“ 'Oku 'oatu 'i lalo 'a e konga 'o e ongoongo 'i 'olunga na'e fakaanga'i 'e Halatoa mo 'Inoke he'ena comment 'i lalo:
"‘Oku malie lahi ‘a e tauto’e ‘a e Fakafofonga ‘o Vava’u 15 pe koe fē ‘a e ki’i me’a ‘a Sisa ‘a ia na’e ‘uhinga ‘a Vaipulu ki he tukuhau na’e ‘ikai ke tanaki makatu’unga he ‘ikai muimui ‘a Tui’onetoa ki he lao."
'Oku 'IKAI FU'U MAHINO LELEI 'a e fakaanga 'a Halatoa mo 'Inoke he'ena comment 'i lalo ki he fakalea 'ae faiongoongo na'a ne ngaue'aki 'a e lea "tauto'e" he'ene 'atikolo 'i 'olunga 'o pehe 'e Halatoa 'oku "ta'efaka'apa'apa" he koe lea tokua 'o e "fale kaukau" pea pouou ki ai 'a 'Inoke 'o pehe ko e lea tokua 'o e "tukuhifo" mo "siolalo" ki a Samiu Vaipulu he tu'unga mahamahaki 'ene mo'ui.
Oku hoko 'ena fakaanga ko 'ena to e tafoki hake pe 'o ta'efaka'apa'apa ki he faiongoongo mo tukuhifo mo siolalo ki he loloto mo malie pea to e mohu mo fonu 'o e lea faka-Tonga 'o lomatolu ange hono fakatatau ki fale kaukau mo e tu'unga mahamahaki 'o e mo'ui 'a Samiu Vaipulu ('a ia 'oku ui tui na'e 'ikai 'uhinga pehe 'ae faiongoongo ka 'e ma'u hono mo'oni mei ai ka e mahalo 'e ngali fakapipiko ki ai)..
'Oku ANGA FEFE leva 'a e hoko 'o e lea "tauto'e" ko e lea tokua 'o "fale kaukau" pea ko ia ai 'oku "ta'efaka'apa'apa" he 'uhinga 'a Halatoa pea ko ia ai 'oku mo'oni 'a Halatoa he ko e to e lea tokua 'o e "tukuhio" moe "siolalo" 'o tuhu tokua ki he tu'unga mahamahaki 'o Samiu Vaipulu he 'uhinga 'a 'Inoke?
'Oku 'i ai 'a e hiva fakalotu ko e, Sisu ho'o 'ofa ki he mate, Ho'o tangi "tauto'e" hono lalo va'e, Afeitaulalo ki he mate, 'Oku tangi kiate koe. Na'e ta'efaka'apa'apa nai 'a e punake 'o e hiva lotu malie ni he'ene ngaue'aki 'a e lea "tauto'e" ko ha'ane 'uhinga ki "fale kaukau" (he koe ha koa e kovi 'oe fale kakau ko e fale 'oku fakama'a ai 'a e 'uli?) he lau 'a Halatoa pea 'ikai ko ia pe ka ko hono to e "tukuhifo" mo e "siolalo" ki a Sisu he lau 'a 'Inoke? Na'e 'ikai nai "tukuhifo" mo "tukulalo" pe 'e Sisu Ia mei he talaoni 'ene Tamai i langi ki he kinoha'a 'o e 'ai'anga kai 'o e manu 'i mamani ka na'e 'ikai koe punake na'a ne fa'u 'a e hiva faka'ofo'ofa ni (Ko e faifai pe 'e to e ta'ofi mo e ngaahi lea lelei mo loloto k 'eni 'e Halatoa mo 'Inoke).
Ko e "ta'efaka'apa'apa," "faka-fale kaukau," "tukuhifo" mo "siolalo" (ka e 'ikai faka'apa'apaa, fakafale-lotu, tukuhake mo siohake) nai 'a e faiongoongo he'ene pehe, "'Oku malie 'a e tauto'e 'a e Fakafofonga 'o Vava'u 15 ..." pe ko 'ene fakahikihiki, faka'apa'apa, tukuhake 'ene "taukapo" malohi ma'ae lelei 'a e kakai 'oe fonua neongo ai 'ene mahamahaki he'enau fehangahangai mo e foungafai polopalena'ia 'a e Pule'anga lolotonga 'o tautefito he'ene fepakitu'u mo e ngaahi naunau 'o e pule (good governance) lelei mo e taki lelei (good leadership) na'a nau tu'u kaivi hono popou 'a ia koe 'ata ki tu'a, tali ui, vahevahe tatau / vahevahe taau mo e fakamaau totonu 'o 'uhinga ai 'ene ta'efakalao?
Ko e me'apango malie ia ko e 'ikai ke na toe fakatokanga'i 'a e konga 'o e ongoongo ko e "'ikai muimui 'a Tu'i'onetoa ki he lao" ke lau 'oku ta'efaka'apa'apa mo fakafale kaukau (ka e 'ikai koe fale 'e taha), tukuhifo mo siolalo 'a e lea ko e "mumui" ko 'ene fekau'aki mo "mui" (ka e 'ikai ko e "mu'omu'a" he'ene fekau'aki mo "mu'a") ki he 'Eiki Minisita Faifekau Dr Pohiva Tu'i'onetoa. 'Oku 'alu ke fakalalahi hono fehu'ia 'a e ngaahi lea faka-Tonga lahi 'o hange ko e liliu mei he "fanga makapuna" ki he "ngaahi makapuna" mo e "ta'e'ofa" ki he "'ikai'ofa" pea 'oku ngali hoko atu ki he ngaahi lea kehe lahi 'o hange ko e "fakama'a" 'oku lahi 'ene 'asi mo nofo lelei mo 'uhinga lelei he himi mo e tohitapu.
'Oku matalahi 'a e 'uhinga 'o e ngaahi lea Tonga ko 'ene anga fakaheliaki hono anga mo 'ene to'onga 'o lava ke 'uhinga 'a e fo'i lea 'e taha ki he ngaahi me'a lahi kehekehe pea 'oku tau to'o pe 'a e 'uhinga fakatapau 'oku ngaue'aki ki ha fo'i lea ka e tukuange 'a e toenga. 'Oku 'ikai 'uhinga ke si'aki ha fo'i lea 'e taha mo hono ngaahi 'uhinga lahi kehekehe tokua ko ha'atau fehi'a hano fo'i 'uhinga pe 'e taha ke tefito ai hono li'aki kotoa. Kuo 'osi nofo lelei 'etau lea faka-Tonga hono fakanofonofo he'etau fanga kui mei tuai mo ongo'aho kilukilua pea ko hotau fatongia pe ke hokohoko atu hono faka'asili mo fakakoloa ka e 'ikai ko hono ta'ofi mo faka'auha. ”