“ 'Oku 'iai e lea Tonga 'oku taka he fonua 'o Hou'eiki mo Tupou "Ko e kele pe 'a mata vai koe kele ai pe ia 'a mui vai". Pea 'oku pehe pe moe tafe mai koia 'a e mafai mei Tu'i ki he PM, kau Minisitaa, CEO 'o 'alu hifo ai pe ki he kau hiko veve 'i tu'a (e.g. PM-->Minisita-->CEO-->Dept.CEO-->HOD-->etc). Koe'uhi koe faka-fungavaka e mafai e faingata'a fau leva kia B mo C kena ngaue pe 'iate kinaua he kuopau ke taliui kia A. 'Aia ko hono fakalea 'e taha ko 'ene ha'u pe 'a A o ma'u e faihala 'a B mo C; 'uluaki, ko hono tafulu'i pea kapekape'i, 'osi pe koia pea fakakouna'i atu ai pe ke li mai mo 'ene tohi fakafisi. Pea koe temenio ia e contract (konituleki ngaue), 'o ma'u ai pe ha malolo 'i 'api. Ko 'ene fepakipaki pehe ni pe 'e levolo ma'olunga ko eni 'oku 'ata mai leva ai e 'u me'a ni:
1) corruption (faihala moe kakaa etc);
2) personal agenda ('asenita faka-fo'ituitui);
3) unprofessionalism (ta'e polofesinolo moe ta'e maa'usia etc);
4) moe ha fua.
'Aia ko e ha leva e me'a ke fai (solutions), koe ngaahi fokotu'u faka-kaukau leva eni:
1) Ke toe veteki e PM moe kau Minisita ka 'ikai ko hono hopo'i fakataha tokoni kinautolu pe faka-tatau ki he konisitutone moe lao;
2) Ke fili 'ai pe moe opposition party he taimi tatau 'osi pe koia 'a e fili falealea;
3) Faka'ataa e kakai e fonua kenau o mai 'o kau he fale 'alea (audience);
4) Liliu e fili mei he fili fakavahe (consituency) ki he fili faka-fonua (plurality);
5) Ke fa'u ha konisitutone hange ko e Treaty of Waitagi (Tuliti 'o Waitangi) ka koe Tu'i mo hono Kakai kau ai moe fonua, kelekele, vai, 'oseni moe 'ataa, etc;
6) Pea fa'u ha lao ke veteki 'ehe Tu'i tokotaha pe, he taimi 'oku moveuveu mo ta'emaau lahi pehe ni ai e falealea 'o Tonga. 'Uhinga eni ke fakanounou pea fakangata;
7) Moe ngaahi me'a kehe pe.
Koe mahu'inga ia e fakataha 'a e kaume'a ni. Ke talatalanoa'i e polopalema, pea 'i he funga 'o e ngaahi polopalema, ko hono ma'u ha solo'anga ke fakalele'i'aki e ngaahi makatukia 'anga ko eni, kae lava ke lele i matangi e ngaue. Kae 'oua e fakamoleki e taimi he me'a maumau taimi. Kumi ha founga ke tuku'i ai Tonga ki he langilau ka 'oku 'ikai koe lalo 'akau.
Pea 'oku 'ikai koe 'osi pe e talanoa pea fakalongolongo'i hifo ai pe he kato pea 'osi pe mahina e taha pe ua pea toe oo mai pe 'o fai e me'a tatau.
Fefe kapau temou fakamoleki homau taimi he feinga ke o ta'e visa e kakai Tonga ki 'Amelika, Nu'usila mo 'Aositelelia etc - ke tau oo 'o ngaue'i mai ma'a hotau fonua? Fefe ia? Fefe kapau temou fokotu'u ha fale ngaue 'anga ngaohi vala, su etc (Industry) ke faka-ngaue'aki e to'utupu? Koe taimi ia 'oku tau ngaue 'aonga'aki ai e principle (tefito'i faka-kaukau pe mo'oni) mei he folofola ke fakatafe mai'aki e tapuaki ki hotau ki'i fonua.
Teu pehe ko e me'a ia 'oku ui koe temokalati mo'oni. Ko ho'o mou kee'i pe fakafekiki pe ko hai 'oku lahi 'ene tokoni mo e 'ofa ki Tonga.
'Ofa pe Palemia, Minisita Polisi, Minisita Lao mo e 'Ateni Seniale temou fai ha me'a 'oku 'aonga ko e 'uhi ko e kaha'u mo e hako tupu e fonua. ”