Palēmia mo e Kapineti ‘oku totonu ke takimu’a ka 'oku 'ikai koe toi mei mui Featured
Palēmia 'Akilisi Pohiva
26 Fepueli, 2018. ‘Oku faka’ohovale ‘a hono fakahā ‘e he Palēmia ki he ongoongo a e Letiō Nu’usila ‘oku ‘ikai ke fu’u kau ia pe ko e Kapineti ha me’a fekau’aki mo ngāue ko’eni ki he fakaakeake ‘a e fonua meia Saikolone Gita he koe fatongia ia ‘o e NEMO.
‘Oku kau ‘eni ia he tali fakavalevale tapu ange mo e Palēmia pea ‘ikai ngata ai ‘oku mafola atu ki he ngaahi fonua mo e Pasifiki mo mamani ‘a e mata vaivai ‘oku ‘i ai ‘a e fa’unga taki ‘i he fonua pehe ki he fanofano ‘a e ma’u mafai (deny responsibility) mei he fatongia mafatukituki ko’eni.
Ko e Palēmia mo e Kapineti ‘oku totonu kenau taaimu’a he me’a kotoa pea kenau tu’u mai ‘o fakahoko ‘a e ngaahi tu’utu’uni faka-taki ka e ongo’i ‘e he fonua mo e kakai ‘oku nau malu pea tokangaekina kinautolu.
Kuo talaki foki ‘a e Lao Fakatu’upakē (Emergency) pea koe taimi ‘oku talaki ai ‘eni ‘i ha fa’ahinga fakatamaki ‘i ha fonua kuo pau ke nofo taha ‘a e mafai mo e faka’uto’uta ‘i he Palēmia mo e Kapineti pea kenau faitu’utu’uni (delegate) ‘a e mafai ki he ngaahi kupu ki lalo.
Ko e taimi ‘oku tō ai ha matangi ‘i he folau tahi pea ‘oku ‘ikai toe mohe ‘a e Kapiteni pehe ki he’ene kau ‘ofisa ma’olunga ka ‘oku nau ‘a’a kae ‘oua kuo matafi ‘a e fakaevaha koia.
Kapau ‘oku te’eki ke sai lelei ‘a e tengetange ‘o e Palēmia pea ‘oku ‘i ai ‘a e Tokoni Palēmia mo e kau Minisitā ka ‘oku ‘ikai ko hono tukuatu ‘a e fa’ahinga tali ‘oku ho’ata mei ai ‘a e tō nounou faka-taki mo e ‘ikai ke ‘ilo ‘a e me’a ke fakahoko.
‘Oku totonu foki ke ‘i ai ha komiti ngāue ‘a e Kapineti kenau muimui’i ‘a e ngaahi nga’unu kotoa fekau’aki mo e fakaakeake pea ko e Palēmia mo e Kapineti tenau faka’uto’uta ‘i hono tauhi ‘o e fetu’utaki mo e ngaahi Pule’anga muli ‘oku tokoni mai pehe ki he ngaahi kautaha tokoni fakavaha’a pule’anga pea ke ‘oatu ‘a e fiema’u ‘a e fonua ‘i he lēvolo koia pea fakahoko leva ia 'i he vave taha mo e taimi totonu.
Kaikehe kuo mahino mai foki mei he tali ‘a e Palēmia na’e ‘ikai ke fakahoko ‘eni pea ‘e ‘i ai ‘ene uesia ki he fonua he ‘oku ‘i ai ‘a e tui na’e toe mei lahi ange ‘a e tokoni ‘e mahua mai ki he fonua kapau na’e laini mu’a ‘a e Palēmia mo e Kapineti pea ko honau fatongia totonu ia.
Kuo mahino mai foki kuo ‘i ai ‘a e ngaahi kautaha tokoni kuo nau tau hangatonu ke fakahoko ‘a ‘enau tokoni koe fuoloa ‘a ‘enau fakatatali kiha faka’ilonga mei he Pule’anga.
‘Oku fakamālō’ia ‘a e ngāue ‘oku fakahoko ‘e he NEMO pehe ki he ngaahi kupu fekau’aki pea ‘oku ‘i ai pe ‘enau tu’utu’uni ngaue moe laini ‘oku lele ai ka ‘oku fiema’u lahi ‘a e ngaahi tu’utu’uni (directions) mei he Palēmia mo e Kapineti he ‘e tokoni lahi foki pea koe taimi ‘eni ‘a e tu’u fakataha.
‘Oku totonu mo taau ke ‘ohake ‘a e kaveinga ko’eni ‘a ia na’e me’a hangatonu ‘aki ‘e he Palēmia ki he Letiō Nu’usila pea fakamafola ‘i mamani he ‘oku fehu’ia ‘a e me’a ko’eni ‘a e Palēmia mo ‘ene fanofano me he fatongia fakataki pehe ki he’ene Kapineti.
‘Oku ne ‘oatu foki ‘a e ‘ata faikehe ‘o e fonua ki tu’apule’anga pea ‘oku fehu’ia ai foki mo e founga ‘oku fakalele ‘aki ‘a e fonua.
5 comments
-
Mou fanongo ki he News he letio ki he taaimu'a 'ae PM 'o Papua New Guinea he kumi tokoni kihe fu'u kakai na'e uesia 'ehe mofuike. Lea mai a Peter O'Neil he letio 'ene 'ofa kihe kakai mo 'ene palani kihe pa'anga moe ngaahi tokoni kehekehe ki he kakai na'e uesia. Koe me'a ia 'oku ui koe taki. Kehe atu pe pm ia 'ae pitoa kuo lele ia 'o toitoi hotele koaa mo take e back seat. Bull crap!!
Moe me'a 'e taha, koe nofo hotele koaa koe me'a'ofa ange ki ai. 'Oku 'ikai koaa mahino ki ai koe kakai levolo ma'olunga pehee 'oku tapu ke nau tali ha fa'ahinga me'a'ofa pehee, he koe kamata ia 'ae corruption. Koe kau minisita ena moe kau taki he fonua muli kuo nau fakafisi ko hono toki 'ilo hake ne nau tali e ngaahi me'a'ofa mei he kau pisinisi moe kakai kehekehe. Ka koe 'atunga foki ia 'ae ngangau, ta'emaa'usia, mio'i moe anga he tupu pakupaku, kuo 'oho noa'ia holo pe he manumanu. Pea puna hake 'ene ki'i fanau kaaimu'a 'o tala koe me'a'ofa, sio honau pakupaku 'oku 'iai ha pm 'I mamani te ne tali ha me'a'ofa pehe. Fielau koe talu e tupu ...... -
Koe tuku e fu'u kakai poto hotau kolo na'a nau oo o ako pea osi enau ako i muli pe nau foki atu 'o fklele enau pisinisi pea nau tokoni pea nau poto he fetu'utaki moe ngaahi fonua muli pea te nau ongo'i ae kolo kae ikai 'aa honau mata, mahalo na'e sai pe 'a Akilisi ia ka koe vale kai siaine ae kolo pea mahalo kuo fonu a sopu ia he kakai ha'u mei tahi pea sai ai leva ko ena kuo nau a'u pe ki ai.
-
Oku toki ha mahino mai heni e ngata'anga 'o e Taki ko'eni. Ko e tukutoi pe mei mui o 'ikai lava 'asi ke sio mai e kakai na'a ke takai holo o talaki kiate kinautolu ho'o tui teke fakalele mo ho'o kau kaunga PTOA e fonua o mahulu hake mei ha toe Taki kimu'a o Tong\a.. Aho ni kuo mahino mai oku ikai ko ha Taki mo'oni koe o e fonua he oku ke unga pe mei mui o fakasio mei ai lolotonga e fekuki 'a e kainga Tonga moe faingata'a lahi kuo te'eki ke nau mataa .. Kuo osi atu 'eni e mate moe ngaahi accident he hala ko loto ke asi mai e Taki o lea ki he fonua mo fai ha fie kaungamamahi mo e ngaahi family he mole kuo hoko ki he fonua o hili atu ki he faingata'a kuo omi e Gita...
Kaekehe kuo mu'a mai 'ene fakamatala feinga liliu fakapolitikale 'ana mo 'ene tukutoi holo he ngaahi hotele tokua koe me'a'ofa pe he oku fonu honau 'api... Malie lahi e toi 'a e Taki... Tonga mou ofa a o sio pea 'a'aa o fakatokanga'i e fangota 'a e Taki mo hono famili mo hono kau ofi ...
Malie PM a e kakai... -
Tapu ange moe Palemia 'o Tonga ka 'oku tonu ke fai hano sivi fakaikiki pea vaka'i e tu'unga faka'atamai (mental health fitness test), pe 'oku kei taau koaa ke hoko atu pe 'ikai. Ko e taki koia 'oku 'atamai masila pea toe mohu founga (hange ko King David he tohitapu) he'ikai tene tukuange e sipoti 'a e Pasifiki mo tukuange pe ki he NEMO ke 'alu ta'e kapasa. Kou fokotu'u atu ki he Palemia ke fakafisi 'aki 'a e 'uhinga koe "Medical Ground", "Illness", etc he koe founga faka-mamani lahi pe ia 'oku ngaue'aki he kau taki faka-politikale lahi 'i mamani. 'Uhinga 'oku 2: 1) keke malolo pe ki 'api 'o ma'u vahenga malolo ki he mate (lolotonga ho'o palemia pea toe kau lelei ki ho'o mo'ui); 2) tukuange e fatongia ki ha taha tene lava 'o fataki 'a Tonga ki ha tu'unga 'oku toe lelei ange. He kuo felea e kau ako lelei 'a Tonga pea toe poto'i faka-taki.
Koe NEMO koe me'angaue pe ia. Fiema'u ha taki ke ne fakahaohao atu e vaka ki ha taulanga 'oku uu - koe'uhi kae taufonua e folau. He ka 'ikai pea e mo'oni leva e lau 'a e 'atikolo ko eni: Palēmia mo e Kapineti ‘oku totonu ke takimu’a ka 'oku 'ikai koe toi mei mui..........malie lahi e fo'i fifili ko eni! -
Sai 'aupito ke 'ilo ai leva 'e mamani 'ene vale he taki moe 'ikai 'iai ha'ane palani ngaue. Koe hoha'a e fakaanga moe ngutulau holo kae toe lele 'o toitoi, koe 'ikai 'ilo e ngaue ke fai. Pe koe tuku atu kia dpm 'oku 'ange'ange e tama he tamahine, ke ha'u mo hono manafau floorshow 'o fefe 'alaa ai!! Koe toe toi holo he na'e fie taki pule'anga ke ha, pea fai mo 'alu ki 'api kae 'alu atu e kakai 'oku nau 'ilo lelei e ngaue 'o fakalele. Koe ki'i kapineti katuni fakaoli, hala kenau 'ilo ha me'a. Koe ngutulau pe moe takitaha fa'o hono kato 'oku nau poto ai. 'Alu a ki 'api 'akili kapau kuo maha ho'o ki'i 'oa 'esi taha na'e talu ena ho'o 'efi takai holo e ta'u eni 'e 30 tupu!!. Pea tuku e fa'a lau political reform moe fakaoli, he'ikai teitei hoko ho'o kii me'a ko ena 'oku fakakaukau'i. Kuo tokolahi e kakai kuo nau tafoki mei a koe he'enau toki 'ilo hake ho lanu totonu. Kae sai ke sio kiai a Sopu mo Tt1, ki ho'o 'elelela hotele ka nau inu e ano he 'aho kotoa. Sai 'aupito, mou kana hake ena.