“Ko ‘eku a’u ki he tu’unga ko’eni ko ‘eku situ’a mei he lao”: Ko e lea nai 'eni 'a ha taki? Featured
Palemia 'o Tonga Samuela 'Akilisi Pohiva
7 Novema, 2018. 'Oku hokohoko lelei atu pe 'a e fai me'a fakaofo hotau taki pea kuo a’u ‘eni ‘a Tonga ki he tu’unga ‘oku matu’aki fakama mo fakaoli mo’oni ‘i hono hisitolia pea kuo mafola atu ki mamani mo e Pasifiki ‘a e lea vale (hufanga he fakatapu ka tau ngaue’aki pe ha lea mahino) ‘a e Palemia ‘o Tonga ‘i he fakataha mo e kau faiongoongo ‘i he ho’ata Falaite 2 ‘o Novema.
Ko e lea ‘a e Palemia na’a ne pehe “ ko e me’a pango pe ka teu fai atu ‘a e lea ko’eni, ko ‘eku a’u ki he tu’unga ko’eni koe ‘uhi ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi taimi kuou situ’a ai mei he lao”.
Na’e kau foki ‘i he’ene lea ‘a ‘ene toutou maumau’i ‘a e lao pea kuo pau kene fakahoko ‘eni ‘o iku ai ki he’ene toutou mo’ua ‘i he Fakamaau’anga.
‘Oku mahino foki ‘a e ‘afungi ‘i he lea ko’eni ‘a e Palemia pea na'a ne pehe nai ‘oku lelei tokua pea natula fakataki pea ho’ata mai mo ‘ene polepole mo laukau’aki ‘a e tu’unga ‘oku a’u kiai kae ngalo ange ‘iate ia ‘oku fanongo atu ‘a e kakai poto mo lotu pehe ki he kakai mamahi’i fonua pea ko’ene toe pangoa ko ‘ene a’u atu ki tu'apule'anga.
‘Oku matu’aki mahino pe mei he’ene lea ‘oku pango ‘a e me’a ‘oku ‘amanaki kene lea mai ‘aki pea ko e fakamo’oni ‘eni ki Tonga ni mo mamani ko e tangata ni ‘oku ‘i he tu’unga fakatu’utamaki ‘a e anga ‘ene fakakaukau, mahino, taukei mo ‘ene faka’uhinga’i ‘a e ngaahi me’a ‘oku hoko ‘i hono ‘atakai.
‘Oku feinga kene ‘eti ‘a e founga ‘a e kakai mo e kau helo he mala’e ‘o e politikale na’e ‘ikai toe fehu’ia honau founga mo ‘enau poto mo e taukei ‘a ia ‘oku ‘ikai ke ‘i ai ha’ane ofiofi ‘e taha kiate kinautolu ‘a ia ‘oku toutou mohe misi kiai ‘o hange ko Martin Luther King, Gandhi mo Mandela mo hai fua ‘a ia na’a nau poto, taukei pea nau lava ‘o fa’u ‘a e ngaahi policy mo e manifesto ‘oku kei tu’uloa mai pea ako mei ai ‘a mamani.
‘Oku totonu ke mahino kia ‘Akilisi ko ‘ene a’u ki he tu’unga ‘oku ‘i ai he ‘aho ni koe siokita ‘a e niihi na’e fili tau’ataina mai ‘e he kakai 'i he ta'u 2014 pea na’a nau fehalaaki mo fakafuofua hala ‘o iku kene a’u ai ki he lakanga taki pea ne me’angaue’aki ‘a e ivi ‘o e mafai mo e tu’unga mo e koloa ‘a e fonua kene kei ma’u pe ‘a e tu’unga 'a ia 'oku tau longoa'a ia he 'aho ni.
Ko e lea na’e to mei he’etau Palemia ko e ‘ata totonu ia ‘o e tikitato pea ‘oku kau ia ki he kulupu ‘o e kau tikitato ‘i he hisitolia ‘o hange ko Hitler, Stalin, Pol Pot, Gadafi mo hai fua na'e ta'e'amanekina honau iku'anga.
'Oku hoko 'ene lea ko'eni ke ma'u hala ai 'a e si'i ni'ihi o e kakai 'o e fonua 'oku 'ikai kenau maa'usia 'a e mahino pea tenau si'i pehe pe koe sipinga lelei 'eni kuo tofa mai 'e he Palemia kenau maumaumau'i 'a e lao pea 'oku sai pe ia he koe founga fakataki pe eni.
'Oku toe fehu'ia nai na'a koe 'uhinga nai 'eni 'oku lahi mo toe fakalilifu ange ai 'a e faihia mo e maumaulalo 'i he fonua ni koe fa'ahinga fale'i pehe ni mei he kau taki.?
‘Oku ‘alu mamalie pe ‘a e taimi pea ‘oku ‘asi mai ‘a e lanu tototonu ‘o e tangata ni ‘a ia ‘oku mahino mai ‘oku lolotonga luelue holo pe mo va’inga ‘i he laini ‘o e fe’unga mo e ngatangata’anga ‘o e kataki ‘a e kakai mo e fonua.
‘Oku mahu’inga ke sio pea fanongo ‘a e kakai mo e fonua ki he lea ma’ulalo ko’eni kuo tuku mai mei he taki ‘o e fonua pea kuo taimi Tonga ketau ‘aa aa ‘o fakahoko ha ngaue he vave taha ke haofaki’i ‘aki hotau fonua he kuo tau heva atu ki he tu’a laini.
