Kohai ‘oku ‘i ai ‘a e totonu ki he Ngāue Fakamea’a mo ‘etau ngaahi ‘Ilo Tu’ufonua mo e Kupesi? ^Featured

‘Oku ‘ikai ngata ‘i he hikitō ‘a e kualatī (quality) mo e kakano ‘o ‘enau ngāue ka ‘oku toe hiki mo e mahu’inga faka-Komesiale ‘o ‘ikai lau kiai hono fakatokanga’i fakamāmani lahi.

Kuo tau a’u mai foki ‘eni ki he kuonga kuo fakalakalaka ki mu’a ‘a e founga hono lēsisita ‘a e ‘ilo mo e ngāue fo’ou (trademark, patent & copyright) pea ‘oku mahu’inga leva heni ke tau sio ki hano tali ‘o e fehu’i ko’eni ‘oku hā atu ‘i ‘olunga ‘a ia ‘oku kamata ke ho’ata mai ‘oku fai hono tālanga’i ‘e he kau ‘Ātisi mo e kakai ‘oku nau fakanimaka ‘i he ngāue fakamea’a.

‘Oku ho’ata mai foki ‘oku ngali nonga pē mo melino ‘a Tonga ni ia ka ‘oku lahi hono ‘ohake ‘a e kaveinga ko’eni ‘e he’etau kau ‘Ātisi ‘oku nau nofo mo ngāue ‘i muli. Kapau leva ‘oku fakahoko ha fakakikihi pē ko kohai ‘oku totonu kene lēsisita ‘a e ngaahi ‘ilo tupu’a ko’eni pea ‘oku totonu leva ketau toe fakaloloto atu ‘etau fakakaukau pea ke toe lelei ange mo ‘etau faka’uhinga.

‘Oku ‘uhinga ‘eni he ‘e malava ‘e he fa’ahinga to’onga fakaaoao pe siokita nai ko’eni ‘o ta’ofi ke ‘oua na’a toe ‘i ai ha totonu ia ‘a e tangata’ifonua mo e fefine’ifonua Tonga ia ke toe ngāue fakamea’a he kuo ‘oku ‘osi lēsisita mo pule’i ‘e Sione ia mo Mele ‘a e kupesi ko e A mo e E pē ko e fa’ahinga lālānga ko e F mo e H kuo ‘osi lēsisita ia ‘e Paula mo Kalo 'o a'u ai pe ki he ngaahi 'āati mo e ngāue fakamea'a kehe.

‘Oku mahino pē foki ia ‘oku lava 'o fakalakalaka’i ‘a e ngaahi fakakaukau ki he ngāue fakamea'a pea ma'u mo e ngaahi ‘ilo fo’ou (new inventions) mei he ngaahi ‘ilo tu’u fonua ‘o hangē ko e kupesi, lalava, tā tongitongi mo e founga lālānga ‘o tatau pe he fala, ta’ovala, kato mo e hā fua ka ‘oku ‘ikai ‘uhinga ia ko ‘etau ngaahi ‘ilo tupu’a kuo ma’u ia mo fālute ‘o lēsisita ko e ngāue pe ia ‘a ha tokotaha pe koha kulupu pe fa’ahinga, matakali ‘o a’u ki he ha’a.

‘E malava pe kenau toki fakalakalaka’i ‘a ‘etau ngaahi ‘ilo mo e koloa tu’ufonua kiha tu’unga ‘a ia ‘e toki malava mei ai ke fakapapau'i mahino ko ‘enau ‘ilo fo’ou pea kenau toki lēsisita mo fakamahino kā ‘i he taimi tatau ‘oku ‘ikai puli ai ‘a e fo’i mo’oni ko’ene tukutuku’au mai mei he koloa tu’ufonua mo e ‘ilo ‘oku ‘i ai ‘a e totonu kiai ‘a e Tonga kotoa.

‘Oku ‘i ai ‘a e manavasi’i ki he ta’au ko’eni ‘oku tau lalaka atu kiai telia ‘a e si’i kakai masiva 'oku malava kenau tu'u lavea ngofua ki heni he ko e ngāue fakamea’a ‘oku malava ke fakahoko ‘e he kakai ‘o e fonua ‘i he levolo kotoa ‘o tatau pe mei he ma’ulalo ‘o a’u ki he ma’olunga pea ko e konga ia hotau tukufakaholo ‘oku fiema’u ke tauhi mo fakatolonga.

‘Oku mahino ‘a e fakalakalaka ‘a e ngāue fakamea’a ‘i Tonga ni he ngaahi ta’u si’i kuo tau situ’a kiai pea ‘oku 'i ai moe ngaahi polokalama tokoni 'oku nau poupou ki heni. 'Oku ‘ikai puli ‘ene tokoni ki he ‘ikonomika ‘o e fonua tukukehe ange ‘a e tui ko e taha ‘eni ‘o e poutuliki hotau ‘ikonomika pea ‘oku malava ke a’u hono momona ki he lēvolo kotoa ‘o e sosaieti.

‘Oku mālie he ‘oku toe ho’ata mai pe foki fakamamani lahi ko e ngaahi kupesi ‘oku tau tala mo taukave ko’etau ngaahi ‘ilo fakafonua ‘o hange ko e Fata ‘o Tu’i Tonga, Tokelau Feletoa, Veimau, Manulua, Kupenga, mo e hā fua ‘oku toe ma’u pe foki mo ia ‘i he ngaahi pēteni (pattern) ‘a e faka Uēsite mo e toenga ‘o mamani.
Kapau tetau hanga ‘o kumi ‘i he vahaope ‘i he kūkolo (google) ‘a e lea pēteni (pattern) pea ‘oku pu’aki mai ‘e he pēteni ko’eni ‘a e ngaahi kupesi ‘e lau afe ki he kilu mo e miliona ‘a ia ‘oku fa’o ‘i loto ai mo e ngaahi ngāue ‘oku tau tala mo taukave ko’etau ‘ilo mo e ‘etau ngāue tu’u fonua.

Ko e poini heni ko ‘etau foki ki he fehu’i ‘oku tuku atu ‘i ‘olunga mo toe fakaloloto atu ‘etau ‘ilo mo ‘etau fekumi pea ke fakamahino ‘oku si’isi’i ke ‘i ai ha taha ‘e ‘i ai hano ‘api tukuhau he mala’e ‘o e ngāue fakamea’a mo e ‘āati. 'Oku 'i ai pe ‘a e ngaahi fāmili mo e ngaahi hako ‘oku nau fakatolonga mai ‘a e ngaahi ngāue nimame'a'a ko kinautolu na’a nau fakahoko mo taukei’i talu mei ono’aho pea 'oku 'ikai 'uhinga ia 'oku tapu ke toe fakahoko 'eha taha 'o hange 'oku 'ilo kiai pea 'oku hoko 'i he fonua.

‘Oku tau polepole mo fakamālō’ia ‘i he tokolahi ‘etau kau ‘Ātisi mo ‘etau kau ngāue fakamea’a kuo nau ‘ave ‘a e fonua ki he tumutumu ‘o e Kolope pea ‘oku tau fakafeta’i he ‘oku kau ‘a e fo'i piliote 'i he lau 'i he mala'e ni ka ‘oku mahu’inga pe foki ‘i he taimi tatau ketau fakamahu’inga’i ‘a e totonu ‘a e Tonga ki he ‘ilo mo e poto tu’u fonua he ko’etau koloa tukufakaholo.

‘Oku ‘amanaki kamata foki ‘i he ‘aho ni ‘a e Konifelenisi Lahi ‘a e kautaha ‘a e kau Ngāue Faka ‘Āati ‘a e Pasifiki (Pacific Arts Association Pacific Chapter) ki he Senitā Fakataha’anga Fā’onelua pea ‘oku ne fakamahino mai heni ‘a e mahu’inga ‘o e ‘āati mo e ngāue fakamea’a ki māmani, pasifiki mo Tonga ni. 'I he taimi tatau 'oku fiema'u ke tau fengāue'aki mo fakamahu'inga'i 'a e totonu 'a e Tonga ki he 'ilo mo e poto faka-Tukufakaholo.