‘Ikai Ha Kapiteni (Dux) ‘a e Ako Ma’olunga Tonga ki he 2015 Featured
Nuku’alofa, 12 Novema 2015. Kuo ma’u ‘a e fakamatala mei he Ako Ma’olunga Tonga ‘oku ‘ikai ke ‘i ai ha Kapiteni pe Dux ma’a e Ako Ma’olunga Tonga ki he ta’u 2015.
‘Oku makatu’unga ‘eni mei he liliu ‘a e founga ‘oku ‘a’ahi ‘aki ‘a e sivi ‘a e fanau ako mei he Standardization pea koe maaka faka’avalisi ki he raw marks pe koe maaka to’ofua. 'I he'ene pehe leva 'oku 'ikai malava heni ke faka'avalisi 'a e tu'unga 'oku 'i ai 'a e tamasi'i mo e ta'ahine ako 'o hange koe angamaheni.
‘I he fakamatala mei he Ako Ma’olunga ‘o Tonga na’e fakamahino me ai ‘oku ‘ikai malava ‘e he founga fo’ou ko’eni kuo nga’unu kiai ‘a e sisitemi ako ‘a e fonua ‘a ia kuo teke mo poupou’i ‘e he ‘Eiki Minisitā Ako ‘a ia ko e Palēmia ia ‘o e fonua Samiuela ‘Akilisi Pohiva.
‘Oku ‘i ai ‘a e hoha’a lahi heni mo loto mamahi ‘a e matu’a tauhi fanau, fanauako mo e kau kolisi tutuku ‘o e Ako’anga ni ki he nga’unu ko’eni pea 'oku fehu'ia leva pe koe hā ‘ene tu’u ki he kaha’u. ‘I he taimi tatau ko e kaveinga ‘eni na’e lahi hono tālanga’i he fonua ni pea ‘oku tupu ai mo e ngāngā’ehu ‘i he Potungāue Ako ka ‘oku pelulā kotoa ki he tu’utu’uni mei taumu’a mei he Minisitā Ako mo 'ene ngaahi fokotu'utu'u.
Ko e konga foki 'eni 'a e faito'o ki he holo 'a e ako 'i he fonua ni 'o fakatatau ki he savea na'e fakahoko 'e he mo tataki 'e he mataotao 'oku falala kiai 'a e Minisitā Ako ko Paula Piveni Piukala.
Ko e liliu lahi ‘eni ki he tukutuku’au mai ‘a e ako ‘i he fonua ni pea ‘oku faka hisitōlia he koe toki fuofua taimi ‘eni ke ‘ikai ‘i ai ha taha ‘e Kapiteni ‘i he ‘apiako talaa ko’eni ‘o Tonga pea ‘oku taku koe ‘Apiako lelei taha ‘eni ‘i he fonua.
 ‘a e Ako Ma’olunga Tonga ki he 2015 "Pin It")
15 comments
-
MĀLŌ UNIVERSITY STUDENT...Mo'oni ho'o mo faka-mahamahaló mo Mark Hansen: (1) na'a kuo fai e loto kovi 'a e kau faiakó ke 'oua 'e kapiteni 'a Ms. Teumohenga; (2) pea 'oku totonu ke muimui ki he tu'utu'uni mai 'a e Palēmiá mo e Minisitā Ako Le'ole'o ko Palofesa 'Eutate S. Lavulavu, Phd.
1. 'Oku ou talamonū atu kia Ms. Teumohenga ko e kapiteni 'o THS 'i he 2015. Mālō e ako, pea kuo ne ikuna 'a e founga sivi (assessment) 'a e kau faiakó ke fakanofo ia ko e kapiteni 'o e ta'uako 2015.
2. Ka 'oku ou fifili pe na'a mo 'ilo meifē 'oku totonu ke kapiteni 'a Ms. Teumohenga kimu'a pea toki fai e Sivi Tutukú?
3. 'Oku 'ikai teu tui 'oku ma'u 'e ha fāmili poto ha tukupā 'e poto kotoa 'enau fānaú. Na'e pulusi foki 'i he mītiá 'a e 'uhinga 'oku totonu ai ke kapiteni 'a Ms. Teumohenga, koe'uhí ko e tokolahi 'a e kakai poto mei hono kāingá. 'Oku fakatupu lotosi'i ia ki he fānau akó 'o kapau 'e tomu'a faka-papau'i (pre-ordain) 'a e tokotaha pototaha 'i he kalasi.
4. Na'e kapiteni 'a Ms. Teumohenga koe'uhi ko 'ene feinga pē 'a'ana. Pea mahino mai na'e poupou'i lahi 'e hono fāmilí ke ne fai e ngaahi me'a maheni mo e ako, 'a ia na'e talangofua ki ai. 'Oku lahi 'a e ngaahi 'uhinga (variables) na'e lava mā'olunga ai 'a Ms. Teumohengá, ka 'oku 'ikai ko e faka-tāfataha pē ko e toto poto 'a hono fāmilí. 'Oku mahino kiate koe University Student 'a e lau ko ia, e?
5. 'E lava pē 'e ha ki'i ta'ahine pe tamasi'i ako mei ha kolo pe motu 'i Tonga kotoa 'o lava mā'olunga 'o hangē ko Ms. Teumohengá. 'Oku foaki ta'e filifili-mānako 'e he 'Otuá 'a e talēniti kotoa kiate kitautolu.
6. 'Oku 'ikai totonu foki ke pule'i fake-ikiiki (micro-manage) mai 'e he Minisitā Akó 'a e founga sivi 'a e ngaahi 'apiakó. Kuo ako 'a e kau puleakó ki honau ngaahi mala'e takitaha ke faka-falala kiate kinatutolu 'a honau fatongiá.
7. (a) 'Oku 'ikai ko e pule'anga kominiusi 'a Tonga ke tali tu'utu'uni 'a e potungāue kotoa ki he 'ōfisi 'o e "central planning" 'o e pule'angá. (b) Fakatatau 'a e taukei ngāue mo e ako 'a e kau puleakó ki he kau taki 'i he 'ōfisi "central planning." 'Ikai 'oku 'i ai 'a faikehekehe lahi? Tukukehe 'a Min. Lavulavu mo hono Phd. ko e mata'itohi tufi veve. -
'Oku malie ketau hanga 'o fekumi kihe ng fo'i teke pate/ pe fknafala na'e teke'i mai kihe paenga ni. pea 'oku mo'oni pe 'ae ng tala 'oe ng aho koee, talunga mo Mo'oni mo Totonu kene hanga 'o fktonutonu 'etau laka mo 'etau sio ? Koe to'u loto pe moe 'Afungi kuo ne fk-kuihi kitaulotu ke tau fai hala hotau Konisenisi Mo'ui pea uesia ai 'etau fkhoko fatongia iha ngaue'anga 'oku te 'unga ngaue kiai !!.
Talamonuu atu kihe Kapiteni/Dux 'ae THS 2015 pea fktau'ange ke fkhoko ho'o Lelei Taha 'ihe Taimi Kotoa ma'ae Famili, Kainga pea pehee kihe Fonua. Happy Xmas...................... -
Kataki pe 'e Mokofisi na'a ku tatali pe ke 'i ai ha fkmo'oni ki he me'a na'a ku fifili ki ai pea mo 'eku fk'amu ke kumi 'a hono mo'oni pea u toki tohi atu ke fkmo'oni'i na'e hu 'a e ki'i loto kovi 'i he kau faiako 'a e Tonga High School 'i he'enau 'ilo'i lelei pe 'e Dux 'a e leka 'a 'Eti Teumohenga pea mo Neomai Lomu Teumohenga pea ta ko e 'uhinga ia na'a nau vili kikihi ai ke 'oua 'e 'ai Dux 'a Tonga High 'i he ta'u ni. Kae 'ai ia ke nau loi na'a ma'u 'e ha taha 'oku language lessons tokua, kae ta koa ko e lasu pe ia. Sai ketau 'ilo Tonga High School kuo iku pe 'o mo'oni 'a 'eku talotalo, malo.
-
Oku ngauta foki e fonua moe puleanga tonga he foi fkkaukau fkfoituitui pe a lavulavu pea mo akilisi....kae taumaiaa ke tau ilo e tangutu fo lelei e kii Konga kau faiako ae THS , ne tohi mo hoka atu a lavulavu ke ne fkaiai a akilisi kene fai e foi tuutuuni taefkpotopoto ko eni , kau faiako THS ai ke ngalipoto hoo mou loto kovi moe ngaue taetotonu kapau oku ikai Dux hoo kii Tama pea ke ofa mai o tuku hono kamatai e kovi , moe fktuutamaki, sio hifo kia koe mo hoo kii kulupu loto kovi keke fktatau ho atamai kihe kii taahine ako koe faiako koe, pea kou tui oku matai ange atamai e kii taahine oku amanaki ke Dux ia koe mo hoo kii kulupu tau toitoi ko ena I THS, kuo mau hanga honotukuakii e kau taki maolunga kake toitoi pe mo hoo foi lotoi tamate oku ke hu holo o fkkonahi aki e kau taki , pea ke toki toitoi ki mui ka kokoe e fuu tefitoi anga fklielia mo taeako hoo founga....fielau he kuo mahino mai pea ilo e tonga kotoa ko e kainga ofi koe e hoa o lavulavu ....mea fkulia koe ikai ha faito'o e loto kovi ko faitoka pe ....kuo hoko eni hoo kamata I ke usesia ai e puleanga kotoa hoo fktuutamaki...kuo hoko e FKPONE, koe mate anga e puleanga HAU o Tupou , kuo hau e kau VALE o LILIU o ngaahi fokotu'utuu ne maaimoa ai e laka kuo ungafonua , mooni e Lea , fokotuu ehe Poto ha'u e Vale ia o veteki mo maumau'i fielau he nae ikai mole ha mei talingalinga ia koe akilisi mo lavulavu naamo ako I fe ke mo Liliu pehei e puleanga fai mo puaki atu moutolu ki tua naa hoko ha faingataa lahi kihe puleanga hoomou vale manumanu, kofe lalo Niu ne mata'o ai a piveni , he vale kaihahaa ilo koe mea ia nae Akahi fkpuaka ai koe mei shore line koe kaihaailo, tuku hoomou omi moe ongo foha akilisi o kumi homou tuutamaki he puleanga Tonga he temou Auha ai , koe puleanga eni ne tuku Ki Langi pea e kei FkOtua pe mea kotoa neongo hoomou feinga ke mimio temou Auha tahataha ai..
-
Mou faka'utaange ki he maumau kuo hoko hotau fonua 'i he ngaue 'a e PALEMIA KO ENI MO HONO FAMILI MO 'ENE KAU PONE.
KUO HOKO E MANUMANU PA'ANGA 'A PIVENI MO SIAOSI POHIVA KE MOVETE AI E FONUA NI -
Mea faikehe mooni koe foi mea ko eni , kuo a'u kiha kuonga kuo ikai pe ke toe fkpulipuli'i e kakaa moe lalo tepile , kae sai pe he taumani e lava enau ngaahi fkkaukau taefkpotopoto ko eni o taofi ai e lavamea ae kii taahine oku totonu kene mau e tapuaki naane hela hono ngauei he ngaahi lau tau kuo osi , pea koe mea oku ongo ko siene tangi mamahi ae mea nae totonu kene deserve oku lomi'i pe ia ki lalo hange kuomou fkmelemo'i ia ke oua toe manava ....fakapo e ta ko ene osi eni ikai kemau toe fkkaukau ke oatu emau fanau kihe THS he oku nau faitelwiha pe kinautolu heenau fklele , a ia koe osi pe 2015 pea toe foki pe o dux e 2016' mea koe taefkatui moe ngalivale taefkpulipuli..
-
'oku malie 'ae fo'i fkakaukau 'a e Tonga High School he 'oku 'ikai lava ke 'ilo e dux 'okapau 'oku kehekehe e 'u lesoni e tamaiki ako. he 'oka pau 'e 100% ha taha ia he lesoni scripture ka e 99% pe tama ia he lesoni fika pea 'e dux koaa 'a e tama scripture ia? 'e fakahoa fefe 'a e me'a ni . ko e founga fakaako ko e ngaue'aki e statistic (standardize)
-
Kātaki University Student... mahalo ko e 'uhinga ia 'oku ke kei ako ai he 'oku 'ikai totonu ke fakahā mai 'a e hingoa pe kohai 'a kinautolu 'oku ke 'omai ki he "public forum." Telia na'a mau fai atu ha lau kovi kiate kinautolu, hili ko ia 'oku 'ikai kemau 'ilo 'a e kotoa 'o ho'o mou femahino 'aki, pe ko ho'o you ta'e femahino 'aki.
Ua, lolotonga 'a e 'ikai teke 'omai ho hingoa totonú, 'oku 'ikai taau ketau tau-tolo'aki 'a e hingoa 'o e kakai na'a mole ai ha ngeia 'o ha ni'ihi 'oku nau nofo melino ta'e halaia pe kinautolu.
Tukukehe foki 'a e kau ngāue 'i he male politiki he ko e fili kinautolu 'e he kakai, ka 'oku 'ikai ko 'enau taukei pē ko 'enau ako lelei. 'Oku 'atā ketau fakakata pea manuki'i mo fakaanga'i kinautolu, kaekehe pē 'oku tau lea 'aki 'a e totonú.
Mālō. -
'Oku kau eni he kaveinga na'a ku tatali ke u lave atu ki ai. 'oku mo'oni 'aupito 'a e hoha'a 'a e kakai 'o e fonua ni 'i he me'a ko 'eni;
1. Ko e taimi na'e Raw Mark ai kimu'a na'e 'i ai pe Dux 'a Tonga High School 'ikai ko ia? Ko hai na'a ne fekau 'a e ki'i kau toki faiako ko 'ena 'i Tonga High ke fakahoko 'a e fakakaukau ko ia?
2. Na'e fakangofua atu 'e Claude Tupou 'oku ne pule'i 'a e 'Ofisi 'oku ne tokanga'i 'a e ngaahi ako 'o Tonga ni pe 'ikai? 3.Ko e tu'utu'uni nai 'eni 'a e Potungaue Ako mo Ako Ngaue kuo paasi mai he'ikai ke 'i ai ha Dux 'a e Ngaahi ako 'a e Pule'anga pe 'i 'ikai? 'oku pehee 'a 'Atele? Vaava'u High School? 'Eua High School? Ha'apai High School? fefee 'a e High School 'i he Ongo Niua? Pe ko e fiepoto ha'aki pe ia 'a e ki'i kau toki faiako 'a e Tonga High School?
4.Ko hai na'a ne fekau kinautolu ke faitu'utu'u ni? Na'a 'oku mo'oni 'a e lau Mark Henson na'a 'oku loto kovi 'a e ki'i kau faiako ia 'e ni'ihi 'i he 'ai ke Dux 'a e ta'ahine 'a 'Eti Teumhenga? hoooi me'a fakalanga sipiki lipisitiki mo'oni he ko hai tene toe 'eke'i 'a 'Eti Teumohenga ko e fu'u kaapiteni 'a e Kolisi Ko Tupou mo Maamaloa Loumaile hoooi, tuku aa pea na'a ne teu'i 'ene fanau ke 'ilonga e mata 'enau penii. 'Ai aii he 'oku lahi e ki'i kau faiako loto kovii 'i he ki'i ako ni.
5.Kuo fakangofua 'e he Minisita Ako ke fai 'a e founga Tanaki Tu'unga ko 'eni pe 'ikai?
6. Kuo fai ha ngaue 'a e Potungaue Ako 'a e Pule'anga ki he me'a ni pe 'ikai?
Fokotu'u atu Nepituno fai ha tohi 'o fehu'i ki he Minisitaa Ako mo Ako Nague 'a e me'a ni kimu'a 'i he Tanaki Tu'unga 'o e ta'u ni. He ko e tavi ia 'a e Palemia 'a hono mimio 'a e fanga ki'i loto maka pehee 'i he momeniti faka'osii. Sio ki he'etau sivi tangi atu 'a e Kau Ngaue 'a e Potungaue Ako 'e uesi 'a e sivi kae toloi atu e fakakaukau 'o e Raw Mark he 'oku fu'u vave te'eki fai ha mateuteu mo ha ngaue ki ai. 'ikai ha 'utu-'e-hakea neongo 'ene taimi nounou fai pe 'ene tu'utu'uni, hoooi.
'Ai atu mo e ngaahi fehu'i ko 'enii ki ai pea SAI KE TAU 'ILO, 'A HONO MO'ONII HE'E IKU MATE KI HE LOTO KOVII KAE TOITOI MAI 'I HE LILIU KI HE RAW MARK 'A E SIVI.
Malo -
Fiema'u ke fakamatala faka'auliliki mai he talu 'a e tu'u 'a e THS mo 'i ai hono Dux. Tuku ke fakafoki 'a e ma'u pale ke malava ai ke feinga malohi pea fakalakalaka ai 'enau ako