“ 'I he mala'e 'oe ako 'oku 'i ai e tefito'i tui ko 'eni:
"Ko e taimi ko 'ee 'oku fu'u tokolahi ai e too 'i ha sivi fakapule'anga, 'oku totonu ke fai leva e tokanga ki he TU'UNGA FALALA'ANGA ('RELIABILITY' mo e 'VALIDITY)' e ngaahi pepa sivi ne sivi ai e fanau."
Ko e tu'unga 'ilo ko 'ena 'i 'olunga 'oku fekau'aki ia mo e ngaahi mahino fakasaianisi mo fakamamani lahi 'oku pehee 'i he lea faka-Pilitania koe "every human characteristic - including intelligence - is normally distributed". Ha fa'ahinga maafihunga (characteristic) pe 'oe fa'ahinga 'oe tangata ko e tokolahi taha 'oku 'ikai ke nau fu'u ma'ulalo pe ma'olunga ka 'oku nau ofi holo pe he 'avalisi. 'Oku 'ikai ngata pe he tangata, ka ko e faka-natula ia 'oe me'a mo'ui kotoa pe.
Pea 'oku tonu e fo'i 'ilo fakasainisi ko ia he taimi kotoa pe. Kapau te tau ngaue'aki ha talafakataataa mahino: Ko e "loloa" (height) 'o ha fanau ako 'i ha kolisi 'i Tonga ni 'oku "normally distributed". 'A ia ko hono 'uhingaa koe loloa 'oe tokolahi taha 'oe fanau e ofi holo pe he loloa faka'avalisi 'oe fanau kotoa he 'apiako koia. Fakatatau ki he 'avalisi, ko e kau nounou (pukupuku) mo e kau loloa 'oku nau tokosi'i ange.
Ko e me'a tatau pe 'oku totonu ke hoko ki he ola 'oe sivi fakapule'anga. Koe maaka 'avalisi 'oku totonu ke nofo ofi holo pe he 50%, pea koe tokolahi taha e fanau ne sivi 'oku totonu ke ofi honau maaka ke maaka 'avalisi kae lava ke tau pehee 'oku falala'anga e sivi koia.
Ka 'oku fakaloloma e taimi ko 'ee 'oku fu'u tokolahi fau ai e kau too he sivi, he 'oku mahino mai leva 'oku fu'u ma'ulalo e maaka 'avalisi, pea 'oku fu'u ta'efakanatula leva e sivi koia. 'Oku totonu leva ke fai ha hoha'a ki he tu'unga falala'anga e sivi koia he kuo hoko ia koe me'afua TA'EFALALA'ANGA 'oe tu'unga 'ilo mo mateuteu fakaako e fanau ako.
Ko hono tuku ki tu'a (tuli) e fanau ne 'ikai ola lelei 'enau sivi mei he THS 'oku fakamamahi he 'oku mahino koe me'afua (sivi) ta'efalala'anga 'oku makatu'unga ai e tu'utu'uni koia. Ka ola kovi pehee fau e sivi pea 'oku 'i he tu'unga fehu'ia lahi fau e sivi koia.
'Oua mu'a e tukuaki'i e fanau. Ko e 'uhinga ia ne nau omi ai ki he THS koe fie 'ilo ki he poto. Ne 'osi totongi 'enau ako pea ne toe totongi mo 'enau sivi. Ko ho ta fatongia ia kau faiako mo e Potungaue 'Ako ke fakapapau'i ne 'ikai lii ki tahi e pupuha e matu'a.
Ko e ngaahi fehu'i: 'Oku falala'nga nai e ola e sivi ko 'eni? Ne mateuteu nai e fanau ki he sivi? Ne sivi'i e me'a ne totonu ke sivi'i? Ko e tui ia ka ne fai ho ta Potungaue Ako (kau ai e kau faiako, Va'a sivi mo ia kotoa ne kau ki hono seti, maaka mo polosesi e sivi) ki he lelei taha, ne tonu ke ofi e pass rate he 50%. Ka koe 80+% e failure rate, 'oku mahino mai 'oku 'ikai ko e fanauako ka ko e sivi 'oku ta'efalala'anga.
Faka'apa'apu mo e lotu. ”