Kaniseli ‘e he Kapineti Sipoti Pasifiki 2019 Featured
15 Mē, 2017. Kuo tali e he Kapineti ‘i he ‘aho Falaite 12 Mē ‘a ia koe ‘aho Falaite ia ‘o e uike kuo ‘osi ke kaniseli ‘a hono 'amanaki fakahoko mai ‘a e Sipoti ‘a e Pasifiki ki Tonga ni 'i he 2019.
Na’e fakamahino ‘eni ‘e he Palēmia ‘Akilisi Pohiva ‘i hano faka’eke’eke ia ‘e he ongoongo ‘a e Letiō 87.5 ‘i he pongipongi ‘o e ‘aho ni.
Na’e toe fakamahino foki ‘e he Palēmia na’e fai ‘a e fakataufolofoloa Ki He’ene ‘Afio pea na’a ne mokoi ke fakahoko pe ‘a e me’a ‘e lelei ki he fonua.
Ko’ene ngata ‘eni ha toe fehulunaki pe koha toe longo'a'a ‘i he ngaahi tafa’aki ‘oku nau fengāue’aki ki hono teuteu ‘o e sipoti pea ko'ene mahino mo'oni 'eni 'e 'ikai toe fakahoko mai ha sipoti.
Ko e me’a leva ‘oku hoko atu kiai koe ngāue atu 'a e Pule'anga ki hono fakapekia ‘a e ngaahi lao mo e ngaahi tu’utu’uni na’e fakapaasi ki hono teuteu ‘o e sipoti.
Na’e toe me’a foki ‘a e Palēmia ‘e kei hokohoko atu pe ‘a e ngaahi langa hangē koia kuo ‘osi mahino ‘e fakahoko ka 'oku te'eki ke fakamahino mai koe ha 'a e langa 'e hoko atu.
Ko e makatu’unga lahi taha hono kaniseli ‘o e sipoti koe tu’unga fakapa’anga ‘o e fonua ‘a ia ‘oku tui 'a e Pule'anga makatu'unga he ngaahi fale'i 'o kau ai 'a e Pangike 'a Mamani (World Bank) mo e Pangikē 'Esia moe Pasifiki (ADB) ‘e kaunga kovi ki he fonua.
'Oku mahino pe foki 'a e 'uhinga 'oku tuku mai 'e he Palēmia mo e Pule'anga pea 'oku fai e faka'apa'apa kiai ka 'i he taimi tatau oku fai foki hono fehu'ia 'a e taimi 'oku fakahoko ai 'a hono kaniseli hili ia ha ta'u nai 'e 5 'a e kamata mai 'ae teuteu.
'Oku 'i ai nai ha toe 'uhinga ange makehe mei he 'uhinga faka-'ikonomika 'o hangē koha 'uhinga faka-politikale pe vā faka tukufakaholo mo fakataautaha 'oku fakahoko fakatu'upakē ai 'a e tu'utu'uni ko'eni.?
Ko hā na'e 'ikai ke fai mo fakakaukau'i ai 'a e ngaahi fale'i ko'eni kimu'a atu he na'e 'osi tuku mai pe ki mu'a.?
Ko hono kaniseli ‘eni 'a hono 'amanaki fakahoko mai 'a e Sipoti ‘i he toe pe nai ‘a e ta’u ‘e 1 mo e konga pea fakahoko.
6 comments
-
Koe taimi koe 'oku te fili ai ha ki'i fo'i moli pala pea 'oua 'e 'amanaki tete kai ha fo'i moli melie. Kuo pau pe kete kai e fo'i moli 'ikai ngata pe 'i he'ene pala kae toe 'uanga hia foki (hufanga he fakatapu). Koe ki'i fo'i 'unufe 'ena ne mou fili mai ki he Falealea pea toe fili foki 'o Palemia 'oku kei futefute pe. Talamai koe fonua lotu moe ako lelei 'a Tonga ta ko homou feunga pe 'ena. Malo pe kei 'ofa 'a e 'Otua 'o kei pule'i fakatu'i pe hotau ki'i fonua. Mou toe fili atu e motu'a na ki Falealea 'i he fili hoko pea toe fili pe ke Palemia he'e vave ni mai pe hono liliu e kupu 'o e fasi fakafonua 'oku pehe ".....'o malu'i 'a Tupou..." 'o pehe .....'o malu'i 'a Pohiva moe kau Siaina...." pea ko'ene 'emeni ia e ki'i fo'i piliote.
-
Ko e Kapineti fe leva ia ne asi ai ne teeki ke fakaofisiale kaniseli e sipoti?
Ikai kuo tau i he Kuonga o e hee takai holo 'ikai 'ilo pe koeha e me'a kuo hoko kiate kitautolu? Ko e ha sino eni a e taufua o e angahala i Tonga ni pea kuo mahu'i e 'uluaki 'ofa mei Tonga ni.
TONGA ketau fakatomala pea hu kihe Eiki i he mooni mo e totonu, li'aki 'etau ngaahi angahala kae lava ketau ongo'i mo 'ilo'i e me'a 'oku tonu ketau fai. -
Kou fakamalo au oku kaniseli katau hanga atu aa ki ha me'a 'e taha, he ko e taufusi ia a Sevele mo Akilisi nae ikai ke holo pea ikai ha fakailonga ia tena ngaue fakataha.
Ka kou toe sio atu, ki he kii issue koeni oku ikai lava ehe Palemia ia o fakalelei'i, oku faingata'a fefee kenau fengaue'aki fakataha, tukukehe ange kapau kuo tu'u ene Kapineti 'a'ana 'o poupou'i 'a Sevele?
Ka ko hono fakakatoa, tau fakamalo kuo tau tu'u kiha issue e taha, pea tau hanga atu aa ki ha ngaue e taha. -
Ko e nai e lahi ki he fakamole talu e teuteu mai 'a e sipoti hili 'a e tali 'a e Lao Sipoti 2012?..
-
Ka ko e ha me'a 'e hoko ki he levy kuo 'osi kamata hono to'o 'e he ngaahi pangike mei he pa'anga muli ? 'E fakangata nai e levy 'afe ?
-
Ka ne fqkqhoko e sipoti, koe faingamalie ia ke langa fqkqekonomika hake aki e fonua, ka kuo ikai mahuinga malie ia kihe PM mo ene kapineti loto sii mo vale pe'e ni. Malohi ange pe politiki moe kokono ia Sevele, pea mahino ae ikai lava ehe PM o overcome hono fuu loto taufehi'a. Kuo mole leva ai e faingamalie nae mei kaniseli aki ene tutu mo ene kau poupou fqkqpo'uli a Nukualofa. Kuo toe foki pe a Tonga, ae kulii, kihe ene lua, koe pakupaku moe ekonomika penipeni. Koe oli hee kaniseli e sipoti, kae kei pikitai pe ihe ngaahi tokoni fkpaanga mei muli nae fakafou atu ihe teu sipoti. Tonu ke fakafoki e ngaahi tokoni koia, pehe kiha tax ne tanaki, kae tuku a e kaaka'i e kau donor moe kakai. Koe toe ai loi holo e excuse, ta koe mooni oku fuu lahi e project langa ia kihe sipoti mo hono manage kihe tuunga fakatamai oe PM moe puleanga ko eni. Malie Tonga, mou foki pe a kihe ekonomika oe hiko veve pongipongi moe PM, he koe me'a pe ia oku lava lelei taha ehe puleanga lolotonga. Kuo hoko a Tonga koe katuni oe Pasifiki ihe ngaue ae puleanga tae mahino ko eni.