu’u kakai tokolahi hotau fonua ni ‘oku mahu’inga ange ki ha taha ‘oku ‘ikai ke ma’u hano mata’itohi ka ‘oku ne fai totonu.Ka ‘i he tohi ni ‘oku ne pehe ‘e ia ‘e to e mahu’inga lahi ange kapau ‘oku ma’u ‘a e mata’itohi pea to e faitotonu he kapau ‘e fetaaki nima ‘a e ongo me’a ni pea ‘e iku lelei leva ‘a e ngaahi ngaue hotau ki’i pule’anga.

’Oku toki tanaki atu leva pe foki ki he ngaahi me’a ko ‘eni ‘oku ou lave ki ai ‘i ‘olunga ‘a e mahu’inga ke ohi hake ‘a ‘etau fanau ‘i ha ‘atakai ‘oku lelei pea tau’ataaina,faitotonu pea mo’ui ‘aki ‘ulungaanga ‘oku faka’Otua.’Oku toki tanumaki atu leva ki he ‘atakai ‘oku lelei ‘a e ngaahi ‘elemeniti mahu’inga ke ohi hake ai ‘a ‘etau fanau ‘o kamata mei ‘api ‘aki ‘a e ngaahi ‘elemeniti kotoa ‘o e pule lelei kae pehe ki he taki lelei.

Ko ia ai ko ‘eku tali fakahangatonu ki he fakakaukau ‘oku ‘omai ‘e he talanga fakafonua ne toki ‘osi “ ko e ha ‘a e Tonga mo’oni ‘oku tau fiema’u?” ‘oku anga pehe ni:

1. ‘E pau kiate kitautolu ke tau puke ke ma’u ‘o ‘oua na’a mole meiate kitautolu ‘a ‘etau tau’ataaina ki ha fa’ahinga me’a.

2. Kuopau kiate kitautolu ke tau tauhi mo pukepuke ‘a ‘etau tui fakakalisitiane he ‘oku fu’u mahu’inga lahi ki hotau fonua.

3. ‘E pau ke to e fakamalohi’i ange ‘a e tu’unga ‘o ‘etau ako ke ‘alu ki ha tu’unga pe levolo ‘oku to e ma’olunga ange ‘o hange ko e ako tekinikale kae pehe ki ha tu’unga ‘o e ‘univesiti ma’a hotau fonua.

4. Kuopau ke tau tauhi ke matauhi ‘a hotau ngaahi ‘ulungaanga tu’ufonua kotoa pe he ko ‘etau fakalakalaka ‘oku kamata ia mei he ngaahi me’a ko ‘eni.

5. Ko ‘etau tauhi ‘a hotau ‘ulungaanga tu’u fonua kuopau ke fakakau ki ai ‘a ‘etau pukepuke ke tu’uloa ‘a hotau Tu’i,Hou’eiki kae pehe ki hotau kelekele.

6. ‘E pau ke fakamalohia ke to e malohi ange ‘a ‘etu ngaue’aki ‘a e pule lelei tautefito ki he pule’anga mo e ngaahi Siasi kae pehe ki hono ngaue’aki kakato ‘a hono ngaahi ‘u ‘elemeniti kotoa pe koe’uhi he ‘oku tokoni lahi ‘a e ngaahi ngaue ‘a e pule lelei ki hono fakavave’i ‘o ‘etau fakalakalaka kimu’a.

7. Kuopau ke fakakau ‘i he’etau silapa ako ‘a hono ako’i ‘o e ‘olokaholo,faito’o konatapu,kava Tonga,fa’ele valevale ‘a ‘etau fanau fefine,ta’e ma’u ngaue,faihia mo ha to e ako pe ‘e fiema’u ke tanaki ki hono ako’i ki ai ‘a ‘etau fanau.

8. ‘E pau ke to e vakai’i ‘a e pule ‘a e lao ‘i hotau fonua pea fusi a’u ‘a e to’onga totonu ‘o e lao ki he taha kotoa ‘o ‘ikai ke to e fakalaulau tu’unga pe lau lanu pe ‘e filifilimanako.

9. ‘E pau ki he ngaahi pule’anga kotoa ‘i he kaha’u ke ne pulusi pea paaki ‘a ‘ene palani ngaue ‘i he ta’u ‘e fa kotoa pe ke ‘ilo ‘e he kakai ko e ha ‘a ‘enau fokotu’utu’u ki hono tataki mo fakalele hotau ki’i fonua.

10. ‘E pau ke to e fakatokolahi ‘a e kau memipa hotau fale alea.

Ko e ngaahi makatu’unga ‘eni ‘e hongofulu ko ‘eku tali ia ki he kaveinga ne tuku mai ‘i he talanga fakafonua ne tau toki situ’a mei ai ‘aia na’e pehe ai “ko e ha ‘a e Tonga mo’oni ‘oku tau fiema’u”

Faka’apa’apa atu

Eliesa Fifita-Tufuenga/Kolomotu’a.