Mo’ua Fakafofonga Ongo Niua Vatau Hui koe maumau’i e Lao Fili Fale Alea Featured

23 Me, 2018. Na’e tu’utu’uni ‘e he Fakamaau Polisi ko ‘Elisapesi Langi ‘i he Fakamaau’anga Polisi ‘i he ‘aho Falaite uike kuo ‘osi ‘aho 18 ‘o Me 2018 ke mo’ua ‘a e Fakafofonga Fale Alea ‘o e Ongo Niua ko Vatau Hui koe maumau’i ‘a e Kupu 24 (4) Lao Fili Fale Alea.
Ko e mo’ua ‘eni ‘o Vatau Hui koe ‘ikai kene fakakakato ‘a e tu’utu’uni ‘a e Kupu 24 (4) Lao Fili ‘a ia kuopau ke fakakakato ‘a e fakamatala pa’anga ki he ngaahi fakamole na’a ne fakahoko lolotonga ‘ene hoko koe Kanititeiti ki he Fili Fale Alea ‘o Novema 2017.
‘Oku malie foki ‘a e keisi ko’e ni he neongo ‘oku ngali to’o ma’ama’a ‘eni ka koe maumau lao pea ‘oku ‘ikai fe’unga ke ho’ata mai mei ha kakai ma’u tu’unga ‘a e fa’ahinga maumau lao pehe ni he ‘oku fu’u matu’aki ‘ikai falala’anga ‘eni ki he vakai ‘a e kakai ‘o e fonua.
Na’e tautea pa’anga ‘e $300-00 ‘a Hui pea ‘oku mahino pe ‘a e tu’u ‘a e lao ia ka ‘oku ‘ikai mahino pe ‘e hoko atu ‘a e Komisoni Fili ha ngaue fekau’aki mo e keisi ko’eni pe ‘ikai.
Ko e Kupu 24 (4) mo e 24 (5) ‘oku fakalea ‘o pehe:
“(4) ‘I loto ‘i he ‘aho ‘e 14 ‘i he hili ha fili, kuo pau ke ‘oatu ki he Supavaisa ‘e he kanititeiti kotoa ha fakamatala kuo fakamo‘oni hingoa ki ai, ‘o ‘ene ngaahi fakamole ‘i he fili ‘i he Foomu 7 ‘o e Tepile, ‘a ia kuo fakafa‘afa‘ahinga pea kakato ‘i he ngaahi me‘a kotoa.
(5) Ko e hia ia ki ha kanititeiti ke ne fakamole ‘i ha kemipeini fili ‘o laka hake ‘i he pa’anga ‘e $20,000 pe ko e ‘ikai lava ke ‘oatu ‘a e fakamatala ‘oku lave ki ai ‘i he kupusi’i (4) pe ke ‘oatu ha fakamatala loi, pea ko ha taha ‘e ‘ilo ‘oku halaia kuo pau ke mo’ua ia ki ha tautea pa’anga ‘o ‘ikai laka hake ‘i he $20,000.”
‘Oku mahino pe foki kuo maumau’i ‘e Hui ‘a e Kupu ko’eni ‘o e Lao Fili pea kuo ne hia pea ‘oku toe fakamahino mai pe foki ‘e he Kupu 24 (6) ‘oku ‘i he Fakamaau’anga ke aofangatuku mei ai pe ‘oku lahi fe’unga ‘a e hia ko’eni ke fakamalolo’i ai ‘a Hui mei hono Sea.
‘Oku fakalea ‘a e Kupu 24 (6) ‘o pehe ni:
“(6) Kapau ko ha taha kuo mo‘ua ia ‘i he kupusi‘i (5) na‘e fili ia ‘i he fili, pea kapau ‘oku pehē ‘e he Fakamaau‘anga ko e anga ‘o e ngaahi me‘a na‘e hoko ‘i he hia ‘oku lahi fe‘unga, ‘oku ngofua ki he fakamaau‘anga ke ne fakahā ‘oku ta‘e‘aonga ‘a e fili ‘a e kanititeiti pea kapau kuo ‘osi nofo ia ‘i hono sea ‘i he Fale Alea kuo pau ke fakahifo ia mei hono sea ‘e he Fale Alea.”
‘Oku toe fehu’ia foki ‘a e makatu’unga ko’eni ke lava ai hano faka’ilo faka-Fale Alea ‘a Hui kapau ‘e tukuange ‘e he Kupu 24(6) he koe maumaulao koe maumaulao tautautefito ki he fa’ahinga tu’unga ko’eni ‘oku ‘i ai ‘a Hui koe Fakafofonga Fale Alea pea koe tu'unga pelepelengesi 'oku 'ikai totonu ke ho'ata mai mei ai ha to'otonga pehe ni.
‘Oku muimui’i ofi 'e he ongoongo ni ‘a e tu’unga ‘o e keisi ko’eni pea 'oku mafatukituki ke tukunoa'i 'eni.