Fokotu’u faka’ilo ‘o e ongo Palemia malolo: Afe’i e tokanga mei he faihala 'a e Pule’anga Featured

Kolomu Filihi
Fokotu’u faka’ilo ‘o e ongo Palemia malolo: Afe’i e tokanga mei he faihala 'a e Pule’anga
‘Oku malie ‘a e fokotu’u ‘a e Minisita Pa’anga ‘i he feme’a’aki ‘a e Fale Alea ‘i he ‘aho Monite 24 ‘o Sepitema ke faka’ilo ‘a e ongo Palemia malolo ‘o e fonua Lord Sevele mo Lord Tu’ivakano fekau’aki mo hono foaki ta’e fakalao tokua ‘a e pa’anga ‘a e fonua ‘e $90 miliona ki he Tongasat.
'Oku faka'amu 'a kolomu filihi ketau filihi mu'a 'a e 'uhinga 'o e teu faka'ilo ko'eni mo hono mo'oni pea koe ha 'a e me'a 'a e fonua 'e ma'u mei ai.
Ko e fakatonutonu foki ko’eni ‘oku te’eki ke ‘osi he ‘oku ‘i ai mo e ngaahi fakatonutonu ‘oku nau fekau’aki pea ‘oku kei hokohoko atu kiai 'a e ngaue 'a e Fakamaau'anga.
‘Oku ‘ikai ngata ai ‘oku ‘i ai ‘a e totonu ‘a e Pule’anga ke tangi fekau’aki mo e tu’utu’uni ko’eni ‘a e Fakamaau’anga na’e ‘ikai fakalao ‘a hono foaki ko’eni ‘a e pa’anga ‘e he Pule’anga ki he Tongsat.
Na’e ‘i ai ‘a e ngaahi tu’unga taukapo kiai ‘a e Pule’anga ‘i he hopo ko’eni he koe faka’ilo foki ‘eni na’e fakahoko ‘e ‘Akilisi Pohiva mo Mele 'Amanaki lolotonga ‘oku te’eki ke Palemia pea koe tu’unga taukapo koia ‘oku ‘i ai ‘a e tokolahi ‘oku ‘ikai kenau fiemalie ki he tu’utu’uni koia ‘a e Fakamaau’anga pea ‘oku ‘i ai foki mo e totonu ke fakahoko ha tangi ‘i he tu’utu’uni ko ia fakatatau mo e totonu ‘oku ‘omai ‘e he Konisitutone mo Fakamaau’anga ke tangi.
Kaikehe ‘oku ‘i ai ‘ene ho’ata mai ‘e malava ke ta’ofi ‘e he Palemia ‘a e tangi ko’eni 'i he 'uhinga faka-politikale he koe ‘ulu ia ‘o e Pule’anga he ‘aho ni pea ‘e fepaki ia mo ‘ene faka’amu he ‘oku ne loto pe ke kei tukuaki’i pe ‘a kinautolu ‘i he ongo Pule’anga ki mu’a.
Ko e poini mahu’inga ia heni ko e feinga ke tataki ‘a e tokanga ‘a e kakai kiai kae tuku ‘a e ngaahi faihala lalahi mo mafatukituki ‘oku tukuaki'i 'oku lolotonga hoko ‘i he Pule’anga ‘o e ‘aho ni pea na’e fakahoko atu he tohi tangi ‘a e kakai ki he Fale Alea ‘o Tonga pea ‘oku fakahoko kiai ‘a e ngaue ‘a e ‘Atita Seniale.
Kuo motu’a ‘a e founga kakaa fakapolitikale ia ko’eni ‘a e Palemia ‘o e ‘aho ni ‘a e feinga ke tohoaki’i ‘a e tokanga ‘a e kakai ki he ngaahi me’a ‘oku ‘ikai ke pau pea faka’ape pea kuo mahino foki koe fakatonutonu faka-Fakamaau’anga ‘oku taimi loloa pea tu’u tautau mo fehu’ia ‘o ‘ikai mahino ki he kakai kae malava ke tu’u ‘enau ngaahi taumu’a fakasiokita mo ta’efakalao 'oku tukuaki'i kiai kinautolu ‘a ia ‘oku longoa’a ai ‘a e fonua he ngaahi ‘aho ni.
Kuo taimi ke ‘aa e kakai ‘o e fonua ‘o ‘ilo koe founga tatau ai pe ‘eni ‘oku fakahoko he ta’u kotoa pea ‘oku fakahoko ‘eni ‘i he sio lalo ki he kakai ‘o fonua ‘o ho'ata mai ai 'a e fakakaukau ‘oku nau hange tokua ha fanga monumanu (hufanga he fakatapu) ke taki holo pe ‘aki ‘a e loi mo e faka’amanaki.
‘Oku toe fehu’ia foki pe ko e faka’ilo ko’eni kohai tene fua ‘a e ngaahi fakamole kiai.? ‘Ikai koe foki ai pe ki he kakai totongi tukuhau ‘o e fonua kenau fua ‘a e fakamole mo e kanongatamaki ‘o e fa’ahinga tuli tevolo ‘oku ‘ikai mahino hono ola pea ‘oku fakahoko he taumu’a takihala mo fakamole pa’anga ki he fonua.
‘Oku totonu mo tau ke fua tautau pe ‘e he kakai ‘o e fonua ‘i he ola ‘o e ngaahi hopo kuo fakahoko ‘e he Palemia he ‘aho ni mo e tu’unga ‘oku ‘i ai ‘a hono ngaahi mo’ua ki he Fakamaau’anga pea koe ha ‘a e me’a ‘a e fonua ‘oku ma’u mei he founga ko'eni.
‘I he fakama'opo'opo 'a e kolomu filihi 'oku ‘ikai puli koe fokotu’u faka’ilo ko’eni ke tataki kiai ‘a e tokanga ‘a e kakai mei he ngaahi tukuaki’i mamafa ‘oku lolotonga ‘i he Fale Alea fekau’aki mo e ngaahi faihala ‘a e Pule’anga.