Hoko e faingata'a ko e tapuaki ki he fonua ^Featured

Kuo hoko 'a e ngaahi fakatamaki ‘i he kamata'anga 'o e ta'u 2022 ko e ako’anga mo e lēsoni ki he Tonga kotoa pea ‘oku ne ‘omai ‘a e ngaahi mo’oni’i me’a kehekehe ketau sio mo ako mei ai.

Ko e fo'i taimi ia 'e 'ikai mangalo 'i he hisitōlia 'o e fonua pehe ki he kakai Tonga na'a nau taukei'i 'a e taimi na'e hoko ai 'a e mapuna 'a e Mo'ungaafi Hunga Tonga Hunga mo Ha'apai.

Ko e fakatamaki ‘eni ‘oku kei ngangau’ulu ai ‘a e kau saienisi ‘o mamani mo e kau mataotao ‘i he fakamatala mo e fakatotolo ki he peaukula mo e mo’ungaafi ‘i hono feinga’i ke fakamatala’i ‘a e ‘uhinga na’e kei mo’ui ai mo hao ‘a e kakai ‘o e fonua ‘i ha fu’u taufa kafakafa pehe fau pea tataai taha 'ene hoko 'i he tu'u 'a e mamani.

‘Oku fakaofo fau ‘a e talanoa ‘a e ngaahi kautaha ongoongo mo e ngaahi fonua ‘o mamani ki he fakatamaki na’e hoko ‘i Tonga ‘i he efiafi ‘o e ‘aho 15 ‘o Sanuali 2022 pea koe hako tupu ‘o e fonua ‘e ‘ikai ngalo ia he’enau manatu ‘a e ‘uha maka, kaupo’uli ’a e fonua pehe ki he efu, hola ki he feitu'u ma'olunga mo e fakamanavahē ‘a e pā ‘a e mo’ungaafi ‘a ia na’e ongo’i mei Nu’usila mo Fisi pea a’u ki Saute ‘Amelika mo Alsaka.

'Oku toe fakaloloma ange 'a e kei fakaakeake faka'atamai 'a e kainga ia 'o 'Atataa, Mango, Fonoi pehe ki he tukui motu na'e fa'aki tonu ai 'a e peaukula pea toe ofi ange ki Hunga Tonga mo Hunga Ha'apai.

Ko e fakatamaki ko’eni ‘oku ne ‘ave ‘a Tonga ‘o toe ‘iloa ange ai ‘i he kolope pea ‘ikai ngata hono fakatokanga’i fakamamani lahi ‘o Tonga ka ‘oku ne toe ‘omai ‘a e ngaahi tokoni lahi faufaua ‘i he pa’anga mo e koloa ki he fonua.

‘Ikai ke fuloa mei he ‘aho 15 ‘o Sanuali koe uike pe nai ‘e 2 mo e ngaahi ‘aho kuo ofongi ‘a e tu’uta ‘a e Covid-19 ‘i he ‘Otu Felenite pea kamata mo e fakataputapui (lockdown) ‘a e fonua ‘a ia ‘oku toe hilifaki atu pe ‘eni he funga 'o e  lolotonga ‘a e fakaakeake ‘a e fonua mo si'i kakai tautautefito kiate kinautolu na'e hukitonu ai 'a e fakatamaki.

‘Oku si'i tali pe ia ‘e he fonua mo e kakai ‘a e ongo taufa ko’eni ‘oku hoko pea nau kei fakafeta'i he me'a kotoa 'oku 'omi 'e Sihova ka ‘oku mahino mai ‘a e ngaahi lēsoni lahi ‘oku ako ‘e he Kau Ma’u Mafai mo e Pule’anga ‘i he ongo peau ko’eni pea ‘oku ne ‘omai māmālie ‘a e taukei ange ‘i he mo’ui mateuteu ‘o tatau pe ‘a e kakai ‘o e fonua mo e Pule’anga pehe ki he ngaahi kupu fekau’aki pea kau atu kiai 'a e ngaahi fonua moe ngaahi kautaha muli 'oku nau fai tokonia 'a Tonga.

‘Oku ‘ikai fai ha lau ia ki he ‘aukau mai ‘a e ngaahi tokoni mei Tu’apule’anga pehe ki he ngaahi kautaha tokoni fakamamani lahi pea ‘oku ne lalanga ‘a e ngaahi vā fengāue’aki fo’ou ‘i he ngaahi ‘elia fo’ou ‘a ia ‘oku mahino ‘ikai ha toe veiveiua ‘e tokoni lahi 'eni ia ki he fonua ‘i he kaha’u pea ‘oku mahu’inga ia ki he mo’ui mateuteu angekakai  tukukehe ange ‘a e langa fakalakalaka faka-‘Ikonomika.

‘Oku fiema’u leva ia he taimi pehe ni ke tu’u fakataha ‘a e fonua pea holoki mo e ngaahi ‘ā vahevahe kae fetakinima ‘a e fonua pea tu’u fakataha ‘i he fakaakeake mei he mei he ongo peau ta’ane ko’eni.

Ko e tapuaki ‘eni ia ki he fonua ke fakafo’ou ‘a e ngaahi me’a lahi ‘i he tapa kehekehe ‘o e mo’ui pea ke tau toe mateuteu ange ke talia ‘a e ngaahi pole fo’ou ‘o e mo’ui ‘a ia na’e ‘ikai ketau anga maheni ai pea ke me’angāue lelei ‘aki ‘a hono toe fakatokanga’i makehe ko’eni ‘o Tonga mei he Kolope ke hoko ia koha makatu’unga ke langa hake ai ‘a e fonua.

‘Oku toe mahu’inga foki ‘i he taimi tatau ketau vakai lelei ki he tu’unga ‘o ‘etau ngaahi mo’ui faka-sino mo faka-laumālie pehe ki hotau ngaahi ngafa ‘i he tapa kehekehe ‘o e mo’ui pea fakatonutonu mo fakafo’ou ke taau mo e ngaahi me’a ‘oku hoko hotau ‘ātakai.

‘Oku liliu leva mei heni ‘a e ngaahi faingata’a ‘oku fehangahangai mo e fonua ko e hu’unga tapuaki ‘o hange koe lau ‘a e Himi ‘a e Siasi Uēsiliana Tau’atāina ‘o onga “Hili ‘a e La’ala’ā ‘e tō ‘a e ‘Uha.