Tohi Tangi Ki he Tu’i 'a e Komiti Fakafonua ki hono Fakafepaki’i Faihala Featured

27 Sanuali, 2019. Kuo tufaki foki ‘i he ‘Otu Tonga ni ha tohi tangi kuo fatu pea fokotu’utu’u ‘e he Komiti Fakafonua ki hono Fakafepaki’i Faihala ki he ‘Ene ‘Afio Tupou VI ‘o fokotu’u kiai ke veteki ‘a e Fale Alea ‘o Tonga.
Ko e tohi tangi ko’eni fakatatau ki he fakamatala mei he Komiti Fakafonua ki hono Fakafepaki’i ‘a e Faihala kuo a’u ki he lau afe kuo fakamo’oni kiai pea ‘oku kei hokohoko atu pe ‘a e ngaue ‘a e komiti ke tanaki ‘a e ngaahi fakamo’oni kae malava ke fakahu ‘a e tohi tangi ko’eni ‘i he kongaloto ‘o Fepulei ki he Tama Tu’i.
‘Oku fokotu’u atu foki ‘i he tohi tangi ko’eni ‘a e ngaahi me’a ko’eni:
1) KE VETEKI ‘A E FALE ALEA ‘O TONGA ‘I HE MALUMALU ‘O E MAFAI ‘OKU FOAKI KI HE TU’I ‘E HE KONISITŪTONE ‘O TONGA.
2) FOKOTU’U HA KOMISONI TAU’ATĀINA KE FAKATOTOLO’I E NGAAHI MAUMAU LAO MO E FAIHALA KUO FAKAHOKO ‘E HE PALĒMIA SAMUELA ‘AKILISI POHIVA MO E KAU MINISITĀ MO HA NI’IHI PE ‘OKU FEKAU’AKI MOIA
3) KE VAKAI’I PE ‘E MALAVA KE FOKOTU’U HA PULE’ANGA FAKATAIMI PEA TAUA’ATĀINA KENE FAKAHOKO HA NGĀUE KE TOE FILI FO’OU ‘A E FALE ALEA ‘O TONGA MO E NGĀUE ‘A E KOMISONI FAKATOTOLO ‘OKU HĀ ‘I HE FOKOTU’U FIKA 2 ‘I ‘OLUNGA.
‘I he fakamatala mei he Komiti Fakakafonua ki hono Fakafepaki’i Faihala koe komiti ko’eni ‘e hoko koe komiti tu’uma’u fakafonua kene to’o ‘a e fatongia ko’eni he ‘oku ‘ikai malava ‘e he Pule’anga mo e Fale Alea ke fakahoko ‘a e fatongia mafatukituki fakatemokalati ko’eni ke hoa tatau mo e liliu fakatemokalati na’e fakahoko ‘e he fonua talu mei he ta’u 2010.
Na’e fakamatala foki ‘a Sione Teisina Fuko ko e Minisita Malolo mo Fakafofonga Fale Alea he ta’u lahi pea koe Sea foki ia ‘o e KFFF ko e Komiti ko’eni ‘oku ‘ata ki he Tonga kotoa ke memipa kiai pea ‘oku ‘ikai toe taumu’a kehe ka ko hono fakafepaki’i pe ‘a e faihala telia ‘a e kaha’u ‘o e fonua mo hono hako tupu.
‘I he fakamatala ‘a Fuko na’a ne pehe ai ‘e fai pehe ‘a e Komiti ko’eni kiha fa’ahinga Pule’anga pe ‘i he taumu’a ke ‘oua ‘e toe hoko ha ngaahi faihala kuo fakamo’oni kuo hoko hange koia ‘oku lolotonga hoko ‘i he Pule’anga ‘o ‘Akilisi Pohiva.
‘I ha fakamatala ‘a William Clive Edwards koe fale’i fakalao ‘a e KFFF pea na’e a’u ki he laka Tokoni Palemia pea toe Minista Polisi mo Minisita Lao Malolo pea koe loea ‘iloa foki ‘i Tonga ni na’a ne pehe ai ‘oku ‘ikai taumu’a ‘a e Komiti ia ki ha kemipeini Fale Alea he ‘oku ‘ikai ke toe kau ia mo e sea ‘o e Komiti ‘i ha fili Fale Ale ka koe fatongia ki he fonua fakalukufua.
‘I he hoko atu ‘a Edwards na’a ne pehe ai koe angahala mo’oni kapau tetau nofo pe ‘o siosio atu kae hoko ‘a e ngaahi faihala fakalilifu ko’eni ‘i he fonua pea ‘oku fiema’u ke kau mai ‘a e kakai ke ta’ofi ‘a e ngaahi faihala fakalilifu ‘oku hoko he fonua he ‘oku ‘osi fakamo’oni’i.
Na’e a’utonu foki ‘a e ongoongo ni ki he fakataha ‘a e Komiti na’e fakahoko ‘i he efiafi Falaite 25 ‘o Sanuali na;e mahino ‘a e matu’aki tokolahi ‘a e poupou ki he Komiti ko’eni pea ‘oku memipa foki ‘i he Komiti ko’eni ‘a e kau Minisita Malolo, kau CEO Malolo ‘i he ngaahi Potungaue ‘a e Pule’anga, kau tu’ukimu’a he mala’e ako, kakai ngaue mo 'ilonga 'i he ngaahi sekitoa taautaha mo e kakai falala’anga ‘i he fonua.
‘I he fakamatala ‘a e Sekelitali ‘a e Komiti Soane Laitia Fifita na’a ne pehe ai ‘oku fakangatangata pe ‘a hono talaki ‘o e fakataha koe ‘ikai ke malava ke hao ‘a e kau memipa ki he fai’anga fakataha ka ‘oku ‘amanaki ke toki ui ‘a e fakataha hono hoko ke kau mai kiai ‘a e kakai ‘o e fonua ‘a ia ‘oku mahino ‘e fu’u tokolahi ‘a e kau mai kiai he kuo lahi ‘a e faka’eke’eke kuo ‘omai.
‘Oku ‘ata foki ‘a e Komiti ko’eni ke memipa kiai ha taha pe ‘i he kakai ‘o e fonua.