Fe'unga maumau Saikolone Halotí mo e $120 miliona ^Featured

‘Oku fakamahu’inga ‘a e ngaahi maumaú pehē ki he palani ngāue fakataha mo e fakamahu’inga faka’ekonōmika (economic value) ki he US$120 miliona.

 Ko hono fakahā eni ‘e he ‘Eiki Minisitā ‘a e Potungāue MEIDECC Hon Poasi Tei ‘i he fakataha mo e kau faiongongó ‘i he efiafi ‘o e ‘aho ni ‘i he Fale Fakataha’anga Fā’oneluá.

“’E hoko atu e Pule’angá ki he ngaahi ngāue ko ení, pea ke kumi e pa’anga ngāue ko ení mei hotau hoa ngāue fakalotofonua pea mei tu’apule’angá foki.”

Ko e ngaahi maumau hili ‘a e Saikolone ko Halotí na’e fakatefito pē ia ‘i Tongatapu, ‘Eua mo e konga ‘o Ha’apai. Na’e ‘ikai ke fu’u uesia ‘a Vava’u pea na’e hao pē ‘a e Ongo Niuá.

Na’e kakato foki ‘a e ‘uluaki savea ki he maumau ‘o e ngaahi fale nofo’angá (Initial Damage Assessment) ‘i he ‘aho 17 ‘Epeleli.

“’Oku fakatefito pē ‘a e ‘uluaki savea ko ení ke malava ke fakahoko atu ‘a e ngaahi tokoni fakavavevave (immediate relief operation) ki he ngaahi fāmili ne uesia he matangí.”

Fakatatau ki he fakamatala ‘a Hon Tei ko e lahi taha ‘o e ngaahi maumau ko e tupu mei he ngaahi peau fakasunami ‘o e matangí (storm surge) ‘a ia na’a ne haveki ‘a e ngaahi fale fakatakimamata, ngaahi fale nofo’anga, ngaahi ‘ōfisi mo e fa’itoka, uafu, fōsoa mo e ngaahi hala pule’anga.

“Na’e fe’unga fakakātoa mo e ngaahi fale ‘e 982 na’e uesia ‘i Tongatapu ni mo ‘Eua. ‘A ia ko e fale ‘e 41 na’e holo ‘aupito, fale ‘e 210 ne maumau lahi pea fale fakakātoa ‘e 731 ne maumau iiki pē.

“Na’e holo mo e ngaahi pou ‘uhila mo maumau e ngaahi laine ‘uhilá, pea kuo ‘osi fakakakato hono ngaahi kotoa e ngaahi maumau ko ení ‘o tatau pē ‘i Tongatapu ni, ‘Eua mo Ha’apai.

Na’a ne fakahā foki na’e lava ‘a hono tufa ‘a e tokoni fakavavevave ‘i he ‘aho 21 ‘Epeleli ki he ngaahi fāmili na’e uesia honau ngaahi fale nofo’angá ‘i he afaá.