Tangane fili ‘a e Tonga High School: Maaka To’ofua (Raw Mark) pe Maaka Tulifua (Standardized Score) Featured
Tangane fili ‘a e Tonga High School: Maaka To’ofua (Raw Mark) pe Maaka Tulifua (Standardized Score)
Fa’u ‘e Helu (Dr. S. Langitoto)
Neu ‘osi kau atu foki ki hono talanoa’i ‘o e kaveinga ni ‘i he ngaahi mahina kimu’a atu ka koe ni ‘oku hangē ‘oku toe fakalalahi mai hono talanoa’i pea ‘oku ou toe fie ‘oatu ai e fanga ki’i fakakaukau ko eni na’a ala tokoni ke fakamahino e kaveinga ni. Ne ‘osi mahino ko e sivi ‘oku ‘iai e tefito’i taumu’a ‘e 2:
(1) Ke tala e tu’unga ‘o e mahino mo e ma’uloto ‘e he tamaiki ako ‘a e lesoni ‘oku sivi ai;
(2) Ke lava ke fakahoa ‘a e mahino mo e ma’uloto ‘a e tamaiki ako ke ma’u mei ai pe ko hai ‘oku lelei taha pea hokohoko hifo ‘o a’u ki he muimui taha. Ko e fakahoa ‘oku ‘ikai ngata pe ‘i he fakafo’i lesoni ka ‘oku toe fiema’u ke ngāue ki he fakakātoa ‘aia ‘oku malava ke tau sio heni ki hono fakatu’unga ha tamaiki ‘o makatu’unga ‘i ha’a nau taki lesoni ‘e 4 pe 5.
Ko e taumu’a (1) ‘oku fakatou lava pe ‘e he raw mark mo e standardized score he ‘oku na fakatou ma’u pe ‘a e ‘ulungaanga ‘o e fakatu’unga hangē ko eni: raw mark - kapau ko e sivi hisitolia pea 80 a Mele kae 75 a Sione pea ‘oku ne talamai ‘oku saiange tu’unga mahino mo e ma’uloto ‘a Mele ‘ia Sione; standardized score – kapau ko e sivi siokalafi pea ‘oku grade 2 a Mele kae grade 1 a Sione pea ‘oku ne talamai ‘oku saiange tu’unga mahino mo e ma’uloto ‘a Sione ‘ia Mele.
Ko e polopalema heni he ‘oku momoiki e raw mark ‘o lava kene fakafaikehekehe’i ha ongo tamaiki ‘oku kehekehe hona mark ‘aki ha fo’i 1 (tau pehē 80 a Mele kae 79 a Sione) ka ko e standardized ‘oku fakakongokonga lalahiange pea ‘e ala lava ke ne fakatu’unga tatau ‘a e ongo tamaiki ko eni.
Ko e taumu’a (2) ‘oku toe fakatou lava pe ‘e he raw mark mo e standardized score hangē ko eni: raw mark – tānaki kotoa pe raw mark mei he lesoni tau pehē taki 4 ‘a Sione mo Mele pea ko hai pe ‘ia naua ‘oku lahiange pea ‘oku mu’omu’a ia; standardized score – tānaki kotoa pe grades he lesoni ‘e 4 pea koia ‘oku si’isi’iange pea ‘oku mu’omu’a ia. Ko e polopalema heni ko e fehu’i koia ‘o e kehekehe ‘a e ngaahi lesoni ka ‘oku fakatatau pe ia ‘e he founga ‘o e raw mark.
‘E anga fefē hano fakahoa ‘o e raw mark 85 ‘ihe hisitolia mo e 90 ‘ihe fika lolotonga koe ngaahi tefito’i fakakaukau ‘o e hisitolia ‘oku kehe ia mei he fika pea koia ai koe mahino ‘oku te ma’u ‘ihe hisitolia ‘oku ‘ikai ha faitatau heni moe mahino ‘oku ma’u mei he fika pea ko e ‘u me’a ‘oku fiema’u kete ma’uloto ‘ihe ongo lesoni ni ‘oku ‘ikai ha me’a ‘e taha kena faitatau ai. Koe ‘uhinga eni ‘o hono ‘omi ‘o e standardization ‘o ngaue’aki ‘i he ‘a’ahi sivi.
Ko e me’angāue fakafika-fakasitatisitika-fakasaienisi ia ‘oku ngāue’aki ki hano fakahoa tau’ataina (independent), unbias (ta’efilifilimanako) pea toe fakafiemalie (fair) ha ngaahi kulupu ‘i ha falukunga kakai. Ko e falukunga kakai ko e tamaiki ‘o e ‘apiako pe kotoa mei he ngaahi ‘apiako ‘i he kalasi tau pehē Form 6. Ko e fo’i lesoni kotoa pe ko e fo’i kulupu kehe ia pea ‘oku tau fakahoa leva ‘osi hono liliu ‘o e fo’i lesoni kotoa ki he standard normal, ‘a ia ‘oku ngāue’aki heni ‘a e ‘avalisi (mean) mo e feto’aki (variance) ‘i he ngaahi raw mark.
‘A ia ko e me’afua ‘oku fai’aki hano fakahoa ‘o ha ongo lesoni kehekehe ko e mama’o koia ‘o e raw mark mei he ‘avalisi pea ‘oku fua ia ‘i he standard deviation. (Kataki ‘o huke ki mu’a ‘i he column ‘o e education ‘a e Nepituno ‘oku ‘i ai ‘eku ngaahi fakamatala ki he founga ‘o e standardization).
Ko e standardization ko e me’angāue fakamamani lahi kuo ngāue’aki ki he fakahoa ‘o e ngaahi koloa kotoa pe ‘oku ngaohi (product) ‘a ia ‘oku kau ki ai e ako he ko e ako ko e koloa ‘oku ngaohi, pea mo e ngaahi fakahokofatongia (service) ‘a ia ‘oku toe kau pe foki ki ai e ako. ‘Oku fakataumu’a ke fakafaingofua hono fakahoa tau’ataina/ta’efilifilimanako/fakafiemalie ‘o e ngaahi products mo e services ke malava ke pukepuke ‘a e kanolelei (quality).
Ko e ngaahi ‘uhinga ‘oku tuku mai ‘i he talanga ‘i he raw mark mo e standardized score ‘oku toho mai e ngaahi ‘uhinga ‘oku ‘ikai ha fekau’aki mo e fa’unga ‘o e ongo me’angāue ni kae tuku e ‘u tefito’i me’a ‘oku tonu ke fai ki ai e talanga. Ko e felauaki he fili ‘a e Tonga High School ‘oku tonu ke faka’apa’apa’i ‘a e fakakaukau ‘a e Pule Ako he ko e me’a ia ‘oku mo’oni.
‘Oku matavaivai pea polopalema e raw mark ke ngāue’aki kene fili e dux neongo ‘oku ne lava (kovi) pe, ka ko e founga totonu ke ngāue’aki e standardized score pea ko e ha e ‘uhinga ‘oku ta’ofi ai. ‘Oku ngana e vilitaki ‘a e Fale Poufitu ‘o Poto he ko e fakahinohino ia ‘a e ako mo e fakatotolo. ‘Oku ou manatu ki he lea ‘a e punake ‘iloa ko Bernard Shaw, “You see things as they are and ask why, I dream of things as they are not and ask why not” – ‘oku ke sio ko e ki he ngaahi me’a ‘i honau anga totonu pea ke ‘eke pe koe ha ‘oku pehē ai ka ‘oku ou misi au ki he ngaahi me’a ‘i ho nau anga kehe pea ko ‘eku fehu’i pe ko e ha ‘oku ‘ikai pehē ai.
 pe Maaka Tulifua (Standardized Score) "Pin It")
14 comments
-
Mālō Manase...Na'a tau Lautohi Pule'anga kotoa pē; 'ikai ko ho'o lau pe ena 'a 'aú? Mahino 'a e ngaahi kalasi 'i lalo 'i he Foomu VII. Ko e Foomu VII 'oku to'o mei ai 'a e ngaahi sikolasipi 'a e Pule'angá, pea faka'aonga'i 'e he ngaahi 'iunivēsití ki hono tali 'a e ngaahi tohi kole hū. Pea ko e Kapiteni ko e tu'unga mā'olunga tahá 'i he "standardize assessment" ko e Kapiteni mo'oni ia.
Ko ho'o tukuaki'i 'a e angatu'u 'a e kau puleako ki he tu'utu'uni mai 'a e "central planning" 'a e Pule'angá, ngalingali ko ho'o faka-mahalo pē 'a 'au. Pangō kuo tau a'u ki he faka'osi 'o e ta'ú. 'Oku tau falalaange ki he fakapotopoto mo e ako 'a e kau pule 'o e ngaahi Potungāué. Ko e tau'atāina 'a e ngaahi Potungāué (management agency) takitaha 'oku ha'u mei he 'enau taukei mo e fakapotopoto. Ko e faka-Moli Tongá 'a e Palēmiá 'oku falala'anga ange ia 'i he ma'a mo e tāsilosilo mai 'a e ngāue 'a e kau Puleakò. -
Ikai keu amanaki au oku kei fuu maulalo pehei fau ho mou ilo kihe tuunga oku iai ae ako I Tonga koe ongo founga loua oku tomui aupito o fktatau kihe tuunga oku lele ai ae ako fkmamani lahi. Shift ae fkkaukau kihe tuunga fkmamani lahi oe ako kae lava mo faingofua ke tala ae level oku iai ae kii tamasii ako. Koe raw mark ia oku tomui aupito ia come on guys manatui koetau ako he kuonga atu kimua koe faiako pe koe foi main resources pe ia pea ko ene tali kihe fehui koe foi haohaoa pe ia ikai ke toe aonga ia he taimini kuo lahi ae resources ia kihe ilo ae fanau koe net laipeli etc e faingataa ke too foi mafai koia meihe faiako ka okapau e lava tali he kau faiako they are no longer the only resources kihe fanau pea they only need to be there not to teach the studen but to lead them pea hoko pe nautolu koe kau mentor, facilitator pe kihe fanau all they need to do is to teach student to able to learn malo toki hoko atu hhj
-
Malo Manase ma'u fakamatala pea 'oku mo'oni ia; 'e fakaoli 'aupito kapau 'e lava pe 'ehe Tonga High 'o fika'i 'ae kapiteni mei he foomu 1 ki he foomu 6 kae 'ikai lava ke fika'i e kapiteni ia he foomu 7. 'Oku 'ikai leva ke tangane ia kapau 'oku pehee.
Malo. -
Kei lahi pe foki e tala'a koe te'eki ha'u e kakai totonu 'o fakamatala e fakaikiiki e me'a ni ke mahino. Kou toki fanongo hake he longoa'a 'ae Va'a Sivi ta 'oku 'i Tonga ni e mataotao mei he SPBEA koe ha'u ke fai hono liliu e sivi ki he founga fo'ou ko eni. 'E solova e ngaahi tala'a kapau 'e fakaafe'i mai a Siaosi Pohiva he lolotonga 'ene 'i Tonga ni ke fakamatala he letio moe tv e fougna fo'ou ke mahino ki he kakai, pea mo fakama'ala'ala moe ngaahi ma'uhala fekau'aki mo 'ena polokalama komipiuta moe Piveni Piukala 'aia 'oku lolotonga fai ai moe longoa'a. Kou fokotu'u atu ke tau kole mu'a kihe letio 89.5 moe tv ke fai ha faka'eke'eke 'o Siaosi fekau'aki moe me'a ta'emahino ni, kae lava ke nofo fiemalie e kakai e fonua.
-
Malo ‘aupito Sione kau toe ki’i fakama’ala’ala atu pe ‘eku ‘uhinga he kou tui ‘oku ‘ikai ke fu’u ‘uhinga malie atu:
Ko e dux ‘oe ngaahi ‘apiako ‘i Tonga ni ‘i he ta’u kotoa ‘oku fika’i fakaloto’apiako pe ia mei he ola ‘oe sivi fakaloto’apiako pe koe internal examination, pea ko e ola ko eni ‘oku toki ngaue leva ‘a e ngaahi ‘apiako takitaha ki hono standardise ‘o ‘enau ngaahi raw mark mei he sivi ‘o e kalasi moe form takitaha ke ma’u ai ‘a e tu’unga ‘o e fanauako ki he ngaahi kalasi takitaha pehe ki he ma’u fakakatoa ‘o e form level pea a’u ai ki he dux. He ‘oku ‘osi taki tauhi pe ‘apiako mo ‘enau me’a ngaue pehe ni. ‘Oku malava ai heni ‘o fakahoko ‘a e tanaki tu’unga ‘i he faka’osinga ‘o e ta’u mo fakahoa ‘a e kehekehe ‘i he maak ‘o e ngaahi lesoni hange ko e Home Eco, Physics, Arts moe hafua. Ko e me’a fakaoli ‘okapau he ‘ikai ‘ia ha dux kae kei ‘iai pe kau ma’u fakakatoa ‘o e ngaahi form level mei he form 1 ki he 6 he ‘oku ‘ikai toe kehekehe hono fika’i ‘o e ma’u fakakatoa ‘o e ngaahi form level (1 ki he 6) mo hono fika’i ‘o e ma’u fakakatoa ‘o e form 7 ‘a e ‘oku toe ui ko e dux.
Ko e sivi external examination pe ko e ‘oku fa’a ui ko e sivi lahi ‘i he faka’osinga ‘o e ta’u; ko ia ia ‘oku fai ai ‘a e fakafekiki pe ngaue’aki ‘a e raw mark pe standardise mark pea ‘e toki ma’u mai ‘a e maaka ko ia ‘i Sanuali ‘o e ta’u hono hoko kuo fuloa e ‘osi ‘a e tanakitu’unga ia ‘i Tisema.
Ko e poini na’aku fokotu’u atu, ko e founga ‘oku fakahoko ‘aki hono fika’i ‘o e dux ‘ehe ngaahi ‘apiako ‘i Tonga ni ‘oku ‘ikai ke liliu ia pea ‘oku ‘ikai ke pule ki ai ‘a e Pule’anga ia pe ko e Potungaue ako pe ko e va’a sivi ka ko e fatongia pe ia ‘o e ngaahi ‘apiako taki taha. ‘Oku matamata ko e ‘uhinga ‘oku ‘ikai fakahoko ai ‘ehe ‘ehe apiako ha nau dux ‘i he ta’u ni ko e konga ia ‘a e fakaha loto ‘a e Potungaueako ‘i he ‘ena ta’eloto ki he ngaahi fokotu’utu’u ‘a e Pule’anga. ‘Oku ou fokotu’u atu ‘oku totonu ke ‘oua e fuahia e fanau ia ‘i he tau power ko eni ‘i he va ‘o e potungaue ako mo honau taki.
Fakamolemole atu na’a ‘oku ngali tapalasia ha tafa’aki ka koe fokotu’u fakakaukau pe
Malo -
Malo e ma'u fakamatala lelei pea 'oku mahino leva 'oku 'i ai e poini ia 'i he tu'utu'uni 'a e THS ke 'oua 'e 'i ai ha Kapiteni he ta'u ni! He 'ikai lava ke 'omi 'e he Raw Marks 'a e 'ata totonu koe'uhi he 'oku 'ikai ke ne lava 'o fakahoa 'a e Home Economics mo e Chemistry pe Physics! Faka'ofa e fanau he ngaue 'a e Pule'angaa!
-
'Uluaki, koe taimi ki hono fakahaa mai meihe Tonga High 'e 'ikai ha Dux pe kapiteni ki he ta'u 2015 'oku HALA. Koe kakala koia koe dux pe koe kapiteni 'oku fu'u mahu'inga 'aupito he'etau nofo he sosaieti Tonga. Kapau na'e tala kimu'a pea toki kamata e ako he teemi 'uluaki pea 'e SAI pe. Koe toki faka'ohovale'i he momeniti faka'osi 'oku hala. 'Ikai ha taimi ki he tamasi'i ako pe ta'ahine ako ke fili ki ha hala 'e taha ke ne foua.
Ua, 'oku kei malumalu 'ae Tonga High he Potungaue Ako pea 'oku 'ikai ongo tonu ke 'omai ha tu'utu'uni mei he 'apiako ta'e 'ilo kiai 'ae Potungaue Ako. 'Oku hala fakangaue ia.
Malo -
Mālō Manase...Kātaki 'o faka-ma'ala'ala mai pe kohai 'a Finau Tūtone na'e me'a mai 'i he letiō? 'Oku 'ikai kemau si'i mea'i 'a e tokotahá ni. 'Oku 'ikai fakapotopoto ia kiate kimautolu ngaahi mātu'a 'a e fānau ako Form VII. Ko e tuku e me'a maheni ka e fakatamulu hake pe 'i he konga faka-'osi 'o e ta'ú ke fake-tavele pē tānaki tu'unga 'emau fānaú?
(1) Ko e founga mahení ko e ola "standardized assessment" 'oku ne 'omai 'a e ola faka-hokohoko 'a e sivi 'i he ngaahi lēsoni kehekehe.
(2) 'Oku lava ai 'o tali 'e he ngaahi 'iunivēsití 'a e ola "standardized assessment" na'e mole ai 'a e fu'u pa'anga 'e $300. 'Oku 'ikai mahu'inga ia ki he Palēmiá 'a e masiva e si'i mātu'á ke lava e ako si'emau fānaú, pea 'oua 'e toe totongi kehe 'a e sivi ki he ngaahi 'iunivēsití.
(3) 'Oku lava ai foki 'e he "standardized assessment" mo hono fokotu'utu'u 'o e tu'unga taautaha 'o e fānau akó ki he ngaahi Tanaki Tu'ungá. 'E founga kākā ia ke fakatamulu'i hake pē 'e he Puleakó ha kapiteni 'oku 'ikai ko e "dux" totonu 'i he founga maheni. Ko e fatongia 'o e kau Puleakó ke faitotonu ki he fānaú. (4) 'Oku 'ikai ko ha pule'anga kominiusi 'a Tonga, ke tu'utu'uni mai hangatonu mei he "central planning" 'a e me'a ke faí; ko e pule'anga temokalati 'oku fai fatongia 'a e kau taki potungāué fakatatau ki he 'enau taukei mo 'enau faka-potopotó.
(5) 'Oku ta'e fe'unga ke fili tavale hake pē 'e he kau puleako 'o e ngaahi 'apiakó kae kehe pe ke ma'u ha kapiteni.
(6) 'Oku taau nai mo fe'unga (fair) ki ha ki'i ta'ahine na'e toki hūmai 'i he ta'u faka'osí 'o kapiteni? Fēfē 'a e ki'i ta'ahine na'e talu 'ene ako mei he Foomu III, pea 'i he ta'ú ni kuo fika ua pē ia 'i he kalasí? -
Fakamalo atu Helu e fakamatala mahino ka koe ki'i me'a kehe eni 'oku ou fakatokanga'i. Na'e lave foki 'a Finau Tutone 'i he letio 'i he uike kuo maliu atu 'i he talanga ko eni ki he ongo founga ke fokotu'utu'u 'aki 'a e ola 'o e sivi 'a e fanau ako.
Na'a ne tapou ai ke fakahoko pe mu'a e ngaue pea tokanga na'a hoko e fanau ako koe innocent victims ka koe ‘aho ni kuo hoko e fanau ako ia ko e casualty ‘o lavea ‘i he cross fire pe ko e fefana’aki ‘a e ongo fa’ahi. ‘Oku ha ‘i he fili ‘a THS ke ‘oua ‘e fili ha nau dux ‘oku hange ia koha fakahaloto pe protest ki he founga ngaue ‘oku fokotu’utu’u mai ‘ehe Pule’anga. ‘Oku ha mahino mai heni ko e founga eni ia ‘a e tu’u fakataha ‘a e potungaue ako pea mo e ako ‘a e Pule’anga pea ‘ikai ngata ai ko e tokolahi taha ‘a e kau ngaue ‘i he Potungaue ni ko e kau kolisitutuku ‘o e THS ‘oku nau ta’efiemalie ki he fokotu’u ‘a e Minisita ke fakafoki ki he Raw mark. ‘Oku toe mahino pe ia ‘oku fu’u vave ‘a e taimi pea ‘e lahi moe ngaue ke fai ki ai ka koe tefito’i fakakaukau heni ke si’i tuku ‘ata pe mu’a e fanau ako i aka nau talanoa pe kinautolu ‘i ho nau levolo fakangaue.
‘Oku mo’oni e lea tonga koe ‘aho ni “kuo lavea e takanofo ‘ihe ngaue ‘a e takatu’u”. Kuo ‘osi fakahoko e tanaki tu’unga ia ‘a e ngaahi ako ‘a e ngaahi siasi ‘e ni’ihi pea ‘oku ‘osi ‘iai honau ngaahi dux he koe meimie kotoa ‘o e ngaahi ‘apiako ‘i Tonga ni ‘oku ‘osi ‘iai pe ‘enau ngaahi me’a ngaue ke fai’aki hono standardise mo fakahoko hono fili ‘oe dux ‘i he founga totonu mo taau.
‘Ofa ke mou ma’u ha ‘aho tanaki tu’unga fiefia.
faka'apa'apa atu
Fongoloa mo e vai -
Ko e taha'i fakamatala mahino mo'oni eni pea lafo lalo atu aipe e fakamalo ki he tangata ni.