Loto Palēmia ‘o Ha’amoa ke fakahoko ange Sipoti 2019 ki Ha’amoa Featured
Palēmia ‘o Ha’amoa Tuilaepa Sailele Malielegaoi
10 Siulai, 2017. Kuo tali loto hangamalie ‘e he Palēmia ‘o Ha’amoa Tuilaepa Sailele Malielegaoi ke fakahoko ange ‘a e Sipoti ‘a e Pasifiki 2019 ki hono fonua.
Ko hono tali ‘eni ‘e he Palēmia Ha’amoa ‘i ha’ane tohi ki he Kosilio Sipoti ‘a e Pasifiki ‘i he ‘aho 30 Sune 2017 hili ia ‘a e mahino ‘oku holomui ‘a Tonga mei he fatongia mamafa ko’eni.
Na’e fakahā foki ‘e Tuilaepa Sailele Malielegaoi ‘oku talitali lelei ‘e hono fonua ‘a e Sipoti makatu’unga ‘i he’ene lelei ki he fonua, kakai mo e to’utupu hono fonua.
‘I he fakamatala ‘a e Samoan Observer, na’e fakamahino ‘e Tuilaepa Sailele Malielegaoi ‘a ‘ene poupou ki he Sipoti 2019 he koe tokotaha sipoti ia pea ‘ikai ngata ai ka ‘oku fakakaukau ke toe kau atu ki he sipoti 2019.
Na’e kau foki ‘a Tuilaepa Sailele Malielegaoi ki he timi fana ngahau ‘a Ha’amoa ‘i he Sipoti 2007 pea na’a ne fakahua ki he Kosilio ‘i heene tohi ‘e toe kau atu ke fakafoki mai ‘a e metali koula na’e totonu kene ma’u ‘u he ta’u 2007.
Kaikehe kuo mahino ‘a e halanga ia ‘o e Sipoti Pasifiki 2019 ‘e ngali fakahoko ia ki Ha’amoa.
Na'e 'ikai foki ke tali 'e Fisi ke fakahoko ange kiai 'a e Sipoti Pasifiki 2019 makatu'unga pe he nounou 'a e taimi.
‘I he taimi tatau ‘oku lolotonga lele ‘a e ngāue ki he fakatonutonu fakalalo ‘i he vaha’a ‘o e Pule’anga Tonga mo e Kosilio Sipoti ‘a e Pasifiki makatu’unga ‘i hono maumau’i ‘e Tonga ‘a e Aleapau Sipoti.
11 comments
-
Seuke! Ha kuo fai ai e po'uli 'o tuki pesonolo? Kae kehe koe lolenga faka-motu pe faka-Tonga foki 'ae maha 'ae kato pea tafoki hake 'o tala 'ae ta'emahino moe fiepopoto kae 'ikai talanoa lelei pe he 'uhinga.
Ko'eku poini 'oku 'ikai ha tu'utu'uni pe ko ha konituleki te ne sipela mai 'e totongi 'e totongi 'e Tonga e lau miliona ki Ha'amoa he teu host ko'eni 'e Ha'amoa e sipoti 2019. Pea me'apango 'oku fehangahangai 'eku poini mo ho'o poini 'i ho'o taukave 'e koe 'e totongi 'e Tonga e miliona ki Ha'amoa.
Pea kapau 'oku 'iai ha'o fakamo'oni ke ne support ho'o lau pea ke 'omai kae 'oua teke 'a'anu he 'oku 'ikai pehee ange e talanoa he paenga ni. Toe lava lelei pe ke 'oua teke tokanga koe kiai he tau mai a 'e "mamulu ai hao fulufulu'i 'ulu" 'o koe. Hoko atu pe koe talanoa 'oua teke tokanga koe ki he'eku kohikohi. Kae 'oua teke 'anu'anu. -
Ki'i fakapiko tama e talanoa moe kau ta'emahino. Tuku pe mu'a 'emau post 'a mautolu ke fai he 'oku 'ikai mamulu ai ha fulufulu'i 'ulu 'oha taha. Takitaha tala pe 'ene poini pea 'osi. Toe nofo a ta'emahino ia 'o ta takai mo fiepoto holo hange eni ia koe polisi le'o ia he paenga ni. Tala pe 'e koe ho'o poini mo ho'o fakakaukau pea 'osi. Hala'ataa ke kaunoa atu mautolu ho'o tohi. 'Oku 'ikai ke ke kau mai koe he'emau fakakaukau mo 'emau tohi. Me'a koe fiepopoto moe kaunoa 'ene totu'a.
-
Malie ia au he talanoa koe maumaui e konitukei na'a ku toki lau hifo he ngaahi uike kuo hili 'a e ta no ki siaina ne iai ha pisinisi ia ai ne ikai fakamooni ia he konituleki ta no ka nae no. Ngali nai ko fe konituleki ku mahuinga ki he fonua he taimi ni? Koe konituleki moe PGC pe koe fakafoki e noo ki SIaina ke tau vakai kiai.
-
Malo hono sani tungua e "aleapau faka-vaha'apule'anga" 'o hangee koaa ia ha Rocket Science. Fefee mu'a ke tau 'uluaki kamata mei he "common sense".
'O hangee ko'eni: koe Pacific Games Council (PGC) 'oku 'ikai ko ha pule'anga koia 'oku 'ikai leva ke 'iai ha 'aonga ia e sani mai e konituleki faka-vaha'apule'anga. Pehee pe koe alea faka-kautaha, mahalo?
Koe Pacific Games Council koe fokotu'u 'ehe South Pacific Community pea ko hono kau memipa koe ngaahi fonua pe pule'anga 'oe ngaahi motu pasifiki 'oku kau ai 'a Tonga. 'Oku ongo tonu ke ke toe faka'ilo pe ho kau memipa?
'Oku ou loto au ke hoko atu e hopo ko'eni pea ki he loea 'ae pule'anga ke ne vakili mai mo faka'eke e kau ngaue 'oe PGC ke tau 'ilo ai honau fu'u ngaahi vaahenga? 'enau taumu'a ngaue? he 'e lava pe ke tau 'ilo ai they are getting too fat and no longer relevant.
Ko'ena 'e host 'e Ha'amoa e sipoti pea 'e lava lelei pe he 2019 - koe ha leva ha me'a 'oku toe fai ai ha hopo?
'Oku mahino he faka'ilo ko'eni 'oku 'ikai ko ha 'eke silini he fakamatala 'ae palesiteni 'oe PGC he taimi na'e fai ai e faka'ilo he 'oku nau 'ilo 'oku ngali vale ke nau 'eke silini. Tuku kehe ange foki fa'ahinga 'oku nau ke taki hala mo fasitu'u tokua 'e kei totongi 'e Tonga e miliona ki Ha'amoa.
Kae tokua koe 'eke koe principle 'oe contract. Faka'ofo'ofa pe ia kae ngalo he PGC, they are there for the Pacific islands. Pea kapau kuo pehee atu 'ehe memipa 'oku 'ikai kene lava, koe toe ha ai ha principle ke faka'ilo.
Faka'osi, 'oku 'ihe konisitutone 'ae PGC 'ae me'a koe mediation ka 'iai ha palopalema. 'Ikai fai he mediation 'e taha. 'Uluaki 'alu pe ki fale hopo - talaatu kau tama 'oku tuku mai 'ae konituleki kae lahi ange loto kovi ia he PGC ka 'oku teke mui foki honau fakafofonga mei Tonga - 'a Sevele. -
Na'e tu'utu'uni foki 'e Mr Pohiva ke terminate a e lakanga 'o Mr Sevele fekau'aki moe sipoti. Koe fepaki 'eni 'a e mafai faka-Palemia 'a Mr Pohiva moe mafai 'a e CONTRACT 'a Mr Sevele. Tau 'ilo kotoa pe ko hai he ongo ua ni ne motu hono ki'i tope pea koe mafai ia 'oku malu'i 'aki 'a e sipoti 'o fakafou mai he contract. 'E toe malie ange kapau 'e 'osi ange 'a e 'u hopo ni pea toe tu'utu'uni pe 'ehe Contract 'a Sevele ke totongi kakato kia te ia 'a e monu'ia 'oku totonu kene ma'u 'o a'u ki he 'aho faka'osi 'o e sipoti.
Kapau 'oku kei fakafehu'ia pe 'oku 'iai nai ha contract 'a e sipoti pe 'ikai, pea 'oku mahino pe honau ngata'anga koe levolo pe koe 'oku fai 'aki e langa paaka 'i Popua. -
Mo'oni lahi 'oku tau loto kotoa ke hoko atu e sipoti pea tuku e me'a kotoa ki mui. Tau toe fiefia foki he tali lelei 'e Ha'amoa ke hiki atu ki ai e sipoti. Ka 'ihe fakamamani lahi moe mamani 'oe ngaahi contract fakavaha'apule'anga, 'oku 'ikai ke 'iai ha me'a koe maumau'i ha contract pea tukunoa'i. Kuopau ke 'iai e ngaahi me'a ngaue ke malu'i'aki e ngaahi aleapau ko ia moe ngaue koia hange koe sipoti ke ta'ofi'aki ha'ane toutou hoko ke uesia ai e fefalalal'aki moe mahu'inga moe ngiea 'oe me'a koe contract. Ngata pe he'etau ngaahi me'a fakalokua fakalotofonua 'e tuku fakatafa'aki ai e lao moe ngaahi tu'utu'uni ka tau lele faka-kokanati. Ko mamani lahi eni 'oku tau alea mo ia, pea koe me'a kotoa pe 'e fai fakatatau kihe ngaahi aleapau moe ngaahi felotoi na'e fakahoko. Pea kapau 'oiku te'eki a'u ho'omou 'ilo kihe natula 'oe me'a koe aleapau faka-vaha'apule'anga pea mou kataki atu 'o kumi ha ngaahi me'a pehee 'o lau ke mahino.
-
Fakamalo atu Tuilakepa (Tuilaepa) e ma'u e loto lelei ke fua e fatongia kuo holomui mei ai ho kaunga'api pea koe totonu ia he'etau lolenga faka-pasifiki. Ta pe ngali koe fonua lahi kimoutolu pea lahi ange ho mou ivi ka koe me'a tepuu ho'o loto lelei. 'Io pea te mou fua pe hono lelei he kaha'u.
Pea 'oku totonu ke fai pehe moe ki'i komiti sipoti pasifiki. 'O loto lelei a ka tau hoko atu he ko'ena 'e lava pe sipoti. The relevancy of this Pacific Games Council rest solely on the members goodwill. 'Oku 'ikai koe sipoti olimipiki 'eni. Tukukehe ange foki kapau kuo toe ma'u pe 'ehe kau taki 'oe komiti sipoti ia, kau ai moe taki sipoti 'i Tonga 'ae loto taau fehi'a 'ae Palemia?
Pea tuku a mu'a e fasitu'u 'o tala 'e kei totongi pe 'e Tonga e miliona ki Ha'amoa. Kapau kuo 'iai ha tu'utu'uni pehe pea 'omai ke tau 'ilo. Pea kapau kuo ma'u ha tatau ha kontituleki, tuku mai ke tau 'ilo. -
'Oku pukea 'eatu motu'a he fie 'ai koaa ke talanoa'i 'I mamani koe siana 'oku 'ikai ke ne peheatu koeha ha taha. 'Ikai ke ne si'i 'ilo 'oku hala'ataa ke tokanga mai 'a mamani ia kiai. 'Oku nau kata mai he fakakaukau faka-primary school. Koe fie copy a Nelson Mandela ka he'ikai ke teitei ofiofia kia Mandela. Koe me'a ia oku teuteu valasi'i ai kihe 'akapulu moe fakahekeheka 'o Bill English koe fa'ifa'itaki kia Mandela. Koe 'ai koaa ke sio atu e kakai 'oku 'ikai ke tokanga ia kihe anga fakafonua moe faka'apa'apa'i e hou'eiki etc etc etc. Koe fa'ahinga menitalitii 'oe kau leka lautohi.
Kae teuteu hono pule'anga ke nau totongi ha lau miliona ki Ha'amoa ki hono fakalele e sipoti. Koe Palemia poto 'o Ha'amoa he 'oku okooko ma'a hono kakai pea feinga ke fakanaunau hono fonua ke fakalakalaka e sipoti.
Ka tau kei lele pe tautolu he fakalotokovi mo fakamaau lau ta'etuku. Pea 'oua na'a ngalo e kau hitmen, pea tau manatu ai kihe kau SS moe kau Gestapo 'a Hitila.
Kana hake ena Tonga!!!! koe temo ia 'oku pehe'i hono 'ai. -
Ko e me'a koeni ko e lotoma'a ko e naunau faka Otua, ko e toki Palemia lotoma'a a Ha'amoa, he'enau tali e sipoti ke fakahoko ange. Ko etau Palemia ku loto tatau pe ia mo hono kau poupou.
-
Ta 'oku 'ikai ha 'hit man' ia 'ae kau Siaina hange koe lau 'ae PM, ka koe hit man Tonga pe 'eni ia 'ae fu'u kafi Tonga. Pea koe founga fo'ou 'eni ki hono fkvaivai'i e kau fakaanga, koe 'alu tokolahi 'o fktalanoa'i kae 'ano fu'u lapa'i. Hili pe ia pea toki kole ke fkmolemole kae tamate'i 'ae tikite, pea 'ikai fai ha hopo.