Fakapa’anga ‘e he Pule’anga Tongá ‘a e langa fōsoa ‘o Pangai, Ha’apaí Featured
Nuku'alofa, 19 'Aokosi 2015. Na’e tanupou ‘e he Palēmiá, Hon. Samuela ‘Akilisi Pōhiva, ‘a e fōsoa fo’ou ma’a Ha’apai ‘i he ‘aho Tusite 11 ‘o ‘Aokosi ‘i Pangai.
‘Oku fakafuofua ki he TOP$400,000 hono mahu’ingá ‘o fakapa’anga pē ‘e he Pule’anga Tongá. ‘E lele he mita ‘e 200 mei he tafa’aki ki tahi fehangahangai mo e ‘Ofisi Kōvana Ha’apaí ki he Palasi Tau’akipulú. Kuo kamata ‘a e ngāue ki hono faka’ata’atā e konga ko eni ‘e fai ki ai ‘a e ngāué pea ‘oku fakafuofua ki he mita nai ‘e 6 ki tahi.
Ko e fōsoá ni ko e talu eni ‘ene maumau mei he ngaahi matangi talu mei he ta’u 2010 ‘o a’u mai ki he saikolone fakatalopiki ko ‘Ieni ‘i he konga kimu’a ‘o e ta’u kuo ‘osí pea kuo kamata ke ‘auhia e kelekelé he ngāue a e tahí. Ko e ngāué ‘oku fakahoko pē ‘e he Potungāue ki he Ngaahi Ngāue Lalahi ‘a e Pule’angá pea ko Pesalili Tu’iano, ‘Ofisa Pule Ngāue Le’ole’o ‘a e Potungāue ki he Ngaahi Ngaue Lalahi ‘a e ‘enisinia sivile ‘oku ne tokanga’i ‘a e ngāué.
Na’e me’a ‘a e Palēmiá felāve’i mo e liliu ki he fōsoá makatu’unga he feliuliuaki ‘o e ‘eá mo fakahā ko e anga pē ia ‘o natulá, ka na’e tu’unga ia he ko Ha’apai ko e kakai lotolahi mo ivi lahi pea siololoa ki he tūkunga ‘o e mo’uí.
Na’a ne me’a kuo holoa e ivi feinga ‘o e kakai Ha’apaí tupu mei he fakafalala ki he famili ‘i muli pea mole ai ‘a e founga ne teu’i’aki ‘a e kakai e fonuá ke fepaki mo e faliunga ‘o e mo’uí. Na’a ne lave ai ki hono to’o ‘e he ngaahi fakalakalaká hangē ko e telefoni, ‘uhila mo e saliote misini, ‘a e ivi ngāue ‘o e kakaí ka nau fakafalala ki he ngaahi me’angāue ko ení ‘o ‘ikai toe ope atu e fakakaukau he ‘oku ‘ikai ha ngāue ‘e lahi ko e lotó pē mo e poupou ka e lava ha ngaue.
Na’a ne kole ki he kaingá ke nau fetākinima fakataha pea ke tohi tongi ‘a e ‘ofa he fonuá honau lotó pea lau pe me’a kotoa ko ‘enau me’a he neongo ‘etau masivá ka tau fiemālie pē he me’a ‘oku tau ma’ú. Na’a ne kole ki he kainga ke faka’aonga’i honau iví kakato kae fakalakalaka ‘a Ha’apai.
Ko e me’angāué mo e maka ke fakahoko’aki ‘a e langa fōsoá ko e naunau kotoa pē ia ‘a e Potungāue Lalahí pea ‘oku fakafuofua ‘a e ngāué ke kakato ‘i ha mahina ‘e 6-12. Ko e ngāue eni ‘e malava ke ma’u ngāue ai ‘a e kakai ‘o Ha’apaí,
Ko e ouau tanupoú na’e tataki ‘e he kau hiva ‘o e Siasi Uesiliana ‘o Pangai/Hihifo pea ko e lotu fakatapui na‘e fakahoko ‘e he Faifekau Sea ‘o e Vahefonua Ha’apai ki he Siasi Uesilianá, Faifekau Toketā Tevita Mohenoa Puloka. Na’e me’a he polokalamá ni mo e ni’ihi ‘o e kau Minisitaá; Kōvana Ha’apaí, Fakafofonga ‘o e Kakai ‘o Ha’apai 12 ki Falealeá mo e kau fakaafe tokolahi.
NGATA’ANGA
Tukuatu mei he:‘Ofisi ‘o e Palemia, Pule’anga Tonga, Nuku’alofa, Tonga.Tu’asila:Taufa’ahau Road, P.O. Box 62.Tel: (676) 24 644 Fax: (676) 23 888; Ngaahi Faka’eke’eke- Email: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
4 comments
-
Koeha ku 'ikai ke 'ai mai ai mo e fosoa talihau hono fakapa'anga 'e he Pule'anga. Hange 'oku meimei unfair, ku 'omai pe ho'o mou lavame'a 'i Ha'apai kae 'ikai 'omai ho'omou holokime'a 'i Vava'u e!
-
'OKu tau faktauange pe ke fai ha ngaue ki heni 'a e Kovana Ha'apai mo e kau fakafofonga 'o Ha'apai kae tautau tefito ki he fakafofonga 'oku kau kiai 'a Pangai mo Hihifo (Tongoleleka). Vakai'i e palani he'e pau'u 'a e potungaue MOI he ki'i fakatamulu ko 'ena kuo nau fakaha mai he taa. Ko e fakahoha'a ko 'eni ke ngaue kia 'a e fakafofonga Ha'apai na'a toki hahaka hake he vakai'i e ngaue ni kuo hiki 'a e MOI ia mei he ngaue ni.
Malo -
'Oku totonu ia ke fetongi a Lavulavu ia mei he MOI pea toki fai a e ngaue koeni he koena ne tau fanongo he lau mai hono tohi faka'ilo, nae langa e fosoa o Talihau tonu ki he 300m langa pe 80m ia, pea vakai'i na'a toe fakaheka mai hono foha 'ona mo ene kautaha langa ke fai e langa koena o Haapai. Ofa mai aa Kapineti 'o 'a'aa he kuo faangota e tama ia he taumata'u 'a e lulutai ee ...
Ofa mai aa Palemia fakahiki'i pe fetongi ho'o Minisita he koena kuo faka'ilo ki he ngaue hala, lava hono fakatonutonu pea mahino pe 'oku tonuhia pea toki fakafoki mai -
Ko e ngaue foki ko 'eni ne tali ia 'e he komiti Environment Assessment Committee mo hono ngaahi makatu'unga. Ko e loloa ko e mita pe 'e 200. 'OKu tau fatauange pe 'e fakahoko e ngaue ko 'eni 'o fakatatau ki he palani ne 'osi fokotu'u ke fakahoko 'aki. Ko e 'ata ko 'eni 'oku ha mai 'oku kehe ia mei he palani ne ha he lipooti EIA. 'Oku totonu ke fokotu'u 'ehe pule'anga 'a e 'Atakai ke nau vakai' i 'a e ngaue 'a e MOI pe 'oku tatau mo e me'a na'e tali. Na'e totonu foki ke hanga 'e he MOI 'o sivi e ngaue ko 'eni. Me'apango ia kuo nau fakahoko pe ngaue pea ngalingali te nau pule'i pe 'a e fotunga 'e 'ai kiai 'e fosoa 'o Lifuka. 'Oku totonu ke tokanga ki heni 'a e Kovana Ha'apai mo e kau fakafofonga Ha'apai mo hono kau nopele (Hufanga fe fakatapu) na to e lahi ange maumau he sipinga fosoa ko 'eni 'oku 'asi mai he taa ko 'eni.
Malo