Lau 'a e 'Etita: Ko e ha 'a e CEDAW? Featured
Ko e CEDAW ‘oku fakaloloa koe Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women pe koe Konivesio ki hono fakangata ‘a e ngaahi fakafe’atungia kotoa, fakaehaua fekau’aki moe totonu moe molumalu ‘o e kakai fefine. ‘Oku ‘uhinga ‘eni ki he ngaahi tefito’i totonu ‘a e kakai fefine 'o hange pe koia 'oku ha 'i he totonu 'a e tangata (human rights).
'Oku nofo ‘a e fakamamafa ‘i hono fakapapau’i ‘oku tatau ‘a e totonu ‘a e kakai tangata mo e kakai fefine ‘i he anga ‘o e nofo ‘i he sosaieti. ‘Oku fakatokanga’i foki ‘eni pea tohi ko e ngaahi tefito’i totonu ‘a e kakai fefine ‘e he Pule’anga Fakatahataha 'a ia na'e fakahoko 'i he 1979. ‘Oku ha ‘i he ‘Atikolo ‘uluaki ‘o e saati ‘a e Pule’anga Fakatahataha (United Nations) ‘a e taha ‘o e ngaahi taumu’a ‘a e Pule’anga fakatahataha ke faka’ai’ai ‘a e fengaue’aki fakavaha’a Pule’anga pea ke faka’apa’apa’i ‘a e totonu ‘a e tangata pea ke tatau pe ki he tangata mo e fefine.
‘Oku pehe leva hono teke ke kau fakataha ‘a e ngaahi fonua memipa ki hono fakapapau’i ‘oku hoko ‘eni ‘aki hano ha’i fakalao ‘a e ngaahi fepikitaki ‘a e ngaahi fonua memipa fekau’aki mo e kaveinga ni. ‘Oku toe fakamalohi’i foki ‘eni ‘e he lao faka vaha’a pule’anga ki he totonu ‘a e tangata ‘a ia ‘oku tekemui ai ‘a e Pule’anga Fakatahataha (Universal Declaration of Human Rights). ‘Oku tumutumu heni ‘a e mahu’inga ke fakatokanga’i fakalao ‘oku tatau ‘a e tokotaha kotoa ‘i he fofonga ‘o e Lao. ‘I he’ene pehe leva ‘oku fiema’u ki he ngaahi fonua memipa kenau fakamo’oni faka’ofisiale kiai mo fakapapau’i (ratify) kae hoko ‘o tali pea fakalao’i ke ngaue ‘aki ‘ehe ngaahi fonua memipa.
Na’e fakatahataha’i foki ‘o hoko koe tokiumeni fakalao kakato ‘eni pea hiki tatau ke fai ha muimui ki ai ‘a e ngaahi fonua memipa ‘i he Konivanite Fakavaha’a Pule’anga ki he ngaahi Totonu faka ‘Ikonomika, Sosiale, mo faka Tukufakaholo pehe ki he Kovinanite Fakavaha’a Pule’anga ki he totonu faka Sivile mo faka Politikale (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights and the International Covenant on Civil and Political Rights) na’e fakahoko ‘i he ta’u 1966 ‘a ia na’e taumu’a ke fakapapau’i ‘oku malu pea hao ‘a e totonu ‘a e kakai fefine ‘o fakahoa ki he ngaahi totonu tupu’a ‘oku ha atu ‘i ‘olunga.
‘Oku ‘i ai ‘a e ngaahi komisoni ngaue ‘a e Pule’anga Fakatahataha ‘o kau ai ‘a e Komisoni Ngaue ki he Tu’unga ‘o e Kakai Fefine (Commission of the Status of Women) ‘a ia ‘oku nau ngaue fakahangatonu ki hono ngaue'i 'a e fakaikiiki 'o e kaveinga 'a e konivesio ni pea nofo taha ‘ene fakamamafa ‘i hono fakapapau’i ‘oku muimui ‘a e ngaahi fonua memipa ki he ngaahi tefito’i taumu’a ‘oku muimui ki ai ‘a e konivesio ‘a e CEDAW.
‘Oku te’eki ke fakamo’oni faka’ofisiale (ratify) ‘a Tonga ni ki he konivesio ko’eni ka ‘oku poupou ‘a Tonga ki he ngaahi tefito’i taumu’a ‘o e Konivesio ni 'o hange pe koia 'oku lolotonga 'i loto 'a e peseta lahi 'i he lao lolotonga 'o e fonua. Kuo toutou 'ohake 'a e kaveinga ni 'i he Fale Alea 'o Tonga pea 'oku fa'a hoko ai 'a e fehulunaki 'o makatu'unga 'i he ngaahi fepakipaki mo 'etau Konisitutone kae tautautefito ki he Lao Kelekele mo hotau tukufakaholo pehe ki he ngaahi totonu kehe 'o hange koe mali 'a e tangata mo e tangata pehe ki he fefine mo fefine. ‘Oku kehekehe pe foki ‘a e ngaahi ‘atakai faka sosiale, politikale, ‘ikonomika, mo tukufakaholo ‘o e ngaahi fonua takitaha pea ‘oku mahu’inga pe foki ke fai hano siofi lelei 'eni kimu’a pea fakakato ‘a hono tali aofangatuku ‘o e konivesio mahu'inga ko’eni.
