Tu’unga Falala’anga CEO Fo’ou ‘a e Potungāue Tanaki Tukuhau mo e Kasitomu ^Featured

‘Oku malava pē ke fakalea koe fakapale faka politikale hangē koia kuo toutou ‘ohake ‘e he ngaahi Mītia ka koe poini mahu’inga heni ke fakahoko ‘i ha makatu’unga ‘oku hohoa tatau mo hono tu’uaki ‘o e pule lelei, ‘ata ki tu’a pea ke taau mo e vakai atu ‘a e kakai 'o e fonua. ‘Oku mole ke mama’o ha taaufehi’a pe koha loto ‘oku ‘ikai hangamalie heni ka ‘oku makatu’unga ‘i he ngaahi mo’oni’i me’a ‘oku hā atu ‘i lalo ‘a ia ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi fakamatala falala’anga mo e ‘ilo fakahangatonu kiai. ‘Oku ‘i ai pea mo e tui ta’e toe veiveiua koe fatongia totonu ‘eni ke fakahoko telia ‘a e lelei fakalukufua hotau fonua ni.

‘Oku faka’ohovale ‘a e hā mai ‘i he Ongoongo Tukuatu ‘a e ‘Ofisi ‘o e Palēmia ‘i he ‘aho 30 ‘o Ma’asi ‘a hono talaki faka’ofisiale ‘a hono fakanofo ‘o Kulufeinga ‘Anisi Bloomfield ki he lakanga ko e CEO pe koe ‘Ofisa Fakahoko ngāue Pule ‘a e Potungaue Kasitomu mo Tānaki Tukuhau. ‘Oku ‘ikai puli ‘a e ako lelei mo e taukei ngāue ‘a e tokotaha ni pea ‘oku mahino pē ia ka ‘oku fehu’ia ‘a hono tu’unga falala’anga ‘o makatu’unga ‘i he ngaahi mo’oni’i me’a ko’eni ‘a ia ‘oku tuha mo taau ke ‘ilo kiai ‘a e kakai ‘o e fonua.

Na’e hoko foki ‘a e tokotaha ni koe ‘Ulu ‘o e Kautaha ‘oku ‘i he malumalu ‘o e Va’a Faka Sekelitali ‘a e Ngaahi Fonua ‘o e Pasifiki (Forum Secretariat) ‘a ia ‘oku ‘iloa koe OCO (Oceania Customs Organisation). Na’e a’u mai ki he ta’u 2013 na’e mahino 'e ‘ikai toe fakalōlōa ‘e he Kautaha ni ‘a e konituleki ‘a Kulufeinga ‘Anisi Bloomfield pea na’e ‘i ai ‘a e ngaahi makatu’unga kiai.

Lolotonga ‘a e faka’osi’osi ‘a e fakahoko fatongia ko’eni ‘a Bloomfield ki he OCO na’a ne fakahoko ai ha tohi tala ngāue ki he lakanga na’e ‘ataa pea ‘i he malumalu ‘o e Potungāue Fefakatau’aki, Takimamata & Ngaahi Ngāue ‘a e Kakai ‘a Tonga ‘a ia koe Fakafofonga ‘o e Fefakatau’aki (Trade Representative). Na’e fakahoko mo e fokotu’utu’u kene fakafofonga'i ‘a e fonua ‘o nofo mo fakahoko ngāue mei Nu’usila pea kene ngāue mei he ‘Ofisi Fefakatau’aki ‘a e Pasifiki (Pacific Trade & Investment) ‘a ia ‘oku fakapa’anga ‘e Nu’usila mo ‘Aositelelia kau atu ki ai mo e ‘Iunioni ‘a ‘Iulope.

Na’e tu’uaki ‘a e lakanga ni pea tohi mai leva kiai ‘a e kakai lelei mo taukei ‘o kau ai ‘a Bloomfield. Na’e fakahoko kakato ‘a e ngāue ki hono fili ‘o ha fakafofonga ‘o fakatatau ki he ngaahi tu’utu’uni ngāue mo e lao pea ma’u ai ‘a e lakanga ko’eni ‘e Bloomfield.‘I he lolotonga ‘a e teuteu ke fakahū ki he Kapineti ke aofangatuku hono fakanofo ‘o Bloomfield ki he lakanga ni kuo a’utaki atu ha tohi mei he Poate ‘oku nau fakalele mo pule’i ‘a e OCO pea koe taimi koia koe teemi ia ‘o Tonga ni ke Sea ‘i he Poate ko’eni. Ko Daphney Stone na’a ne fakafofonga’i ‘a Tonga ‘i he fatongia ko’eni ‘i hono lakanga ‘i he taimi koia koe CEO lolotonga ‘o e Potungāue ki he Pa’anga Hū Mai mo e Kasitomu.

Ko e tohi ko’eni na’e a’utonu pe ‘a Stone ki he ‘Ofisi ‘o e Potungāue Fefakatau’aki, Takimamata & Ngaahi Ngāue ‘a e Kakai ke fakahoko fakahangatonu ki he Minisitā ‘o e Potungāue ‘i he taimi koia ‘a e hoha’a ‘a e Poate ‘a e OCO. Na’e hā ‘i he tohi ni ‘a e ta’efiemalie ‘a e Poate ki he fakahoko fatongia ‘a Bloomfield koe ‘Ulu ‘o e OCO ‘o kau ai ‘a hono tukuaki’i ki hono ngāue ta’efakapotopoto ‘aki ‘a e Pa’anga ‘oku fakafuofuoa hono mahu’inga ki he pa’anga ‘e taha miliona Fisi (1,000,000 FJD) ‘a ia ‘oku lolotonga  fakahoko ‘a e ngāue kiai ‘a e Poate mo e Va’a Sekelitali ‘a e Pasifiki (Forum Secretariat).

Na’e toe 'ave fakahangatonu foki ki he Potungāue ‘a e hoha’a mei he ‘Ofisi Fefakatau’aki ‘a e Pasifiki (Pacific Trade & Investment) ‘a ia ‘oku tu’u ‘i ‘Aokalani Nu’usila ‘o fakahā ‘a ‘enau hoha’a ki hono teu fakanofo ‘o Bloomfield ki he lakanga ni ‘o kau kiai mo ‘enau fokotu’u mai ‘e ‘ikai faka’atā mai ‘a e ‘ofisi ke ngaue’aki ‘e Tonga ni kapau ko e tokotaha ‘eni ‘e fokotu’u ange. Ka neongo 'eni na’e fakahū foki ‘a e fokotu’u (submission) ‘a e Potungāue Fefakatau’aki, Takimamata & Ngaahi Ngāue 'a e Kakai ki he Kapineti ‘o fakatatau mo e ngaahi tu’utu’uni ngāue mo e founga hono fakahoko (process) pea na’e ‘ikai ke tali ‘eni ‘o makatu’unga ‘i he lāunga mei he Poate ‘a e OCO ‘o ‘ikai lau kiai ‘a e ngaahi ‘uhinga fakamolale na’e ‘ohake fekau’aki mo e tokotaha ni.

‘Oku fehu’ia foki ‘a hono fokotu’u ‘o e tokotaha ni ki he lakanga mahu’inga ni ‘o hangē koe ngaahi ‘uhinga/mo'oni'i me'a ‘oku hā atu ‘i ‘olunga. ‘Ikai ngata ai ka ‘oku ‘i ai ‘a e fifili pe ‘e fēfē ‘a e vakai mai ‘a e ngaahi fonua memipa ‘i he Kautaha ‘a e Kau Taki ‘o e Pasifiki pehē ki he Va’a Fakasekelitali ‘a ia ‘oku fakamalumalu ai ‘a e OCO ki hono toe fokotu’u atu ‘o e matāpule ni.

‘Oku ‘ikai lau ki heni ‘a e Poate Pule ‘a e OCO ‘i he mahino koe tokotaha ni ‘e kei hoko atu pe ‘a e fengāue’aki ‘i he malumalu ‘o e lakanga kuo fokotu’u ia kiai ‘e he fonua ni. ‘Oku mahu’inga fau ke fakahoko ha vakai lelei ki he fokotu’u lakanga ko’eni telia hotau vā fakavaha’a Pule’anga kae tumu’aki ‘a e mahu’inga ke tau toe vakavakai lelei ki hono sivisivi’i ‘a e kau kanititeiti ‘oku nau tohi kole ki he ngaahi lakanga ma’olunga mo mafatukituki ‘i he fonua.

Ko e me’asivi faka’osi foki ki he fokotu’u lakanga ma’olunga pehe ni koe Kapineti ‘o fakatatau ki he lao mo e tu’utu’uni ngāue ‘a e Pule’anga. ‘Oku mea’i lelei ‘e he ni’ihi ‘o e Hou’eiki Minisitā lolotonga ki he kaveinga ni, ‘ilo kiai ‘a e kau CEO mo e kau ngāue faka Pule’anga tokolahi ka ‘oku toe faka’apa’apa’i pe foki ‘a honau ngaahi fatongia mo si’enau fuakava.

Kaikehe ‘oku ‘i ai ‘a e ‘amanaki ‘e ‘ikai Lea ‘a e ngaahi Maka.